Muddada xilka
Muddada xilka , xilliga doorashada , ama muddada baarlamaanka waa muddada uu qofku ku shaqeynayo xafiis gaar ah oo la soo doortay . Meelo badan ayaa jira xad qeexan oo ku saabsan inta ay le'eg tahay muddada xilku ka hor inta aan la dooran karin masuulka . Qaar ka mid ah xukunnada waxay ku dhaqmaan xaddidaadda muddada , iyagoo dejinaya tirada ugu badan ee shuruudaha uu qofku ku hayn karo xafiis gaar ah.
Boqortooyada Ingiriiska
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Maadaama ay asal ahaan ka soo jeedaan nidaamka Westminster , qaybaha nidaamka dawliga ee Boqortooyada Midowday (UK) waxa lagu soo celceliyaa wadamo kale oo badan.
Boqortooyo
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Boqorku wuxuu u shaqeeyaa sidii madaxa qaranka ilaa ay ka dhimanayaan ama ay ka tagayaan .
Aqalka Baarlamaanka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Gudaha Boqortooyada Midowday (UK) Xubnaha Baarlamaanka (MPs) ee Aqalka Baarlamaanka waxaa la soo doortaa inta uu jiro baarlamaanka. Kala dirida Baarlamaanka ka dib , waxaa la qabtaa doorasho guud oo ka kooban doorashooyin isku mar ah dhammaan kuraasta. Inta badan Xildhibaanada tani waxay ka dhigan tahay in waqtigoodu ay la mid yihiin inta uu jiro Baarlamaanka. Muddada shakhsiga waxaa lagu gaabin karaa geeri ama istiqaalad . Xildhibaanka lagu soo doortay bartamihii baarlamaanka, iyadoo aan loo eegin inta uu kursiga ku fadhiisto, ayaan laga dhaafin in uu dib u soo laabto doorashada soo socota.
Sharciga Sebtembar 1715 wuxuu dhigayaa in Baarlamaanku dhacay toddoba sano ka dib markii loo yeedhay; muddadaas ugu badan waxaa laga dhigay shan sano sida uu dhigayo sharciga baarlamaanka 1911 . Kahor Xeerka Barlamaannada Muddada-Go'an 2011 baarlamaanyadu ma lahayn muddada ugu yar. Barlamaannada waxaa laga yaabaa in goor hore uu kala diro boqorka marka uu codsado ra'iisul wasaaraha . Kala diristii hore waxay dhacday markii ka mid noqoshada Baarlamaanku ay ka dhigeen wax aan suurtagal ahayn in la dhiso dawlad (sida dhacday 1974 ), ama, inta badan, marka xukuumadda talada haysa ay sababaysay doorasho guud oo hore waxay hagaajinaysaa fursadaha dib-u-doorashada (tusaale 2001 ). Sharciga Baarlamaanada waqtiga go'an ee 2011 ayaa faraya in Baarlamaanadu ay jiraan shan sano oo buuxa; Kala diris hore ayaa ah suurtagal laakiin xaalado aad u xaddidan. Si kastaba ha ahaatee, xeerkan ayaa la laalay 2022-kii, waxaana lagu beddelay Xeerkii kala dirida iyo ku dhawaaqista Baarlamaanka ee 2022 , kaasoo soo celiyay xaaladdii dastuuriga ahayd ee ka horreysay 2011-kii.
Sababtoo ah xukuumadda iyo ra'iisul wasaaraha si toos ah ayaa loo soo doortay iyada oo loo marayo Aqalka Hoose, shuruudaha Baarlamaanka iyo Xildhibaanadu si toos ah uma khuseeyaan xafiisyada dawladda, inkastoo ficil ahaan kuwan ay saameeyaan isbeddelada Baarlamaanka. Iyadoo, si adag loo hadlo, ra'iisul wasaaraha xilka hayntiisu ay gaarsiisan tahay baarlamaanno badan oo keliya hal, oo aan jabin, muddo xil ah, ayaa laga yaabaa in qorayaasha qaarkood u tixraacaan Baarlamaanada kala duwan sida shuruudo gaar ah.
