Jump to content

Salaaxudiin al-Ayyuubi

Bedel linkiga
Ka Wikipedia

Salaaxudiin Yuusuf bin Ayuub bin Shaadi bin Marwaan Suldaankii Masar iyo Shaam (1138-1193) waxa uu ahaa hogaamiye islaami ah oo ku caan baxay dagaaladii uu la galay Saliibiyiinta ee kaga soo ceshaday dhulalkii ay ka qabsadeen Shaam, Sidoo kale Salaaxudiin waxa uu ka taqalusay Dawladii Faadumiyiinta ee Masar ka talin jirtay, waxa uuna xukunkiisa ku mideeyay Shaam iyo Masar, Dhimashada Nuuradiin Zanki ka dib wuxuu aasaasay Salaaxudiin Dawaladii ayuubiyiinta ee xukunkeeda ku fidsanaa Shaam, Masar, Xijaas, Yaman iyo qeybo ka mid ah Magrib.

Salaaxudiin
صلاح الدين
Suldaanka Ayuubiyiinta
mudada xukunkiisa
1174 ilaa 1193
Xil kaga horeeyay: ---------
Xil kaga danbeeyay Al-Caziiz Cusmaan
Dhashay: 1137
Ku dhashay: Tikriit Ciraaq
Diintiisa: Islaam
Dhalasho: Ayuubiyiinta
aabihiis Najmudiin Ayuub
hooyadii -------
Dhintay: 1193
Ku dhintay: Dimishiq

Wuxuu ku dhashay magaalada Tikriit ee wadanka Ciraaq 1138 miilaadigii, Qoyskiisa ayaa ahaa asal ahaan kurdi, Dimashiq ayeena u soo wareegeen mar dambe, waxa ayna ahaayeen aabihiis iyo adeeriis taliyaal sare oo ka tirsanaa ciidankii Suldaanka Dimishiq Nuuradiin Zanki. Salaaxudiin dhalinyaranimadiisii ayuu asna ku uu ku biiray ciidamada boqorkaas, kadib boqorku waxa uu ku daraya ciidamo wadanka Masar aadayay kaalmo ahaan, markii ay guuleysteen Kadib wuxuu noqday Asadu-Diin adeerka Salaaxudiin oo ahaa taliyihii watay ciidankaas wasiirka dhabta ah ee Masar, adeerkii mudo yar kadib wuu dhintay Salaaxudiin ayaana buuxiyay booskiis oo qabatay awoodii xukunka Masar, isaga oona sii xoojiyay awoodiisa ilaa uu ka Afgambiyay dawladii Masar 1169. Markii uu dhintayna Nuuradiin Salaxudiin wuu sii blaaarshay dawladiisa wuxuuna ku soo daray dhulka Shaam, intaas ka dib Salaaxudiin waxa uu xooga saaray Siliibiyiinta oo dagaalo badan uga adkaaday Dagaalkii Xudiin ee dhacay 1187dii ayuuna ka soo hooyay guushiisii ugu weyneed waxaana mirihiisa kamid ahaa inuu dib u soo furtay Qudus bishii Oktoobar ee isla sanadkaas. Qaarada Yurub ayaa waxaa gilgilay guulaha Salaaxudiin Boqorkii ingiriiska Richard lion heart iyo Boqrkii faransiiska Filibka labaad iyo Bqorkii Jarmalka Fredrik Barboosa ayaa soo abaabuleen weerarkii seddexaad ee Siliibiyiinta (1189-1192) balse Salaaxudiin wuu ka hor istaagay Inay soo ceshadaa Qudus. Ugu dambeyn Salaaxudiin waxa uu ku dhintay Dimishiq 1193dii isaga oo da' yar (qiyaastii 55 sano jir ah) mana uusan ka tagin hanti badan oo laga dhaxlo.

Dhalashadiisa iyo asalkiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Salaaxudiin waxa uu ku dhasahy magaalada Takriit (Ciraaq maanta)sanadkii 532H/1138, Magaciisa gaarka wuxuu ahaa "Yuusuf bin Ayuub"; Salaaxudiin waa naaneys sharafeed oo macnaheed yahay "Toosnaanta diinta"

Waxaana muran badan la geliyaa asalka qoyska Salaaxudiin, balse waxaa loo badan yahay inay ahaayeen Kurdi. Waxaa la sheegaa Najmu-Diin Ayuub aabaha Salaaxudiin iyo walaalkiis Asadu-Diin Shiirkuu iney degi jireen magaalada Duweyn ayagoo markii dambe u soo wareegeen Ciraaq, Najmu Diin ayaana la shaqeeyay taliyhii Salaajiqada ee Ciraaq Mujaad-Diin Bahruuz kaas oo u magacaabay maamulka Tikriit.

wuxuu Najmu-Diin wajahay eedeymo kala duwan sida inuu caawiyay talyihii Mowsil Camaadu-Diin Zanki markii lagu jabiyay dagaalkii uu la galay khaliifka Cabaasiyiinta 525H iyo walaalkiis Asadu-Diin oo taliye sare oo isku dhacayn ku dilay Takriit, waxaana sidaas looga qaaday xilkii uu ka haayay Tikriit 532H

Sida la sheego isla habeenkii uu dhashay Salaxudiin ayaa Najmu-Diin laga qaaday xilkii uu ka haayay Tikriit[1], waxeyna go'aansadayn asaga iyo walaalkiis Asadu-Diin inay u qaxaan dhankaa iyo Mowsil oo markaa maamulaayay Camaadu-Diin Zanki [2]. Camaadu-Diin ayaa si fiican u soo dhaweeyay waxa uuna siiyay deegaano, sidaas ayeena ku bilaabeen iney u la shaqeyaan si daacad ah, wuxuuna ugu abaal guday Camaadu-Diin inuu u magacaabay Najmu-Diin magaalada Baclabek ka dib qabsashadiisa 532H [3], halka Asadu-Diin uu ka yeelay talyaha guud ee ciidankiisa.

sawir gacmeyd saliibiyiinta ka sameeyeen Nuurudiin suldaanka Xalab iyo Dimishiq

Markii la dilay Camaadu-Diin 541H waxey la sii shaqeeyeen wiilkiisa Nuuradiin Zanki, Najmu-Diin ayaana ahaa inuu ka gacan siiyay qabsashada Dimishiq 549H

Salaaxudiin wuxuu ku barbaaray magaalada Dimishiq oo Caruurnimadiisa ku qaatay, Waxa uuna bartay culuumta kala duwan oo meel fiican ka gaaray, si gaar ah culuumta diiniga iyo Fiqiga islaamka, Xisaabaadka iyo Luuqada Carabiya iyo gabayadeyda. Nuuradiin wuxuu ahaay inuu saaid u jeclaaday salaaxudiin uuna soo dhaweyn jiray, waxa uuna ku yeeshay saameyn xoogan shaqsiyada Salaaxudiin

Ka qeyb galkiisa weerarkii Masar

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Weerarkii koowaad Sanadkii 1164

[wax ka badal | wax ka badal xogta]
sawir soo koobaya siday u dhacay weeraradii Masar

