Dhaqdhaqaaqa waafaq-laawaha

waafaq-laawe

Dhaqdhaqaaqa waafaq-laawaha (af-ingiriis: non-aligned movement) waa urur caalami ah oo la aasaasay xilligii Dagaalkii Qaboobaa, gaar ahaan dalal aan dooneynin inay is-xirtaan laamaha Mareykanka iyo xulafadiisa ee NATO ama Midowga Soofiyeeti iyo xulafadiisa ee Warsaw Pact. Halkii ay ka noqon lahaayeen kuwo ku xiran labada superpower, dalalkan waxay doonayeen inay noqdaan kuwo madax-bannaan oo aan ku lug yeelan dagaalka adduunka ee labada awood. NAM waxaa si rasmiga ah loo aasaasay sanadkii 1961kii markii la qabtay Shirkii Belgrade, oo ay soo qabanqaabiyeen shakhsiyaad sida Josip Broz Tito ee Yugoslavia, Jawaharlal Nehru ee Hindiya, iyo Gamal Abdel Nasser ee Masar. Dhaqdhaqaaqaasi wuxuu ka dhashay tartanka daran ee u dhexeeya Mareykanka iyo Midowga Soofiyeeti, waxaana lagu soo bandhigay waddo saddexaad oo dalalka doonaya inay ka fogaadaan dagaalka ideoolojiga ee ka dhexeeya labada awood weyn.

Mabda’a aasaasiga ah ee Dhaqdhaqaaqa Waafaq-laawaha waxay diiradda saarayaan in aan lagu faragelin arrimaha gudaha ee dalalka kale, is coexistiin nabadeed, iyo dhiirrigelinta madaxbannaanida iyo sinnaanta waddamada. Dhaqdhaqaaqa wuxuu sidoo kale u taagnaa ka hortagga gumeysiga iyo imperialism-ka, gaar ahaan Afrika iyo Aasiya, wuxuuna taageeray barnaamijyada qaranka ee disarmament-ka iyo nabadda adduunka. NAM waxay ahayd dadaal lagu taageerayo madaxbannaanida siyaasadeed iyo dhaqaale ee dalalka soo koraya, kuwaas oo intooda badan ahaa dalal cusub oo madax-bannaani ka helay dagaalkii labaad ee adduunka. Waxa uu u baahnaa in dalalkan la siiyo madal ay ku muujiyaan danahooda iyagoo aan lagu dhiirrigelin siyaasad ahaan labada superpower ee Dagaalkii Qaboobaa.

Markii ugu sareysay, Dhaqdhaqaqa Waafaqlaawaha wuxuu ka koobnaa in ka badan 120 xubnood, kuwaas oo badankood ka yimid Afrika, Aasiya, Bariga Dhexe, iyo Latin America. Dalalkan waxay dhiseen hal-abuurnimo midaysan si ay uga hortagaan cadaadiska dibadda ee labada xulafadood ee Galbeedka iyo Bariga. Inkastoo dhaqdhaqaaqa uu lahaa doorka muhiimka ah xilligii Dagaalkii Qaboobaa, isagoo kor u qaaday midnimada adduunka Saddexaad isla markaana siinayay cod dalalka cusub ee madax-bannaan, saameyntiisu waxay hoos u dhacday tan iyo markii uu dhammaaday Dagaalkii Qaboobaa. Burburkii Midowga Soofiyeeti iyo isbeddelka siyaasadeed ee caalamka ayaa si weyn hoos ugu dhigay muhiimadda NAM.

Inkastoo arrintan, Dhaqdhaqaaqa Waafaqlaawaha wuxuu weli jiraa maanta, inkastoo saameyntiisa ay yaraatay. Wuxuu wali qabanqaabiyaa shirar joogto ah si looga hadlo arrimaha sida horumarka adduunka, xuquuqda aadanaha, iyo nabadda. In kasta oo dhaqdhaqaaqa aanu hadda sida uu ahaa xilligii Dagaalkii Qaboobaa, haddana wuxuu weli muhiim u yahay madal lagu horumarinayo iskaashiga dalalka soo koraya iyo wadahaagooda xiisaha guud ee caalamiga ah.