Guriga Sayidka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Asxaabta dhaxalka ah iyo kuwa nolosha isku midka ah ayaa sii haysanaya xubinnimada Aqalka Sare inta ay nool yihiin, in kasta oo xubnaha ay iska casili karaan ama la eryi karo. Lords Spiritual waxay haystaan xubinnimada Aqalka Sayidka ilaa dhammaadka wakhtigooda kiniisadda, in kasta oo hoggaamiyaha kiniisaddu laga yaabo in laga dhigo mid nolosha la mid ah dhammaadka hoggaamiyaha kiniisadooda (tusaale George Carey , wuxuu ka dhigay Baron Carey ee Clifton maalin ka dib markii uu joojiyay inuu noqdo Archbishop of Canterbury ).
Golayaasha sharci dejinta
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sharci-dejinta la kala diray ee Scotland , Wales iyo Northern Ireland waxay leeyihiin shuruudo go'an. Scotland iyo Woqooyiga Ayrland, kuwani waa shan sano, halka Wales-na muddada go'an tahay afar sano.
Doorashooyinka guud ee aan caadiga ahayn ee golayaasha sharci-dejinta ayaa la qabtaa haddii wasiirkii ugu horreeyay (ama, xaaladda Northern Ireland, wasiirka koowaad iyo wasiir ku xigeenka koowaad) aan lagu magacaabin muddo gaar ah, ama haddii saddex meelood laba meel xubnaha sharci dejinta ee ay khusayso ay u codeeyaan doorasho guud oo aan caadi ahayn.
Xafiisyada kale ee la doortay
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Xafiisyada Dawladaha Hoose Masuuliyiinta kale ee la soo doortay waxay raacaan xeerar la mid ah kan xafiisyada qaranka ee aan kor ku soo sheegnay, iyadoo dadka loo doortay muddo cayiman oo dhawr sano ah.
Maraykanka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Federaal
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Dalka Maraykanka , madaxweynaha Maraykanka waxa si dadban loo soo doortaa iyada oo loo marayo Kulliyada Doorashada ee Maraykanka muddo afar sano ah, iyada oo muddada xaddidan ay tahay laba shuruudood (wadarta siddeed sano) ama ugu badnaan toban sano haddii madaxweynuhu uu u dhaqmo madaxweyne ahaan laba sano ama ka yar muddada halka mid kale loo doortay madaxweyne, oo lagu soo rogay wax ka beddelka Laba-iyo-Labaad ee Dastuurka Maraykanka ee 19.
Madaxweyne -ku-xigeenku waxa kale oo uu xilka hayaa muddo afar sano ah balse aan lahayn wax xaddidaad ah. Wakiilada Maraykanku waxay shaqeeyaan muddo laba sano ah. Senatarrada Mareykanka waxay shaqeeyaan muddo lix sano ah.
Garsoorayaasha federaalku waxay ku kala duwan yihiin xafiiska. Qodobka I ayaa xukumaya ; sida kuwa ku fadhiya Maxkamadaha Fasaxa ee Maraykanka , Maxkamadda Canshuuraha ee Maraykanka , Maxkamadda Racfaanka Maraykanka ee Ciidamada Qalabka Sida , iyo qaar ka mid ah maxkamadaha federaalka ee kale iyo noocyada kale ee garsoorka waxay u adeegaan shuruudo xaddidan: Maxkamadda Racfaanka ee Ciidamada Qalabka Sida 15 sano, maxkamadaha kicitaan ee 14. Si kastaba ha ahaatee, inta badan Maxkamadda Sare, Garsoorayaasha Federaalka maxkamadaha rafcaanka , iyo maxkamadaha degmada federaalka ), waxay u adeegaan nolosha.
Gobolka iyo dhulalka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Shuruudaha shaqo ee mas’uuliyiinta dowlad goboleedyada waa kala duwan yihiin marka loo eego qodobada dastuurka dowlad goboleedyada iyo sharciga dowlad goboleedyada .
Muddada guddoomiyeyaasha gobolladu waa afar sano dhammaan gobollada laakiin Vermont iyo New Hampshire ; Gudoomiyaasha Vermont iyo New Hampshire waxay shaqeeyaan laba sano.