Dawladii Faadumiyiinta ee Masar ka jirtay waxey mareysay waayaheydii u dambeeyay, waxaana sii wiiqay awoodeed wasiirada Masar oo dagaalo iyo fitan badan u dhaxeysay, heer ay Masar noqotay meel Saliibiyiinta damac ka galo [4], Nuurudiin asna riyadiisa waxay ahayd Masar iyo Shaam in hal dawlad oo ku kulmiyo si loo wajaho Saliibiyiinta[5], labo wasiir oo la kala dhaho Dirgaam iyo Shaawar ayaa ku loolan sanaa Masar waxaana adkaaday Dirgaam,

23ka bishii Soonfur 558H ayuu Shaawar soo gaaray magaalada Dimishiq isagoo taageero ka dalbanaya Nuurudiin wuxuuna u balan qaaday seddex meelo meel dhaqaalaha Masar[6], Nuurudiin wuxuu ka cabsi qabay in Masar ku dhacdo gacanta Saliibiyiinta maadaama ay gacan saar la lahaayeen Dirgaam waxaa uuna ku saaciday Shaawar ciidamo uu hor kacaayay talyihiisa Asadu-Diin Shiirkuu sanadkii 559H\1164, Salaaxudiin oo 26 jir ahaay ayaana qeyb ka ahaa ciidankan, Dirgaam wuxuu ka hiil doontay Saliibiyiinta [7], balse intuu gurmadkooda soo gaarin baa ciidankii soo duulay soo galeen Masar, Dirgaam ayaana kula dagaalamay Qaahiro agteed, waase laga adkaaday dagaalka baana lagu dilay[8][9]

Shaawar markii la guuleystay oo wasiirnimada u soo laabatay wuxuu khiyaanay oo balantii uga baxay Asadu-Diin iyo ciidankiisa waxa uuna ka dalbay deg deg inay uga baxaan Masar, Asadu-Diin Shiirkuu wuu diiday inuu ciidankiis kala baxo Masar, maagaalada Balbiis ayuuna saldhig ka yeeshay, Shaawar ciidamadii saliibiyiinta ayuu markaan la soo heshiiyay oo soo watay waxaa ayna go'doomiyeen Balbiis ilaa mudo seddex bilood[10], Nuurudiin soo uga fududeeyo ciidankiisa go'doominta saaran waxaa uu weeraray Saliibiyiintii Shaam Dagaalkii Xaarim ee dhacay 1164dii buu ku jabiyay isaga oona ka qabsaday dhufeysyo muhiim ah sidoo kale madaxdoodii ugu sareysay buuna gacanta ku dhigay[11], ugu dambeyn Shiirkuu wax ay kala hadleen inuu laabto jidkana u furaan asna wuu yeelay[12].

Weerarkii labaad sanadkii 1167dii

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Asadu-Diin wuxuu aad ugu ciil qabay inuu ku laabto Masar waxaa uuna helay fursadaas mar kale sanadii 562H markaas oo Nuurudiin ka war helay in Shaawar iyo Saliibiyiinta ay hishiisyo wada galeen, Asadu-Diin shiirakuuh ayaa ciidankiisa Kala soo baxay Dimishiq waxaana isku beegmay soo gaaridiisa Masar isaga iyo Saliibiyiinta, Shiirkuu iyo ciidankiisa oo aad u yaraayeen ayaa ku jabiyeen Saliibiyiinta iyo Shaawar oo isku dhinac ah Dagaalkii Baabeen ee dhacay 1167, Salaaxudiin dagaalkaan aad ayuu uaga dhex muuqday guutada dhaxda ayuuna hogaaminaayay waxaana u suurto gashay inuu qabto mid ka mid ah madaxdii Saliibiyiinta. Guushan ka dib magaalada Askandariya ayee qabsadeyn ciidankii reer Shaam oo dadkeyd aad u soo dhaweeyeen maadaama ay necbaayeen Shaawar[13]. Dhanka kale Shaawar iyo Camuuri boqorkii Qudus ee Saliibiyiinta waxa ay dib u soo uruuriyeen ciidankooda Askandariya ayeena ku go'doomiyeen Asadu-Diin iyo ciidankiisa ilaa ay macluul kaga dhawaadeyn dadkeyda, Asadu-Diin waxa kuu ka baxay magaalada isaga oona ku dhaafay Salaaxudiin, waxa uuna bilaabay deeganadii kale ee Masar inuu weeraro ku qaado in mudo ah markuu xaalku sidaas ahaay waxaa lagu hishiiyay inay isaga baxaan Masar ciidamadii reer Shaam iyo kuwa Saliibiyiinta labaduba, sidoo kale waxa uu balan qaaday Shaawar in aan laga aarsan doonin reer Askandariya, sidaas ayeena mar kale uga soo baxeyn Masar ciidankii Asadu-Diin 29ka Soonfur 562H oo ku beegan 18 Agoosto 1167 [14].

Weerarkii seddexaad dabayaaqadii 1168

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Waxaa dhacday Saliibiyiinta inay ku soo duulaan Masar ayagoo awoodood dhan isugu geynaaya ka dib markii uu Shaawar bixin diiday qarashaad uu kula hishiiyay, sanadii 1168 ayee Camuuri iyo ciidankiisa qabsadeen Balbiis waxaa ayna gowraceen dadkeyda si arxan daro leh[15], Shaawar aad buu uga argagaxay wuxuuna iska waayay tabar ama xeylad uu isaga difaaco markaas ayuu gubay caasimadiisa Fusdaad [16], khaliifka Faadumiyiinta Al-Caadid li dini laah ee mara saarka ahaay ayaa qeylo dhaan u dirsaday Nuurudiin oo ka dalbaday inuu soo gaaro, Shiirkuu iyo ciidankiisa waxey mar kale u soo dhaqaaqeen Masar, saliibiyiinta waxey isku dayeen inay Suweys agteeda u galaan laakin markey arkeyn Asadu-Diin oo ka gudbay waxey isaga baxeen Masar Asadu-Diin iyo ciidankiisa ayaana galeen Qaahira 8 Janaayo 1169

Shaawar wuxuu isku dayay inuu is jeclaysiiyo Asadu-Diin oo siiyo balan qaadyo hor leh dhanka kalena waxa uu ka watay shirqool uu u maleegay balse Asadu-Diin ayaa ogaaday dabinadiisa iyo inuu marna ayaga la ciyaarayo marna Saliibiyiinta wuxuuna amray in la dilo [17] waxaa ayna xusayaan taariikhyahanada qaar in salaaxudiin iyo taliye kale oo Jurdiik la yiraahdo fuliyeen dilkiisa [18].

Khaliifka Faadumiyiinta ayaad ayuu taageeray dilka Shaawar waxaa uuna wasiir ka yeeshay badalkiisa Asadu-Diin Shiirakuu balse laba bil ka dib wuu dhintay Shiirkuu, Salaaxudiin oo ahaa walaalkiis wiil uu dhalay ayaa badalay oo noqday wasiirka cusub ee Masar[19], waxey xusayaan taariikhyahanada oo ugu horeeyo Camaadu-Diin Asfahaani in magacaabista Salaaxudiin ay ku timid dalabka taliyaasha ciidankii Shaam kuwaas oo ku cadaadiyay Khaliifka Faadumiiyiinta inuu ka yeelo wasiir.

