Toljecle

Toljecle
	maydh
Meelaha ay ku badan yihiin
Luqada
	Af Soomaali, Af Carabi
Diinta
	Islam (Sunni Islam)
Dadka ay dhalyo wadagaan
	Habar Awal,Habar Jeclo,Garxajis, Arab iyo tolka kalee ee qabiilka isaaq

Toljecle( Af-Ingiriisi: Tolje'lo , Af-Carabi: تولجيلو ) , magaca oo dhamaystiran, Axmed Sheekh Isxaaq waa beel weyn oo balaadan oo ah beelaha ugu faca iyo taariikhda weyn ee qabiilka Isaaq ama Reer Ahmed Sheekh Isxaaq.

Toljecle Sidoo kale “Toljecle” Abtirsigiisu Waa Toljecle Aadan Maxamed Abokor (Aadan-madoobe); Tariikh ahaan sheekhu intu Dhalay Waxa lagu Tiraya Inu Toljecle Dhalay Ahmed Sheekh isaxaaq lakin Toljecle,Sabuur,Cimraan waa Habarjeclo Gabi ahaantood Intii Ay Dhaleen oo Dhan Waxay ku Abtirsadaan Habarjeclo Waa sida saxda ah

1:subeer binu ahmed

•Re Xasan

2:Sacad bin ahmed

3: Cabdiile Ugaadh

•Adam Maxamed Abokor (Aadan-madoobe)

waa beel ka mid ah Dadka Soomaalida ee ku dhaqan dhulka somalidu degto iyo mid lala degoba. Waxaanay deegaan ahaan ku dhaqan yihiin wadamada kala ah Somaliland,Itoobiya iyo Jabuuti.

Hordhac[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Toljecle waa Curadka Isaaq ama Reer Sheekh Isxaaq.

Sida ku xusan buugaag wakhtiyo hore la qoray iyo dhaqan Soomaaliga, beesha Toljecle waa Curadka Reer Sheekh Isxaaq Ibnu Axmed Al-Hashimi, oo la sheegay inuu asal ahaan ka soo ambobaxay wadamada Carabta gaar ahaan Ciraaq. Sheekh Isxaaq, waxa uu lahaa laba xaas oo kala ah, Xabuusha iyo Magaado .

Xabuusha waxa ay u dhashey Axmed (Toljecle), Muuse, Ibraahim, Maxamed. Magaado waxa ay u dhashey Garxajis, Awal, Arab iyo Ayuub.

Caruurta Sheekh Isxaaq, waxa ugu weyn, curadna ah Axmed Sheekh Isxaaq oo loo garan ogyahay Toljecle.

Taariikh[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Taariikh ahaan beesha Toljecle waxa loo yaqaan Habr Toljaala (Somali: Habar Toljeclo) oo ah qabiilada ugu balaadhan Isaaq ama Reer Sheekh Isxaaq, waxana la isku yidhaa Habr Toljecloama (Somali: Habar Xabuusheed) oo ay ka kooban yihiin Toljecle, Cimraan, Muuse iyo Sanbuur.

Sida ku cad keydka buugta sooyaalka taariikhda Soomalida iyo inta laga guntey dhaxalkii jiilba jiil ka dhex layey waayeelka, taariikhyahanada iyo indheer garadkaba, beesha Toljecle oo ah curadka Reer Sheekh Isxaaq, wuxuu ahaa boqorteeyadii ugu horeysay, uguna awooda badneyd ee ka talin jirtey dhulka Soomaalida.

Guud ahaan saldanadanahii kala duwanaa ee boqortoyada Toljecle, waxa ka mid ahaa Boqoe Haruun oo lagu naaneysi jirey Boqor Dhuux Baraar, oo ah boqortooyadii ugu horeysay uguna danbeysay ee ay yeeshaan Reer Sheekh Isxaaq.

Suugaanta Sooyaalkii Taariikhda Toljecle[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Taariikhda faca weyn ee Toljecle ku lahaa gayiga Soomalida iyo sida ay u ahaayeen dagaal yahano iyo cuddud aan loo babac dhigi karin, loona miciin iyo garab bidi jirey; waxaad ka dareemaysaa suugaanta hal qabsiga beesha Toljecle oo caan ka ahayd degaanada Soomalida.

Aynu dib u milicsano, qaar kamid ah tixda gabayada u daliilka ah sooyaalkii taariikhda faca weyn ee beesha Toljecle;

Dirir Warsame - Habar Jecle ≈ (1870)

Toljecluhu ninkii maag is yidhi, waa muslimiyaaye.