Shirweynihii qaran ee sharci-dejinta dawlad-goboleedyada ayaa bishii Janaayo 2007 sheegay in sharci-dejinta dawlad-goboleedyada dhexdooda :
44 dawladood ayaa muddo laba sano ah u haystey aqalka hoose ee sharci-dejinta gobolka (oo inta badan loo yaqaan Golaha Wakiilada Dawladda). Shan ( Alabama , Louisiana , Maryland , Mississippi , iyo North Dakota ) waxay haysteen muddo xileed afar sano ah. ( Xeer-dejinta Nebraska waa mid ka reeban oo leh sharci-dejin aan caadi ahayn oo leh xubno la doortay afar sano, oo leh doorashooyin isdaba-joog ah oo kala badh xubnaha.) 37 gobol ayaa muddo afar sano ah xilka aqalka sare ee sharci-dejinta gobolka (badanaa loo yaqaan Senetka gobolka). 20 gobol ayaa doorashadoodii kala bar kuraasta afarta sano ee aqalkooda sare, halka sideed kale (Arkansas, Delaware, Florida, Hawaii, Illinois, Minnesota, New Jersey iyo Texas) lagu doortay jadwal 2-4-4 ah, taasoo ku xidhan u dhawaanshaha doorashada ee dib-u-habaynta sharci dejinta ka dib tirakoobkii tobanaad . Laba iyo toban ( Arizona , Connecticut , Georgia , Idaho , Maine , Massachusetts , New Hampshire , New York , North Carolina , Rhode Island , South Dakota , Vermont ) waxay haysteen shuruudo xafiis laba sano ah. Waxaa ka mid ah dhulalka Mareykanka :
Samoa Fono ee Maraykanka , xubnaha Aqalka waxay ku shaqeeyaan laba sano halka xubnaha senate-ka ay shaqeeyaan lix sano. Xubnaha labada aqal ee Golaha Sharci dejinta ee Puerto Rico waxay leeyihiin muddo afar sano ah. Xubnaha labada gole ee Waqooyiga Mariana Islands Barwaaqo-sooranka sharci-dejinta waxay haystaan muddo laba sano ah. Sharci -dejinta Guam iyo Sharci-dejinta Jasiiradaha Virgin Islands waa mid aan sharci ahayn oo Senatarrada waxay leeyihiin muddo laba sano ah. Xubnaha Golaha Degmada Columbia waxay shaqeeyaan muddo afar sano ah.
Kanada
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sida dhulkii hore ee Ingiriiska ee raacaya Nidaamka Westminster , waxaa jira waxyaabo badan oo la mid ah Boqortooyada Ingiriiska, inkastoo ay jiraan kala duwanaansho ku salaysan caadooyinka maxalliga ah, nidaamka federaalka ee dawladda iyo boqorka maqan.
Boqortooyo
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Ahaanshaha Boqortooyada Barwaaqo-sooranka , Kanada waxa ay boqor la wadaagtaa Boqortooyada Midowday ee Ingiriiska iyo 14 waddan oo kale, kaas oo u adeega madax dawladeed dhammaan 15ka dawladood ilaa inta uu ka dhimanayo ama uu ka tagayo
Guddoomiyeyaal sare
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Guddoomiyaha guud waxa uu boqorku u magacaabayaa wakiilkiisa gaarka ah marka uu la tashado ra’iisul wasaaraha , waxa uuna xilka hayaa muddo aan la cayimin , inkastoo axdiga caadiga ah uu yahay 5 sano. Sidoo kale, guddoomiyeyaasha ku-xigeennada , kuwaas oo matala boqorka heer gobol, waxaa magacaabaya guddoomiyaha guud ee talada ra'iisul wasaaraha (sida caadiga ah sidoo kale iyada oo la tashanaya ra'iisul wasaaraha gobolka ) iyo guud ahaan sidoo kale waxay u adeegaan 5 sano oo heshiis ah. Dhulalku waxay leeyihiin guddiyo , kuwaas oo aan ahayn wakiilo ka socda boqortooyada, laakiin taa beddelkeeda waxaa soo magacaabaya oo metelaya guddoomiyaha-golaha (sida golaha xukuumadda federaalka ), oo caadi ahaan shaqeeya ilaa 5 sano.
Aqalka Baarlamaanka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Si la mid ah Boqortooyada Ingiriiska, Xildhibaanadu waxay shaqeeyaan inta uu jiro Baarlamaanka. Waxa dhici karta in ay is casilaan ka hor inta uusan dhammaan baarlamaanka ama waxaa lagu dooran karaa doorasho ku-meel-gaar ah inta lagu jiro bartamaha baarlamaanka.