Xukunka Masar

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Mucaaradkii uu wajahay bilawga xukunkiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Imaanshaha Salaaxudiin ee xukunka Masar ma uusan ku marin si nabad eh, bilooyinkin yar kadib waxaa ay qorsheeyeen taliyaal sare oo ciidankii Faadumiiyiinta ahaa iyo qaar taageerayaashood kamid ah inay ka takhalusaan Salaaxudiin ayagoo kaashanaya Camuuri boqorkii Saliibiyiinta, waxaana hor kacaayay taliyaashan Mu'taman khilaafa oo ahaay madaxa ilaalada qasriga waxaana taabacsanaa ciidamo badan oo madow suudaan ah, Salaaxudiin wuu ogaaday qorshahooda inta ayna fulin waxaa uuna dilay Mu'taman khilaafa bisha Siditaal sanadkii 564H, sidoo kale dhamaan shaqaalihii qasriga ayuu ku beddelay kuwo cusub oo madax uga dhigay Qaraaquush[20]. Maalintii xigay ciidankii madowga oo ka careysan dilka taliyahood misna kor u dhaafaya 50 kun ayaa soo weerar tagay waxaana la dagaalamay ciidankii salaaxudiin ilaa ay ka takhaluseen [21], intii hartayna waxaa laga saaray magaalada [22].

Sidaasi kuma joogsan mucaaradka Salaaxudiin ee shiicada ahaay, waxaa isku yimid qaar badan oo haraadigooda ah markii uu Salaaxudiin si toos u riday dawladooda 1171, mu'aamaro lagu ridaayo xukunka Salaaxudiin bey dajiyeen ayagoo kaashanaya Saliibiyiinta misna ka faaideysanaya Tooraan-shaah iyo ciidamada badankood oo Yaman ku maqanaa, waxeyna sidoo kale xiriir la sameeyeen Wilyam II boqorka Normaandiyiinta Siqliya siduu u weeraro Askandariya, balse waxey ka fashilantay markii ay la wadaageen sirtooda Zeynu-ddiin bin Najaa oo daacad u ahaay Salaaxudiin, sanadii 1174 buuna soo qabqabtay Salaaxudiin dhamaan intii ku lug lahayd mu'aamaradan waxa uuna kuu fuliyay dil kadib markey culumada u fatwootay, saaxada Beynal-qasreyn baana lagu toogtay intii u dhaxeysay 6 Abriil ilaa 23 May[23]. waxaana ka mid ahaay dadkii dilka lagu filiyay Cumaara al-Yamani oo ahaay gabayaa lafdhabar u ahaay isu daba ridka mu'aamaradan in badana Faadumiiyiinta ku amaanay gabayadiisa[24].

Boqrka Siqliya Wilyam II iyo ciidamadiisa waxey soo gaareen Askandariya 1174 weyna isku dayeen inay qabsadaan laakin ciidanka Salaaxudiin ayaa ku qasbay inay dib u gurtaan ayagoo ka cararay qaniimo badan[25].

Weerarka Saliibiyiinta ee Dimyaad

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Camuuri Boqorkii Qudus ee Saliibiyiinta wuxuu is tusay inay Masar qatar weyn uga soo socoto waxaana rajo galisay dhimashada Asad-udiin dadaalo dheer buuna u galay sidii uu ku abaabuli lahaa weerar saliibi hor leh, Bobka Roma iyo boqoradii Yurub ayuu ergay u diray hase ahaatee cid ajiibto muusan helin[26] kaliya Biriizandiyiinta baa ajiibeen ololihiisa oo ku saacideyn usduul dooma ah iyo ciidamo, isbahaysigan weerarkood dhanka badda ayuu ku yimid magaalada Dimyaad beyna go'doomiyeen 25 Oktoobar 1169 ilaa 19 Diseembar

Salaaxudiin markuu ka war helay duulaankan waxaa uu u qoray Nuurudiin "Hadaan ka dib dhaco Dimyaad Saliibiyiinta ayaa qabsanaayo hadaa aadana masaarida ayaa kacdoon suubinaya oo daacada ka baxaayo markaasna wax noo haraayo ma jirto"[27] Nuurudiin waxaa uu soo diray gurmad ciidan oo aad u badan waxaana qeyb ka ahaa Najmu-Diin Ayuub aabaha Salaaxudiin iyo walaalihiisa, sidoo kale waxaa uu cadaadis ka saaray Saliibiyiinta dhanka shaam oo dhufeysyadooda ku weeray[28]. Waxaa dhacday ilaaladii maagaalada Dimyaad inay muujiyaan iska caabin daran salislada xoogan beyna ku xireen wabiga Niil oo u diiday doomahood inay ka gudbaan, sidoo kale roobab xoogan baa bilaawday Saliibiyiinta wey joogi waayeen weyna iska laabteen[29].

Salaaxudiin wuxuu sii baacsaday Saliibiyiinta sii baxsaneysay Gaza ayuu ku weeraray wuxuuna burbrshay deegaanadood, sidoo kale qalcada Iilaat buuna qabsaday.

sawir laga sameeyay khaliifkii u dambeeyay ee faadumiiyiinta Al-Caadid lidiinilaah

Dhicitaanka dawladii Faadumiiyiinta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Guushaan danbe waxey idibada ugu sugtay Zankiyiinta gudaha Masar, waxaana iska cadaatay in Faadumiiyiinta waayahoodu qariib yahay, Nuurudiin waxa uu ka dalabaday Salaaxudiin inuu joojiyo ducada looga duceeyo masaajida Khulafada Faadumiiyiinta taasi oo u ahayd aqoonsi sharciyadooda, Salaaxudiin wuu ka cago jiiday in mudo ah dalabka Nuurudiin cabsi uu ka qabo saameynta shiicada ee gudaha Masar awgeed[30], wuxuuna si tartiib ah u bilaabay inuu yareeyo saameyntooda isagoo garsoorka ku badalay garsooreyaal sunni ah, Aadaanka ayuu hadana ka saaray waxyaabihii shiicada soo kordhisay[31], wuxuu fara galiyay shaqadii khaliifka gaarka u lahaa shaqaalihiisa qasriga buu ka yareeyay, ugu dambeyn bilawga sanadii 567H oo ku beegan Sebteembar sanadii 1171 buu ka gooyay khudbdii Faadumiiyiinta masaajida Masar isagoo ku beddelaya Cabaasiyiinta Baqdaad[32]. Al-Caadid waqtigaas wxuu ahaay sakaraad mowdka ayaana u yimid maalmo yar kadib xilka qaadistiisa, Salaaxudiin ayaana la wareegay qasriyadiisa iyo hantidii uu ka tagay dhamaan wuxuuna u qeybiyay talyaashiisa qaarna madaaris cusub buu kaga dhisay Masar.