Mijahaa Isaaq siman yahee, muruq u roonaaye.

Giddi Habar Magaadleba colaad, midigta maw saarey.

Qarnigii 20aad bilowgiisii, gaar ahaan 1905tii markii ay Daraawiishtii ina Cabdulle Xasan iyo isticmaaradii Ingiriis iyo Talyaani ay heshiis muddo gaaban dhaqan galey'i uu dhex marey, aya'u Sayid Maxamed Cabdulle Xasan oo isfahamkaas ka faa’ideysanayey'i, uu ciidan urursi bilaabey.kadib ayuu Ciidamo Ka codsaday beelwaynta toljeclo

Beelo ay beeshii Toljecle ka mid ahayd, aya'u madaxdii Daraawiishta u kala direy. Waxa madaxdaas ka mid ahaa: Sheekh Cabdillaahi Axmed (Ina Shixiri) - Habar Jecle. Wufuuddaasi intii aanay kala ambabaxin, aya'u Sayidku la sii wada dardaarmey.

Sayidku waxa uu ku yidhi:

Cabdalla maan qaboobiyo,

Xirsi maakib laawow,

Mid yar waxad tidhaahdaan,

Murtidiinta Reer Hagar, Habar Yoonis madasheed, Mariya weedha aan idhi,

Toljeclaha muraadkayga ah,

Masafadeyda ula taga, Maqashiiya uunkaba,

Miyir inuu ku soo galo, Mid mid waxow tidhaahdaan Nimanka mooradii furey Mawaaciidda diinkii Ma wax laysku maagaa? Waxa kale oo xusid mudan, oo Toljecle tilmaan iyo taariikh u ah, tixdan soo socota, oo iyadu'na ku beegnayd 1923kii.

Maxamed Nuur Fadal - Habar Jecle

Cali Dhuux dharbado reer Isaaq, waw dhug leeyahaye Wuxu weliba dheeraad ku yahay, dheegga aan ahaye Toljeclaha dhawaaqii la yidhi, waxan ka dhiifraacey Ogadeen dhasheega iyo sidii, ceel dhanaan noqoye.

Maxamed Aadan Caws (Yawle) – Habar Yoonis, ayaa isagu'na 1935kii geeraar canaan ahaa, oo hiil doon ahaa, Toljecle u soo tiriyey. Yawle waxa uu Toljecle ka codsanayey, inuu Ogaadeen iyo reer Darawiish oo dagaal Habar Yoonis ka dhan ahaa isku soo baheystey, inay beelahii Toljecle ay uga hiiliyaan.

Yawle waxa uu yidhi:

Toljeclaha dacalkeyga Dagmadiisu hawaartee

Nabadda u dihanaaya Dood yar baan u tiraabey

Daarood baanu colowney Ka darme baa ka shisheeya Kan kalee ku dul meersan

Ragga daaqa ka jooga Docmo kaa la gudboon

Daawo buu noo wada qaatey

Dadna waad noogu xigtaan

Dildiilahaa nagu yaal Baad marba daawaneysaan

Nin walaalkii la dooxo Darmo caadle ku seexdey

Wallee waa u doqoniimo Danbina taa kama joogo. "Kadib ayay dagaal qadhaadh ku jabiyeen darood"

Sannadkii 1953kii aya'ay col geelqaad ahaa'i, ay deegaanka Eexo ee degmada Gar'adag ee Sanaag, ay geel tiro badan ka qaadeen. Ka dib waa loo gurmadey, oo waxa lagu gaadhey Xargaga, oo Laascaanood dusheeda ah.

Geelii qeyb ka mid ahayd, ayaa la soo dhaciyey. Abwaan Axmed Jaamac Cali (Caad-leef) – Habar Jecle, oo geela badh la soo dhaciyey aan isagu guul u arag, ayaa ka gabyey.

Caad-leef waxa uu yidhi:

Raaxada nugaaleed ninkii, rabeyba loo diidye

Toljecluhu ramaaskiyo ka badan, roobkan xays helaye Miyeydnaan rogeyn ceebta waa, la iska reebaaye.

Bal aan is dul taagno gabeygan Abwaan Axmed Jaamac Cali (Caad-leef). Bal aan fiiro gaar ah siinno taariikhda uu gabeygan tiriyey, oo 1953kii ahayd. Bal aan meeriskan miisaanka leh, laabta u sii deyno.

Caad-leef waxa uu yidhi:

Toljecluhu ramaaskiyo ka badan, roobkan xays helaye.