Sida ku cad Xeerka Dastuurka, 1867 , Baarlamaanku wuxuu socon karaa ugu badnaan 5 sano laga bilaabo doorashadii ugu dambeysay ka hor inta uusan dhicin, inkastoo dhammaan Baarlamaannada ilaa hadda la kala diray ka hor intaysan dhicin. Hindise Sharciyeedka C-16, oo la horgeeyay Baarlamaanka 39-aad , ayaa dhigayay in 4tii sanaba mar la qabto doorasho go'an Isniinta saddexaad ee Oktoobar, laga bilaabo 2009. Si kastaba ha ahaatee, Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu weli kula talinayaa Guddoomiyaha Guud inuu kala diro Baarlamaanka waqti kasta.
Sida Boqortooyada Midowday (UK), golaha wasiirada iyo madaxa xukuumadda si dadban ayaa loo soo doortaa iyadoo lagu saleynayo dhismaha Aqalka Baarlamaanka, farsamo ahaan ma saameeyaan shuruudaha sharci-dejinta ama Baarlamaanka. Si kastaba ha ahaatee, ficil ahaan, shuruudaha xilalka dawladda waxaa saameeya isbeddelada Aqalka Hoose, iyo kuwa u adeega Baarlamaano badan oo isku xiga ayaa guud ahaan loo arkaa inay hal xilli shaqaynayeen. Muddada xukuumadu guud ahaan waxa ay ku dhamaata marka looga guulaysto arimo la isku halleyn karo ama xisbiga talada haya uu ku guul daraystay inuu kuraas ku filan ka helo doorashada guud.
Guurtida
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Senatarrada waxaa loo magacaabaa senate-ka Kanada si ay u matalaan gobol, dhul, ama koox gobolo, Guddoomiyaha Guud ee Kanada marka uu la taliyo Ra'iisul Wasaaraha, waxayna u adeegaan ilaa da'da hawlgabka qasabka ah ee 75. Senatarrada la magacaabay ka hor inta aan la ansixin Xeerka Waqooyiga Ameerika ee Ingiriiska, 1965 waxay u adeegeen nolosha. Senetarada sidoo kale way iska casili karaan xafiiska ama waa laga saari karaa golaha guurtida.
Sharci-dejinta Gobolka iyo Dhulka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sharci-dejinta gobolka iyo sharci-dejinta Yukon waxay u shaqeeyaan si la mid ah Aqalka federaalka ee Baarlamaanka. Xildhibaanada (loo yaqaan MPPs ee Ontario , MNAs ee Quebec , iyo MHAs ee Newfoundland iyo Labrador ) waxay u adeegaan muddada sharci-dejinta, in kasta oo laga yaabo inay is casilaan ka hor inta aan la kala diri sharci-dejinta ama lagu dooranayo doorashooyinka-ku-meel-gaarka ah ee u dhexeeya doorashooyinka guud. Sharci-dejinta Gobollada Waqooyi-galbeed iyo Nunavut waxay ku shaqeeyaan qaab la isku raacsan yahay , laakiin waxay la mid yihiin haddii kale. Madaxda sare iyo golahooda wasiirada waxaa lagu soo xulaa si la mid ah sida Aqalka Hoose oo kale, sida heer federaal, muddo xileedka dowlad goboleedka waxaa lagu soo afjari karaa guuldarro marka doorasho guud dhacdo ama kalsoonida baarlamaanka oo la waayo.
Dhammaan sharci-dejinta gobollada waxay leeyihiin sharci doorasho oo waqti go'an ah, sidoo kale sharci-dejinta Gobollada Waqooyi Galbeed. Maamulayaashu waxay sidoo kale kula talinayaan Ku-xigeennada Guddoomiyayaasha inay kala diraan sharci-dejinta wakhti kasta ka hor taariikhda doorashada loo cayimay.