Balaarinta dawlada

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Salaaxudiin wuxuu ka shaqeeyay ilaalinta xuduudiisa iyo inuu kusoo daro dawladiisa meelihii ay Faadumiiyiinta horey uga talin jireen, sidaas darteed sanadii 568H oo ku beegnayd 1173 waxa uu udiray Magribta soke (Liibiya maanta) ciidamo uu hogaaminayay Shafu-ddiin Qaraaquush, magaalada Tiriibuli, Barqa iyo deegaano kale oo Liibiya maanta ka mid ah bey qabsadeen ilaa Qaabus oo Tuunus ka tirsan[33]. Muwaxidiinta waxey u arkeen dhaqdhaqaaqan mid qatar ku ah jiritaankooda khaasatan markuu Qaraaquush la sameeyay isbahaysi qabiilada carbeeb ee degaanadaas kuwaas oo muujiyay siday daacad ugu yihiin khulafada Cabaasiyiinta khudbadaha masjidkana uga duceeyeen [34][35].

Xuduuda koonfureed ee Masar waxaa kaga aadaneyd Nuuba oo ahayd boqortooyo kirishtan eh magaalada Aswaan beyna halis ku ahaayeen inay weeraraan, Salaaxudiin waxaa uu udiray walaakiis ka weyn Tooraan-shaah bisha Jumaada aakhir ee sanadii 568H wuxuu galay deegaanadood Qasri ibriim buuna ka furtay qaniimo iyo maxaabiis badana wuu kala soo noqday[36][33].

Yaman waxaa ka jirtay xaalad deganaasho la'aan eh hadey tahay madhab ahaan iyo siyaasad ahaanba, Cabdi-Nabi Al-Madi nin la oran jiray oo mahdinimo sheegtay baa ka soo baxay wuxuuna la yimid waxyaalo khilaafsan islaamka oo dadka ugu yeeray [37], wuxuuna jaray sidoo kale khudbadii Cabaasiyiinta, dadkii reer Yaman baa ka codsaday Salaaxudiin inuu ka dulqaado ninkan sheeganaya mahdinimada, Salaaxudiin wuxuu u diray 569H walaalkiis Tooraan-shaah iyo ciidamo dhowr ah waxeyna la dagaalamayn Cabdi-Nabi wey jabiyeen ciidankiisa asna waa dileen, magaalada Zubeyda buu furtay hadana Cadan, Tooraan-shaah wuxuu u diiday ciidankiisa inay boobaan magaalada isagoo ku dhahay "Uma imaan inaa kharibno deegaanada ee waxaan u imaanay inaa camirno"[33] waxaa u suurto gashay deeganadii kale ee Yaman inay u soo gacan gasho, markaasna Xijaas waxaa laga iclaamiyay inay ku biirtay dawlada Masar[38]. Tooraan-shaah ayaana joogay Yaman ilaa 571H.

Salaaxudiin iyo Nuurudiin

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Inkastoo Salaaxudiin sheeganaayay inuu u adeegayo Nuurudiin hadana wuxuu marar badan ka gaabiyay adeecida awaamirtiisa, Nuurudiin wuxuu ka cabsaday awooda Salaaxudiin ee sii kordheysa isagoona u arkay madax banaani inuu damacsan yahay, khilaafkooda wuxuu sii kordhay markii labadoodu ku heshiiyeen sanadii 567H\1172 in Salaaxudiin uu ka weeraro Qalcada Karki Masar halaka Nuurudiin iyo ciidankiisa ka soo weeraraan Shaam, markaas buu Salaaxudiin dhaxda ka laabtay isagoo ka cabsi qaba in Nuurudiin xilka ka qaado hadii uu la kulmo[39], Nuurudiin aad buu uga xanaaqay falkaas heer uu go'aansaday inuu Masar la aado ciidamadiisa, Salaaxudiin wuxuu isku keenay taliyaashiisa u dhawaay oo kala tashaday sidii laga yeeli lahaa Nuurudiin, qaar baa waxey soo jeediyeen inuu la dagaalamo, hase ahaatee aabihiis iyo abtigiis oo goobta joogay weydiideen ra'yigaas waxeyna u soo jeediyeen Salaaxudiin inuu hadiydo u diro Nuurudiin uuna marmarsiyo sameysto [40].

sawir mla awaal eh oo laga sameeyay salaaxudiin

Waxaase muuqatay in marmarsiyooyinkaas uusan ku qancin Nuurudiin oo fursad kale raadinaayay. Gu'ii sanadii 1174 wuxuu aruuriyay ciidamo aad u badan oo ka kala keenay Mowsil, Diyaar Bakar iyo deegaanada kale uu maamulo wuxuuna qorshuhu ahaa inuu aado Masar, laakin waxaa si kadis ah ugu soo booday xanuun 15 beri kadibna wuu dhintay 15 May 1174 [41]. Waxaana taariikhda halkaan ka bilaabatay Dawladii Ayuubiyiinta [42].

Qabsashada Shaam iyo dhisida dawlada

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Nuurudiin wuxuu ka tagay wiil yar oo 11 jir ah lana oran jiray Saalax ismaaciil, waxaana mar qura halaabay nadaamkii dawlada, taliyaashii ugu sareeyay baana ku murmay cidii masuul ka noqon la hayd wiilkan yar, Saliibiyiinta ayagana dhaqdhaqaaq bey bilaabeen waxeyse ku xaliyeen taliyaashii inay hishiis kula galaan lacago ay bixinayaan, ugu dambeyn Sacdu-dawla Gumushtakiin ayaa la wareegay masuuliyada wiilka yar wuxuuna la aaday Xalab halka Dimishiq oo ku haray Shamsu-diin ibni Muqadam oo isku dhacsanaayeen Gumushtakiin.

Salaaxudiin wuxuu dhaliilay siday wax u maamulayaan taliyaasha joogta Shaam wuxuuna bilaabay inuu raadiyo wadadii uu Shaam kula wareegi lahaay, jaaniskaas oo helay markii taliyihii Dimishiq Shamsu-diin ibni Muqadam ugu yeeray inuu ku sallimo magaalada isagoo ka cabsi qaba Gumushtakiin[43] wuxuu kala soo dhaqaaqay ciidanka Masar isagoo ku dhaafaya walaakiis Al-Caadil bisha Mowliid sanadii 570H buu soo gaaray Dimishiq wuuna la wareegay. Kadib deegaanadii kale ee Shaam buu bilaabay qabsashadeyda sida Xamaa oo dadkeyda sahal ugu wareejiyeen.