Waxa aan odhan kareynaa: waa sawir fara badnaantii beeshii Toljecle, ee sannadkii 1953kii, tilmaan sugan ka baxinayey. Muddo toddoba sannadood ah ka dib, oo ku beegan 1960kii, aya'u Abwaan Jaamac Axmed Jaamac (Gacma-dheere) – Habar Jecle, aya'u Toljecle gobol beesha Habar Jecle ka mid ah, uu ku sheegey oo ku amaanay

Gacma-dheere waxa uu yidhi:

Muusaha agaa bari degee, guro fog baan sheegtey

Reer Maxamedkaa Geela leh, ee gudub degaan sheegtey

Samanaha xarrago gaanbiyee, lagu gartaan sheegtey

Guurtida Sanbuur iyo Cimraan, lagu go'aan sheegtey

Toljeclaha galbeed naga xigee, gobolkayagana dagaan sheegtey

Cumarkaa carada ka taliya gardaafo iyo maag, wax u galaan sheegtey.

Degaanada Soomaliland ee ay Degaan Toljecle[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Degaanada Soomaliland ee ay degaan Toljecle waxa ka mid ah:

Degmada Dacarta
Diini goobale/wado dhibiiq
Wado makaahiil
Cadawaley
Farawayne
Lafta boqor
Boodhley
Balimataan/lafta mataan
Ijaara
Hiijiwaaji
qorilugud
coodanle
Hargeisa
Wajaale
Gabiley
burco
ceel afwayn
gar adag
Cusbaaley
Goryo
Shanba cayn
Arabsiyo
Abaarso
Dhalanyo dhuux
Ma luugta
Warqada Cadaada
Daarasalaam
Biyo shiinaha
Geed Deeble
Dararwayne
Jaleelo
Uubaale
Gogol wanaag
Ceelbaxay
Botor
Shabeele

Jilib yada ay ukala baxan iyo deganaday dagaan[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Degaanada iyo Magalooyinka dalka Itoobiya ee ay degaan beesha Toljecle waxa ka mid ah:

1.Lafa Islaamod
2.Kariirey
3.Harta sheekha
4.Bushaaleh
5.Waraaba jiro
6.Xarshin
7.Cadaadley
8.Canfarta
9.Koojaaraha
10.Bariisle
11.Qabri bayax
12.Ruka
13.Dacawaley
14.diri dawa
15.jig jiga
16.Adis Ababa

== Jilibyada ay U Kala Baxaan Toljecle == Toljeclo

1️⃣. Xasan(17).

🔘Jilib Buur

1.re tarabi

2.cabdile

3.colaad

                                                    🔘 𝐫𝐞𝐞 𝐠𝐞𝐞𝐥𝐥𝐞

1.faahiye

2.allaal𝐞

🔘Baharsame

1.tahliil

2.warsame

3.iidle

🔘ahmed.

1.re faarax

2. Re cawil

🔘cigaal

1.re saalax

2.cabaas

3.kaahin

🔘yousuf

1.cali

2.cabdille

3.warfaa

🔘madax madow

1.re kayse     
2.re Jimcaale    
3.sharmaake

🔘fiqi nuux

 1.Abtidoon
 2.re qaalib

🔘bayle

 1.re sahan 
 2.kaliil

🔘dhuunya cab

 1.re dhimbiil   
 2.re khayre

🔘mara madow

1.Re cabdale    
2.re kayse

🔘gari raac

1.oogle    
2.𝐫𝐞 𝐜𝐚𝐛𝐝𝐢

🔘Wagar

1.re haybe      
2.re caalin

🔘cabdikariin

1.re cabdille 
2.re kaahiye

🔘deerayahan

1.re ibraahim 
2.ree oogle

🔘dhuuxyar

 1.re cabdale 
 2.re siyaad

🔘wacays

 1.re qaalib 
 2.re looge

🔘Re biniin

 1.re hagar 
 2.𝐫𝐞,𝐚𝐡𝐦𝐞𝐝

Dadka Caanka ah ee Kasoo Jeeda Toljecle[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Ganacsade Abu sita
Mulkiilaha Shirkada diyaradaha Daalo Allaahi Abusito
Cali baranbaro
Siyasiyiin
Wasiiro Ka tirsan Somaliland Itoobiya Kenya Djibouti iyo Somalia
Mujahidiin badan oo snm Ka tirsanayd
Mulkiilaha shirkada ama diyarada daalo
Mulkiilaha shirkada Zomnom ee dalka Holland 🇳🇱
prof cali Gurey
Abwaankii...seemore

Sidoo Kale Eeg[wax ka badal | wax ka badal xogta]