Matxafka Qaranka Soomaaliya
 |
Matxafka Qaranka oo la dayactirayo, Febraayo 2020 | ||
| Macluumaad Guud | |||
|---|---|---|---|
| Goobta | Muqdisho, Soomaaliya | ||
| Nooca | Matxaf qaran | ||
| La aasaasay | 1933 (kii asalka ahaa) | ||
| La xiray | 1991 | ||
| Dib loo furay | 1 Luuliyo 2020 | ||
| Agaasime | Ahmed Farah Warsame | ||
| Websayt | snm.gov.so | ||
| Isuduwayaal | 2°02′34.8″N 45°20′13.8″E / 2.043000°N 45.337167°E | ||
Matxafka Qaranka Soomaaliya waa matxaf qaran oo ku yaal magaalada Muqdisho, caasimadda Soomaaliya. Asal ahaan waxaa la aasaasay sanadkii 1933-kii xilligii gumeysiga Talyaaniga. Ka dib markii dhismihii uu burburay, ururintii matxafkuna ay luntay intii lagu jiray Dagaalkii Sokeeye ee Soomaaliya, waxaa si rasmi ah dib loo furay bishii Luuliyo 2020, ka dib dadaal ballaaran oo dib-u-dhis iyo soo celin ah.[1]
Matxafku wuxuu ku yaal dhismo afar dabaq ah wuxuuna hayaa farshaxanno taariikhi ah oo muhiim ah, oo ay ku jiraan qadaadiicdii hore, farshaxannada hiddaha iyo dhaqanka, hubkii qadiimiga ahaa, iyo dheriyo. Dib-u-furitaankiisa waxaa loo arkaa tallaabo muhiim ah oo lagu soo nooleynayo hidaha iyo dhaqanka Soomaaliyeed ka dib tobanaan sano oo colaad ah.[2]
Matxafkii hore
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Matxafka Garesa
[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Matxafka Qaranka Soomaaliya wuxuu markii hore ku yaalay dhismo laba dabaq ah oo taariikhdiisu dib ugu noqonayso 1872. Waxaa loo dhisay Suldaankii Sansibar, Barghash bin Said, si uu u noqdo degaan (loogu yeeri jiray Garesa) uu yeesho guddoomiyihii Muqdisho.[3]
Sanadkii 1933, dhismaha waa la dayactiray waxaana laga dhigay Museo della Somalia. Sanadkii xigay waxaa si rasmi ah u furay Guddoomiye Maurizio Rava. Matxafku wuxuu waxyeello culus ka soo gaaray Dagaalkii Labaad ee Adduunka. Ka dib xorriyaddii Soomaaliya ee 1960, waxaa loo beddelay Matxaf Qaran. Markii matxaf cusub la dhisay 1985, dhismihii hore waxaa loo bixiyay Matxafka Garesa oo noqday matxaf goboleed.[4]
Dhismaha cusub ee Matxafka Qaranka (1985–1991)
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sanadkii 1985, waxaa Muqdisho laga furay xarun dhaqameed cusub, oo ka koobnayd Masraxa Qaranka, Maktabadda Qaranka, iyo Matxafka Qaranka ee cusub. Matxafku wuxuu ahaa dhismo afar dabaq ah oo lahaa hoolal bandhig oo loogu talagalay qadiimiga, dhaqanka, iska caabintii gumeysiga, hubka, iyo bandhigyo ku meel gaar ah. Agaasimihii guud ee furitaanka wuxuu ahaa Axmed Faarax Warsame.[4]
Burburkii iyo soo noolayntii
[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Ka dib markii uu dagaalkii sokeeye qarxay 1991-kii, labada dhismo ee matxafka waa ay burbureen, kaabayaashoodiina waa la waxyeeleeyay, ururintiina waa la bililiqaystay ama waa la burburiyay.[1] Ku dhowaad soddon sano, Soomaaliya ma aysan lahayn matxaf qaran.
Sanadkii 2019, Dowladda Federaalka Soomaaliya, iyadoo kaashanaysa taageero caalami ah oo ay ku jirto UNESCO, waxay bilowday mashruuc weyn oo dib loogu dhisayo looguna qalabeynayo dhismihii matxafka ee 1985. Shaqaalaha waa la tababaray, waxaana la bilaabay olole lagu soo celinayo agabyadii lumay. Matxafka waxaa si rasmi ah dib loo furay 1-dii Luuliyo 2020. Agaasimaha hadda, Cismaan Geedow Amiir, wuxuu ku nuuxnuuxsaday doorka matxafka ee ah astaan nabadeed iyo meel ay Soomaalidu dib ugula xiriiraan taariikhdooda.[2]
Ururinta
[wax ka badal | wax ka badal xogta]In kasta oo qaar badan oo ka mid ah farshaxanadii asalka ahaa ay lumeen, matxafka dib loo furay wuxuu si tartiib tartiib ah dib ugu dhisayaa ururintiisa. Wuxuu hadda hayaa agabyo kala duwan oo dhaqan ahaan muhiim ah, oo ay ku jiraan qadaadiicdii hore ee boqortooyooyinkii Soomaaliyeed, agabkii ganacsiga, farshaxannada hiddaha iyo dhaqanka, hubkii qadiimiga ahaa, iyo dheriyo.[5]
Tixraac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- ↑ 1.0 1.1 "Federal Republic of Somalia reopens its National Museum in Mogadishu". UNESCO. 1 July 2020. Retrieved 18 July 2025.
- ↑ 2.0 2.1 "National Museum: Preserving Somali Heritage Against All Odds". UNSOM. 20 November 2020. Retrieved 18 July 2025.
- ↑ Mohamed Haji Mukhtar (25 February 2003). Historical Dictionary of Somalia. Scarecrow Press. p. xxxi. ISBN 9780810866041. Retrieved 2014-04-06.
- ↑ 4.0 4.1 Crespo-Toral, H. (1988). "Museum development and monuments conservation: Somalia" (PDF). UNESCO. Retrieved July 16, 2011.
- ↑ "National Museum of Somalia". PINEQONE. Retrieved 18 July 2025.