Xalab ayuu u jaheystay Salaaxudiin wuxuuna shaaciyay inuu rabo la wareegida masuuliyada wiilka yar ee Nuurudiin Gumushtakiin wuu diiday inuu magaalada dhiibo wuxuuna soo baxshay wiilka yaraa oo dadka ugu khudbdeeyay inay la dagaalamaan Salaaxudiin maadama uu yahay khiyaanoole taasi oo sii kicisay xamaasadii dadka. Gumushtakiin wuxuu la hishiiyay Xashaashiyiinta si ay u shirqoolaan Salaaxudiin, waxey soo direen naftoodi haligayaal oo ku dhex milmay ciidankii Ayuubiyiinta balse isku daygooda wuu fashilmay waana la wada dilay,

Mucaaradka Salaaxudiin oo ugu horeeyo Gumushtakiin waxay ku qaadayn dacaayad ka dhan ah isaga, iyagoo ku andacoonaya inuu hilmaamay xaaladdiisii ​​[addoonkii Nuur Ad-Diin]” oo uusan u mahad naqeynin sayidkiisii ​​odayga ahaa isagoo go’doomiyay wiilkiisa, sidaasna ku noqday fallaago.

Salaaxudiin soo uga hortago dacaayaddan wuxuu soo afjaraya go’doominta, isaga oo ku andacoonaya in uu Islaamka ka difaacayo Saliibiyiinta; ciidankiisu waxay ku noqdeen Xama si ay uga difaacaan Saliibiyiinta oo weerar ku ahaay. Saliibiyiintu way ka baxeen ka hor, wuxuuna Salaaxudiin ku dhawaaqay "guul furaysa albaabada quluubta ragga". Wax yar ka dib, Salaaxudiin wuxuu galay Ximsa wuxuuna qabsaday dhufeyskiisa bishii Maarso 1175, ka dib iska caabin adag oo ka yimid difaacayaasheeda.

Loolanka Ayuubiyiinta iyo Zankiyiinta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dagaalkii Quruun_Xamaa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Seyfudiin Gaazi amiirka Mowsil wuxuu aad uga baqay guulaha Salaaxudiin, marna wuxuu is tusay inuu u xaq badan yahay dhaxalka Nuurudiin sidaas darteed buu iclaamiyay dagaal ka dhan ah Salaaxudiin, ciidamo badan buu u soo diray Xalab oo hor kacaayay walaakiis Cizu diin Mascuud, waxeyna heleen ciidankii Salaaxudiin oo ka rartay, ka dib ciidamadii Xalab iyo ayaga wey isku biireen Xamaa beyna soo aadeen, Salaaxudiin ayaa uga hortagay Quruun Xamaa meel loogu yeero oo aad ugu dhaw Xamaa, Salaaxudiin ciidankiisu aad bey u yaraayeen mana jeclayn inuu dagaal la galo ciidamo kumanaan ah ilaa oo gurmad ugu yimaado, halka isbahaysigii Xalab iyo Mowsil ay fursad dahabi u arkeen markiina wey bilaabeen dagaalka, waana maalin 19 Ramadaan 570H, miilaadina13ka Abriil 1175 ciidankii yaraa ee Salaaxudiin iska caabin ba'an bey muujiyeen iyo Samir aad u weyn, mar dambe buu imaaday gurmadkii ay sugaayeen uu horcaayo Taqiyyu-ddiin Cumar waxeyna ka heleen xamaasad iyo dhiiranaan, ciidankii isbahaysiga ayaana jabay oo khasaaro lixaad leh gaartay

Salaaxudiin wuxuu ku laabtay Xalab iyo go'doominteeda waxeyse kula hishiiyeen inay dhiibaan deegaano yar yar oo hoostago Xalab sida Macarra-Nucmaan iyo kuwo kale

Dagaalkii Tal-Suldaan iyo wixii xigay

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Ka gadaal guulahan is daba xiga uu ka gaaray Zankiyiinta Salaaxudiin wuxuu ku dhawaaqay inuu ka yahay Boqor deegaanada uu qabsaday, masaajida ayaana looga khudbdeeyay, wuxuuna bilaabay inuu soo saaro lacago u gooni ah oo magaciisa wata, sidoo kale khaliifka cabaasiga ayaa siiyay aqoonsi isagoo ugu yeerayo magaca "Suldaanka Shaam iyo Masar" [44]

Intaas kuma ekaan loolanka Zankiyiinta iyo Salaaxudiin dawladiisa cusub, sanadkii 1176dii waxey isugu ciidan aruursadeen labada dhinac dagaal hor leh, Seyfudiin Gaazi oo markaan hogaaminayo ciidankiisa wuxuu la yimid awoodiis oo dhan, halka Salaaxudiin oo ciidamo badan ka keensaday Masar, meel la yiraahdo Tal-Suldaan oo aad ugu dhaw Xalab beena isaga hor yimaadeen dagaal aad u qaraar ka dib Zankiyiinta waxey awoodeen inay riixaan garabka bidix ee Ayuubiyiinta balse Salaaxudiin iyo ciidankiisa waxey suubiyeen rogaal celin xoogan safkii Zankiyiinta bey wiiqeen waxeyna seef la dhacayn ilaalada Seyfudiin ciidankii Zankiyiinta markaas bey argagaxayn waxeyna ka carareen goobta dagaalka khasaaro xoogan baana soo gaartay saraakiishii ugu sareesay badankoodna wey ku la'deen Seyfudiin Gaazi laftirkiisa wuxuu ku fakaday dirqis.

Salaaxudiin iyo ciidankiisa waxey qaniimo ahaan u qaateen agabkii, hantidii iyo hubkii ay ka carareen Zankiyiinta, kadibna Xalab dhankeeda bey u jaheystayn, wuxuu Salaaxudiin dhex ku sii furtay dhufeyada Manbij iyo Bizaaca, Galbeed buu bu baxay hadana Aczaaz buu go’doomiyay 15ka Meey, markaas baa waxaa soo weeraray rag Xashaashiyiinta ka socday oo Gumushtakiin soo adeegsaday, Suldaanka ayaana uga badbaaday koofidii uu watay garaafo yar un baa gaartay waana la wada dilay dhamaan ragii Xashaashiyiinta ahaa

Aczaaz waxaa la qabsaday 21kii Juun ka dibna Salaaxudiin waxa uu u degdegay Xalab suu u ciqaabo Gumushtakiin iyo kooxdiisa, Xalab markaleeto waxey iska caabisay ciidankii Ayuubiyiinta weyna ku adkaatay qabsashadeed, Salaaxudiin ayaana u weecday hishiis inuu la galo kaas oo aan ahayn xabad joojin kaliya ee wuxuu ku guuleystay Xalab iyo Ayuubiyiinta inay noqdaan isbahaysi ka dhan ah saliibiyiinta taa beddelkeed wuxuu Salaaxudiin u ogolaaday Gumushtakiin iyo Salaax ismaaciil inay sii haystaan Xalab, ayana waxey Salaaxudiin u aqoonsadeen inuu ka yahay Suldaanka Shaam iyo Masar, sidoo kale amiirada Keyfa iyo Maardiin oo xulufo ahaayeen Xalab ayaa u qireen Salaaxudiin inay hoos tagi doonaan. Markii heshiiskii la soo gebagebeeyey, waxaa Salaaxudiin u timid Saalax ismaaciil walaashii ka yarayd oo ka codsanaysa in loo soo celiyo qalcadda Aczaaz; wuuna ka aqbalay Salaaxudiin oo waxa uu dib ugu celiyay irdaha Xalab iyada oo hadiyado badan wadata.