Nederlaan
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Nederland jagada Wasiirka-Madaxweyne (Ra'iisul Wasaaraha) waxay ku kooban tahay afar sano (waxaa la tiriyaa laga bilaabo markii dowladda si rasmi ah loo soo dhisay) in kasta oo ay soo noqnoqon karto muddo aan la cayimin ka dib doorashooyinka soo socda. Waa wax iska caadi ah in madaxda dawladaha Nederlaan ay dhawr jeer qaataan gogosha, in kasta oo aan la filayn ama loo baahnayn, haddana inta badan waxa ka dhasha cawaaqibka dawladuhu inay gudaha ku kala tagaan ka hor inta aanay dhammaan afarta sano ee rasmiga ah oo ay dib u habayn ku sameeyaan xisbiyada kale. Sidan ayaa Nederlaanku ku dhamaaday armaajooyin ka dhashay: 4x Willem Drees (Drees-Van Schaik I '48, Drees I '51, Drees II'52 - Drees III '56) 3x Dries van Agt (Van Agt I '77, Van Agt II'81 , Van Agt III'82) 4x Peter Balken '03, Balkenende III '06, Balkenende IV '07) 4x Mark Rutte (Rutte I '10, Rutte II '12, Rutte III '17, Rutte IV'22).
Shiinaha
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Intii u dhaxaysay 1982 iyo 2018, dastuurka Shiinaha wuxuu dhigayaa in madaxweynaha , madaxweyne ku xigeenka , ra'iisul wasaaraha , ku xigeennada aysan shaqeyn karin wax ka badan laba xilli oo isku xigta. Bishii Maarso 2018, Xisbiga Shiinuhu uu maamulo ee Congress-ka Dadweynaha Qaranka ayaa meel mariyay isbedelo dastuuri ah oo ay ku jiraan ka saarista xaddidaadda muddada madaxweynaha iyo madaxweyne ku xigeenka , iyo sidoo kale kor u qaadista doorka dhexe ee Xisbiga Shuuciga Shiinaha (CCP). 17kii Maarso 2018, sharci dejinta Shiinaha ayaa Xi u magacaabay madaxweyne, hadda iyada oo aan xaddidnayn muddada; Wang Qishan waxaa loo magacaabay madaxweyne ku xigeenka. Maalintii xigtay, Li Keqiang ayaa dib loo magacaabay ra'iisul wasaaraha iyo xulafada muddada dheer Xi, Xu Qiliang iyo Zhang Youxia , ayaa loo codeeyay guddoomiye ku xigeennada guddiga militariga ee gobolka . Wang Yi ayaa loo dalacsiiyay xubin ka tirsan golaha deegaanka halka General Wei Fenghe loo magacaabay wasiirka gaashaandhigga . Sida laga soo xigtay Financial Times , Xi ayaa muujiyay aragtidiisa ku aaddan wax ka beddelka dastuurka ee shirar uu la yeeshay saraakiisha Shiinaha iyo madax ajnabi ah. Xi wuxuu sharraxay go'aanka marka loo eego baahida loo qabo in la waafajiyo laba jagooyin oo kale oo awood leh - Xoghayaha Guud ee Xisbiga Shuuciga Shiinaha iyo Guddoomiyaha Guddiga Dhexe ee Militariga (CMC) - kuwaas oo aan lahayn xaddidaad waqtiyeed. Si kastaba ha ahaatee, Xi ma uusan sheegin inuu damacsan yahay inuu noqdo xoghayaha guud ee xisbiga, guddoomiyaha CMC iyo madaxweynaha gobolka, saddex xilli iyo in ka badan.
Akhris dheeraad ah
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Alexander Baturo iyo Robert Elgie (eds.). 2019. Siyaasada Xiliga Madaxweynaha . Jaamacadda Oxford Press.
Tixraac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]"Dastuurka Armenia - Library - Madaxweynaha Armenia"
"DASTUURKA DE LA REPUBLIQUE DEMOCRATIQUE DU CONGO"
"Madagascar, Dastuurka de la IVe République 2010, Digithèque MJP
"Xi Jinping awoodiisa ciyaarta: min madaxweyne ilaa kaligii taliyaha cusub ee Shiinaha?"
"Wasiirka arrimaha dibadda ee Shiinaha ayaa awood ku helay jagada cusub ee golaha deegaanka"
"Xi Jinping ee Shiinaha wuxuu sheegay inuu ka soo horjeedo xukunka cimriga dheer"
"Xi ayaa dib loogu magacaabay madaxweynaha Shiinaha iyada oo aan la xaddidin muddada"