Portal:Antarktika/Maqaal xul ah

Ka Wikipedia

Maqaal xul ah

Portal:Antarktika/Maqaal xul ah/1 Portal:Antarktika/Maqaal xul ah/1


Portal:Antarktika/Maqaal xul ah/2 Portal:Antarktika/Maqaal xul ah/2


Portal:Antarktika/Maqaal xul ah/3

Cidhifka Koonfureed (Af Ingiriis : South Pole) waa geeska ugu shisheeya ama ugu fog ee koonfurta meeraha dhulka. Dunida aan ku nool nahay ee dhulka waxay leedahay labo cidhif oo kala ah Cidhifka Waqooyi iyo Cidhifka Koonfur ee dhulka.

Cirifka Koonfur ee aduunka waxee ku taalaa koonfurta ugu hooseeso aduunka. Cirifka Koonfur iyo Cirifka waqooyi waa meelaha 6 bilood maalin ah, 6 bilood habeen ah.labadaan meelood waa meesha oo aduunka ka wareegto.Meeshani waa meesha aduunka ugu nolosha adag amaba ugu daran,qofkii ugu horeeyay ee tagaa waxa uu ahaa Roald Amundsen waxay ahayd sanadii 1911. Dhinaca kale, qaarada Antarktika ma lahan dad si joogto ah ugu dhaqan ama nool deegaanadaadi. Laakiin waxaa wakhtiyo badan oo sanadka ah jooga tiro Saynisyahano iyo cilmibaadhayaal ah oo u dhexeeya 1,000 ilaa 5,000 qof kuwaasi oo ku baahsan dhinacyada qaarada. Noolaha sida dabiiciga ah looga helo qaarada Antarktika waxaa ka mid ah algae, bakteeriya, fungi, xoogaa yar oo dhir ah, brotista, iyo noocyo kooban oo xayawaan ah, sida takfida, qooleeyda, sealska, iyo tardgrade. Dhirta ugu caansan ee laga helo deeganku waa tundra.

Guud ahaan, qaarada Antarktika waa meel aan la kala lahayn (de facto), laakiin waxaa maamula oo gacanta ku haya dowladaha saxeexay "Nidaamka Heshiiska Antarktika". Heshiiskaasi waxaa sanadkii 1959kii saxeexay labo iyo toban wadan, wakhtiyadii ka dambeeyayna waxaa saxeexa ku biiray ilaa 39 wadan kale. Heshiiskaasi wuxuu meesha ka saarayaa in qaarada Antarktika loo isticmaalo siyaabo milatari, in hubka lagu tijaabiyo, in wasakhda hubka lau aaso ama la keeno, in la taageero ajandaha cilmi-baadhista, in macdan laga qoto iyo in la ilaaliyo hawada nadiifta ah ee qaarada. Wadanadii ugu horeeyay waxaa ka mid ah Arjantiina, Ustareliya, Beljimka, Jili, Faransiiska, Jabaan, New Zealand, Norway, Koonfur Afrika, Ruushka, Ingiriiska iyo Maraykanka Cilmibaadhista ka socota qaarada waa mid caalami ah oo ilaa 4,000 aqoon yahay oo caalamka ka kala socda joogaan.



Portal:Antarktika/Maqaal xul ah/4

Badweynta Koonfured (Badweynta Antarktika) waa mid ka mid ah shanta badweyn ee aduunka taasi oo dhacda meesha ugu xigta koonfurta dhulka. Badweynta Koonfured waxay ku taalaa koonfuta dhigta 60° K taasi oo ku wareegsan gobolka Qaarada Antarktika.

Marka laga hadlayo baaxada iyo waynida, badweyntani waa bada afaraad ee ugu weyn badweynta aduunka, waxaa ka wayn Badweynta Baasifik, Badweynta Atlaantik, iyo Badweynta Hindiya; waxaysa ka weyn tahay Badweynta Arktik. Biyaha badani waxay dhacaan soonaha biyaha qaboow iyo diiran ku kulmaan.

Markii ugu horeeysay taariikhda waxaa sanadkii 1770kii la ogaaday badweyntani markii sahamiye kabtan James Kook u gooshay biyaha koonfureed ee aduunka. Intaas wixii ka dambeeyay waxaa cilmiyahanada juquraafigu aad ugu qulqulayeen gobolka ay badweyntani ka mid tahay. Sidoo kale waxaa in mudo ah muran iyo is-afgaranwaa ka taagna xadka Badweynta Koonfureed, taasi oo meelo badan lagaga qasayey xadka ay la wadaagto Badweynta Baasifik, Badweynta Atlantik iyo Badweynta Hindiya.

Sanadkii 2000 wixii ka dambeeyay bulshada caalamku waxay isku raacday in Badweynta Koonfureed ka bilaabanto (ama lagu daro) dhigta lixdanaad koonfur.