Weerarida Xashaashiyiinta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Salaaxudiin markuu la hishiiyay Zankiyiinta kadib Wuxuu kala diray ciidankiisa, intii u soo hartay wuxuu la aaday Buuraleyda Nuseeriyiinta halkaas oo qalcado iyo dhufeysyo ku lahaayeen kooxda Xashaashiyiinta ee mayalka adag, Go'doon ayuu geliyay dhamaan qalacadahooda bishii Agoosto 1176dii balse mudo yar ka dib waxaa uu Salaaxudiin kala baxay ciidankiisa isagoo waxna ka qabsan, ibni kasiir iyo ibni Asiir waxey soo guurinayaan in Salaaxudiin oo kaga dilay xashaashiyiinta dhufeyska Misyaaf dhowr ciidamo ah qaar kalana uu ka qabtay kadib baa abtigiis Shihaabu-diin cafis u weydiiyay sidaas buuna ugu laabtay Dimishiq [45] [46]. Halka xoga kalana ay sheegayaan in Salaaxudiin oo uga baqay naftiisa marar badanna ay Xashaashiyiinta gaareen aqalkiisa, heer uu gaaray habeenkii dambas inuu ku daadiyo agagaarka aqalkiisa soo u ogaado in loo soo dhawaaday iyo in kale.

Si kastaba ha ahaatee Salaaxudiin wuu la hishiiyay Rashid-diin Sinaan hogaamyihii Xashaashiyiinta isagoona ku daray xufadiis, wuxuuna Salaaxudiin sidaas ku xaqiijiyay guul kale waana in Saliibiyiinta khasaareen saaxib u muhiim ah.

Qabsashada Xalab iyo dhamaadka loolanka

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Seyfudiin Gaazi amiirka Mowsil waxa uu dhintay 3da Safar 576H oo ku beegan 28ka Juun 1180-kii waxaana xilka ka dhaxlay walaalkiisa Cizu diin Mascuud, hadana sanadkii xigay 4 Diseembar waxaa dhintay Saalax ismaaciil wuxuuna ahaa Cizu diin Mascuud inuu u dardaarmay magaalada Xalab, Cizu diin ayaa markuu yimid magaalada wuxuu dareemay inuu isku hayn karin Xalab iyo Mowsil sidaas darteed wuxuu Xalab ku wareejiyay walaakiis Camaadu-Diin Zanki isagoo uga beddelanaya Sanjaar, khaabuur, Riqqa, Nasiibiin iyo Saruuj.

Salaaxudiin wuxuu ka soo dhaqaaqay Masar Xalab ayuu yimid oo go'doomiyay Sebteembar 1182dii , markaas oo hishiiskii kala dhexeeyay Zankiyiinta waqtigiisa si rasmi ah u soo dhamaaday, mudo seddex maalin ah ka dib wuu isaga tagay Xalab, Mudafir diin Kookbari ayaa u soo jeediyay qabsashada deegaanada Jasiira Salaaxudiin wuu ka yeelay[47], waxaa uuna ku qaaday weerar culus deegaanadii halkaas ayaa mid mid ugu soo dhacday gacantiisa Ruhaa, Saruuj, Nasiibiin, Riqqa iyo khaabuur waxaas oo dhan gacantiisa ayee soo galeen. Mar labaad buu hadana ku laabtay Xalab go'doominteeda 21ka May 1183dii maalmo dagaalka markuu socday wuxuu soo jeediyay Camaadu-Diin Zanki oo shacbiyad weyn ku lahayn Xalab gudaheeda inuu dhiibo magaalada beddelkeedna loo soo celiyo Sanjaar, Riqqa iyo Nasiibiin Salaaxudiin wuu ka yeelay dalbkiisa, Xalab waxey u gacan gashay Ayuubiyiinta beshii Safar 18keedii 579H oo ku beegan 12ka Juun 1183dii,

Qabsashada Xalab Salaaxudiin waxey u lahayd muhiimad weyn sideed sano ayuuna sugaayay sababtoo ah wuxuu aaminsanaay inay tahay albaabka u furi doono meelo badan,

Dagaalkii uulagalay siliibiyiinta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Salaaxudiin iyo Saliibiyiinta waxey isla gaareen hishiis nabadeed horaantii 1176dii balse mudo dheer muu sii socon oo Saliibiyiinta ayaa jabiyeen waxeyna weerareen Dimishiq agagaarkeed Nufeember 1177dii, Salaaxudiin wuxuu ku sugnaay markaas Qaahira oo horumarinta difaacyadeeda ku howlanaa markiiba wuxuu iclaamiyay dhamaadka heshiiskii nabadeed duulaan ayuuna ku qaaday Falastiin, Saliibiyiinta see ugu jeediyaan dhinac kale waxay u direen qaybo badan oo ciidankooda ah qalcaddii Xaarim ee Xalab agteeda ah, Salaaxudiin se wuu ku sii socday weeraradiisa dhulka Falastiin oo difaacyadeedii yaraadeen wuxuu weeraray Lod iyo Ramala ilaa Qudus oo ka gaaray, hadana Casqalaan buu u jeestay oo ugu yeeray "Aroosada Falastiin " lama ayna kulmin ciidankiisa wax iska caabin la sheego waxeyna ahaayeen kuwa ku kala firdhaday tuulooyinka oo bililiqo ka bilaaween, Isla markaas waxaa Casqalaan soo gaaray Boladiinkii Afaraad Boqorkii Qudus iyo ciidankiisa Taliyihii Karki Arnaad ayaana wehlinaay weerar gaadmo bey ku sameeyeen ciidamadii Ayuubiyiinta oo markaas Ramala agteeda joogay, waxaana guuldaro aad ubalaaran la kulmay ciidamadii Ayuubiyiinta oo laga laayay madax badan, Taqiyyu-ddiin Cumar labo wiil uu dhalay midna waa la qabtay midna waa la dilay. Salaaxudiin wuxuu doortay haraadiga ciidankiisa inuu u la baxo Masar [48]

Guul daradan Salaaxudiin may niyad jabin oo dib ayuu u soo abaabulay ciidankiisa, Gu'ii sanadii 1178dii ciidanka Ayuubiyiinta waxey Ximsa agteeda iska hor imaad yar ku dhex maray ayaga iyo Saliibiyiinta, bishii Agoosto ee isla sanadkaas koox Saliibiyiinta ah ayaa soo weerartay Xamaa iyo tuulooyinkii ka ag dhawaa waxeyna laayeen rayidkii meesha deganaa ciidamadii Ayuubiyiinta Xamaa baa ku baxeyn weyna jabiyeen Saliibiyiintii maxaabiis badan ayeena ka soo qabteen Salaaxudiin wuxuu faray in la wada laayo maadaama mufsidiin ay yihiin. Sanadkaas intii ka harsanayd Salaaxudiin wuxuu ku qaatay Shaam isagoona wax dagaalo ah gelin, laakin xaalku sidaas kuma sii socon oo waxey jawaasiistiisa u soo gudbiyeen in Saliibiyiinta weerar aad u weyn qorsheynayaan oo Dimishiq ku aadan, waxaa uu faray Salaaxudiin Farukhshaah oo ah wiil uu adeer u yahay inuu xoojiyo aaga Dimishiq asaga iyo kun ciidamo ah oo heegan ugu juro weerar kasta. Bisha Siditaal 574H oo ku beegan Abriil 1179kii ayee ciidankii Saliibiyiinta u soo dhaqaaqeyn dhanka Dimishiq Farukhshaah iyo kooxdiisa ayaa ka hor istaagay magaalada, Saliibiyiinta ayaana ku qasbanaaday inay dib u gurtaan.

Jiidaalkii 1179kii waxaa ay Saliibiyiinta ka dhiseen Xuduudka Muslimiinta dhufeys ay ugu yeereen taariikhyahanada Muslimiinta "Beytul-axzaan" Salaaxudiin dhufeyskan khatar weyn buu u arkay wuxuuna ka dalbay Saliibiyiinta inay dumiyaan xitaa qarash dhan 100kun Diinaar buu u gaaray weyse ka diideyn[49].

Ciidankii Saliibiyiinta oo hogaaminayay Boladiinka Afaraad waxey u ruqaansadeyn waqooyi si ay ula socdaan dhaqaaqayada Salaaxudiin waxey yimaadeen Maraj cuyuun ayagoo si fiican u sii sahmin, Salaaxudiin ayaa ahaa meelo sare inuu kaga jeeday, ay sii galayeen togga waxaa bilaawday dagaalka ciidankii Saliibiyiinta waa ay iska caabiyeen Muslimiintii waxeyna u maleeyeen inuu dhamaaday dagaalka nasiino ayee galeen maadaama ay daalanaayeen, Fardooleyda macbadka ciidankooda waxey u baxeen dalcada kore, markaas baa si kadis ah waxaa ku soo weeraray Salaaxudiin iyo ciidanka Muslimiinta xoogooda waxeyna gaarsiiyeen jab aad u xoogan taliyaal badan oo Saliibiyiinta ah ayaana goobta lagu dilay qaar kalana oo ka mid yihiin hogaamiyaha fardooleyda macbadka iyo hogaamiyaha isbtibsaariyiinta waa la qabtay, Boladiinkii Afaraad oo xanuunsanaa fuulida faraskana dhibaayay wuxuu ku badbaaday si layaab leh.

Salaaxudiin isagoo ka faaideysanaya guushiisan wuxuu weeraray dhufeyskii Beytul-axzaan go'doon ayuu geliyay waxaana u suurto gashay inuu burburiyo intuuna gurmadka soo gaarin waxaa uuna laayay ilaaladii dhufeyska waana 30 ka julaayo 1179[50]

Gu'gii 1180-kii Salaaxudiin wuxuu ku sugnaa aagga Safad isagoo qorsheynayay inuu bilaabo olole xooggan oo ka dhan ah Boqortooyada Qudus baa Boladin u soo diray wargeeyayaal isagoo dalbanaya hishiis nabadeed Salaaxudiin na wuu ka aqbalay sababtoo ah abaaro ayaa jiray sanadkaas dalagyaduna wee yaaraayeen. Rimond talyihii Daraabulis ayaa dhaleeceeyay xabbad joojinta laakiin waxaa lagu qasbay inuu aqbalo ka dib weerar Ayuubiyiinta ku qaadeen dhulkiisa bishii Maajo iyo markii ay soo baxeen muuqaalka ciidamada badda ee Salaaxudiin oo ka baxay dekedda Darduus

Dhimashadiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dhaxalkiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Shaqsiyadiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Xigasho

[wax ka badal | wax ka badal xogta]
  1. ↑ المرتضى الزبيدي، تحقيق صلاح الدين المنجد (1995م). ترويح القلوب في ذكر الملوك بني أيوب (الطبعة الثانية). بيروت - لبنان. دار الكتاب الجديد صفحة 68
  2. ↑ علي محمد الصلابي (1427 هـ - 2006م). الدولة الفاطمية (الطبعة الأولى). القاهرة - مصر. مؤسسة اقرأ صفحة 139
  3. ↑ علي محمد الصلابي (1429 هـ - 2008م). صلاح الدين الأيوبي وجهوده في القضاء على الدولة الفاطمية وتحرير بيت المقدس (الطبعة الثانية). بيروت - لبنان. دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع صفحة 226
  4. ↑ سقوط دولة الفاطميين د. عبد الحليم عويس Archived Abriil 6, 2020 // Wayback Machine قصة الإسلام، 10 أغسطس 2008. وصل لهذا المسار في 1 أبريل 2016 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200406164428/http://islamstory.com/%7Cdate=6 أبريل 2020
  5. ↑ ابن الأثير: الكامل في التاريخ 8/494، 495، وابن واصل: مفرج الكروب 1/27.
  6. ↑ كتاب: أهل السنة الأشاعرة، فصل: الأشاعرة والماتردية هم غالب الأمة، تأليف: حمد السنان وفوزي العنجري، دار الضياء، الطبعة الأولى 2006، الكويت.
  7. ↑ الدولة الزنكية ونجاح المشروع الإسلامي لمقاومة التغلغل الباطني والصليبي، د.علي الصلابي، صفحة 163
  8. ↑ كتاب النجوم الزاهرة في ملوك مصر والقاهرة Archived Luuliyo 20, 2018 // Wayback Machine الموسوعة الشاملة. وصل لهذا المسار في 17 أبريل 2016 Archived 2018-07-20 at the Wayback Machine
  9. ↑ صلاح الدين خليل بن أيبك الصفدي (1400 هـ - 1980م). الوافي بالوفيات الجزء السادس عشر (الطبعة الأولى). بيروت - لبنان. دار إحياء التراث العربي صفحة 55
  10. ↑ {{استشهاد بكتاب|مؤلف=Gibb, Sir Hamilton|عنوان=The Life of Saladin|ناشر=Oxford University Press|سنة=2006|isbn=978-0-86356-928-9|صفحة=8
  11. ↑ {{استشهاد بكتاب|||عنوان=الكامل في التاريخ الجزء الحادي عشر صفحة 302|مؤلف=ابن الأثير|1000journal=|صفحات=|سنة=2003
  12. ↑ {{استشهاد بكتاب | عنوان = william of tyre،XIX،page893| مؤلف = Peter W. Edbury and John Gordon| 1000journal = | | صفحات =| سنة = 1991 |
  13. ↑ Template:Db-author Kala xiriir halkaan
  14. ↑ ستيفين رونسيمان (1997). تاريخ الحروب الصليبية ج2 صفحة 433. ص. 570
  15. ↑ رجال خالدون، صلاح الدين الأيوبي يا بيروت. وصل لهذا المسار في 1 أبريل 2016 Template:وصلة مكسورة {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200407233404/https://yabeyrouth.net/content/view/832/41/ |date=7 أبريل 2020
  16. ↑ {{استشهاد بخبر|مسار=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/199501/the.oil.weapons.htm%7Cتاريخ=January–February 1995|ناشر=Saudi Aramco World|صفحات=20–27|مؤلف=Dr. Zayn Bilkadi|عنوان=The Oil Weapons|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20141129022644/http://www.saudiaramcoworld.com/issue/199501/the.oil.weapons.htm%7Cتاريخ أرشيف=29 نوفمبر 2014|وصلة مكسورة=no
  17. ↑ أسد الدين شيركوه فاتح مصر الثاني Archived Abriil 23, 2016 // Wayback Machine مجلة العربي. وصل لهذا المسار في 1 أبريل 2016Archived 2016-04-23 at the Wayback Machine Archived 2016-04-23 at the Wayback Machine
  18. ↑ ص492 - كتاب الموسوعة التاريخية الدرر السنية - اغتيال شاور بن مجير السعدي وزير العاضد العبيدي الفاطمي - المكتبة الشاملة". shamela.ws. مؤرشف من الأصل في 2022-12-22. اطلع عليه بتاريخ 2022-12-
  19. ↑ المرتضى الزبيدي، تحقيق صلاح الدين المنجد (1995م). ترويح القلوب في ذكر الملوك بني أيوب (الطبعة الثانية). بيروت - لبنان. دار الكتاب الجديد صفحة 68
  20. ↑ صلاح الدين ومؤامرات الفاطميين (2) مؤامرة مؤتمن الخلافة الراصد، 22 فبراير 2015. وصل لهذا المسار في 18 أبريل 2016 Archived 2017-12-18 at the Wayback Machine
  21. ↑ نهاية الأرب في فنون الأدب الموسوعة الشاملة. وصل لهذا المسار في 18 أبريل 2016 نسخة محفوظة 15 ديسمبر 2019 على موقع واي باك مشين.
  22. ↑ محمد فريد أبو حديد (1346 هـ - 1927م). صلاح الدين الأيوبي وعصره (الطبعة الأولى). القاهرة - مصر. مطبعة دار الكتب المصرية صفحة 68
  23. ↑ Halm 2014a، Bogaga 296–297.
  24. ↑ عمر فروخ، تاريخ الأدب العربي: من مطلع القرن الخامس الهجري إلى الفتح العثماني. الجزء الثالث. دار العلم للملايين - بيروت. الطبعة الرابعة - 1981، ص. 345-348
  25. ↑ عرب دعكور (1431 هـ - 2010م). تاريخ الفاطميين والزنكيين والأيوبيين والمماليك وحضاراتهم (الطبعة الأولى). بيروت - لبنان. دار النهضة العربية صفحة 150
  26. ↑ Peter W. Edbury and John Gordon (1991). william of tyre، XIX،page960.
  27. ↑ ابن الأثير (2008). الكامل في التاريخ، الجزء العاشر، أحداث 565 هـ. القاهرة: دار التوفيقية للطباعة. ص. ص 23.
  28. ↑ الحافظ عماد الدين أبي الفداء إسماعيل ابن كثير ج16 (1968). البداية والنهاية. ص. 440.
  29. ↑ ستيفين رونسيمان (1997). تاريخ الحروب الصليبية ج2 صفحة 443. ص. 570.
  30. ↑ ابن الأثير، عزُّ الدين أبي الحسن عليّ بن أبي الكرم مُحمَّد الشِّيباني؛ تحقيق: عبدُ القادر أحمد طليمات (1995). التاريخ الباهر في الدولة الأتابكيَّة (ط. الثانية). القاهرة - مصر: دار الكُتب الحديثة. ص. 156.
  31. ↑ الدولة الزنكية للصلابي، نقلا من: القاضي الفاضل ص137
  32. ↑ ابن الأثير، عزُّ الدين أبي الحسن عليّ بن أبي الكرم مُحمَّد الشِّيباني؛ تحقيق: أبو الفداء عبدُ الله القاضي (1407هـ - 1987م). الكامل في التاريخ، الجزء التاسع (ط. الأولى). بيروت - لُبنان: دار الكُتب العلميَّة. ص. 365.
  33. ↑ 33.0 33.1 33.2 Al-jasiira.net
  34. ↑ عدنان زهران (2008م). نهضة الأمة بين عوامل الانحدار وسبل الارتقاء نظرة تاريخية تحليلية ومقارنة معاصة (الطبعة الأولى). بيروت - لبنان. دار زهران للنشر والتوزيع صفحة 142
  35. ↑ مجلة المؤرخ العربي (1409 هـ - 1988م). رشيد عبد الله الجميلي، العلاقات السياسية بين الأيوبيين والموحدين في المغرب الأقصى (العدد 35 السنة الرابعة عشرة). بغداد - العراق. صفحة 170
  36. ↑ ابن الأثير (2008). الكامل في التاريخ، الجزء العاشر، أحداث 568 هـ. القاهرة: دار التوفيقية للطباعة. ص. ص 46-51.
  37. ↑ سير أعلام النبلاء الذهبي الطبقة الثلاثون عَبْد النبي ابن المهدي علي بْن مهدي موسوعة الحديث. وصل لهذا المسار في 18 أبريل 2016 نسخة محفوظة 13 أبريل 2020 على موقع واي باك مشين
  38. ↑ المصور في التاريخ، الجزء السادس. تأليف: شفيق جحا، منير البعلبكي، بهيج عثمان، دار العلم للملايين، بيروت. الأيوبيون، صفحة: 92-94
  39. ↑ الدولة الزنكية ونجاح المشروع الإسلامي لمقاومة التغلغل الباطني والصليبي. د علي الصلابي. صفحة594
  40. ↑ Template:Db-author Kala xiriir halkaan
  41. ↑ تيسير بن موسى. نظرة عربية على غزوات الإفرنج من بداية الحروب الصليبية حتى وفاة نور الدين ص 151. ص. 173.
  42. ↑ علي محمد الصلابي (1429 هـ - 2008م). صلاح الدين الأيوبي وجهوده في القضاء على الدولة الفاطمية وتحرير بيت المقدس (الطبعة الثانية). بيروت - لبنان. دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع صفحة 229
  43. ↑ ابن كثير (2008). البداية والنهاية، الجزء الثامن، أحداث 570 هـ. القاهرة: دار التوفيقية للطباعة. ص. ص 411-415
  44. ↑ أبو مسلم يوسف (2006م). الأمن وتاريخ مصر: الشرطة في نصر على مر العصور (الطبعة الأولى). الإسكندرية - مصر. مركز الإسكندرية للكتاب صفحة 100
  45. ↑ ابن الأثير (2003)، ص. 83-86
  46. ↑ ابن كثير (1988)، ج. 12، ص. 362-364
  47. ↑ ابن الأثير (2003)، ج. 10، ص. 112-121.
  48. ↑ الحروب الصليبية العلاقة بين الشرق والغرب
  49. ↑ Asbridge, "The Crusaders.'" Murray, "Jacob’s," 649
  50. ↑ ابن الأثير (2003)، ج. 10، ص. 97-101.
Waxaa laga keenay "https://so.wikipedia.org/w/index.php?title=Salaaxudiin_al-Ayyuubi&oldid=288674"