Warshiikh
Warsheikh Warshiikh
Warshiiq ورشيخ | |
|---|---|
Magaalo | |
| Coordinates: 2°18′00″N 45°48′00″E / 2.30000°N 45.80000°E | |
| Wadanka | |
| Maamul Goboleedka | |
| Gobolka | Shabeelaha Dhexe |
| Degmo | Degmada Warsheekh |
| Dowlada | |
| • Nuuca | golaha deegaanka |
| • Gudoomiye | Maxamed Xasan Mataan |
| Aag saacadeed | UTC+3 (EAT) |
| Furaha | +252 |
| Website | https://warsheikhdistrict.so/ |
Warsheikh (Soomaali: Warsheekh, WarshiiqCarabi: ورشيخ , ) waa xarun maamul iyo magaalo xeebeedka Warsheekh . Degmada Warsheekh ayaa ku taalla Koonfur Bari ee Gobolka Shabeellaha Dhexe ee Dowlad Goboleedka Hirshabeelle Dhanka koonfureed waxaa degmada Warsheekh ka xiga gobolka Banaadir dhanka waqooyi ee Degmada Cadale
Warsheekh waxa ay Giriigii hore u garan jireen Sarapion. Warsheekh waxay qiyaastii 70 KM dhanka waqooyi kaga beegan tahay xeebta magaalada Muqdisho Warsheekh waa xarun islaami ah oo taariikhi ah waxayna ahayd xarunta ganacsiga iyo waxbarashada gobolka.
Asalka magaca
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Asalka magaca Warsheekh ( Af-Soomaali : Warsheekh, Warshiiq, Warshiikh ) wuxuu leeyahay aragti ku salaysan taariikhda afka, wuxuuna u socdaa sidan;
Sheekooyinka afka ah ayaa sheegaya in magaca ‘Warsheekh’ ay alifeen culimaa’udiin doonaya in ay diinta Islaamka ku faafiyaan Soomaaliya. Waxa ay dareemeen harraad ka dib safar dheer, ka dibna gacmaha ayay kor u taageen iyagoo Alle uga baryay inuu ka waraabiyo. Alle wuu ajiibay ducadoodii. Waxay arkeen qulqulka biyaha dhulka oo dhowr tallaabo u jira. Markii ay biyihii cabbeen waxa ay la kulmeen qoys xoolo dhaqato ah oo ay ka codsadeen in la siiyo cunto iyo soo dhawayn, hase yeeshee qoyskii ayaa sheegay in aanay jirin biyo lagu diyaariyo cuntada, markaas ayuu aqoonyahankii yidhi, “Ha ka welwelina meeshaas aad biyo ka heli doontaan”. Biyihii laga helay goobtii uu caalimku u sheegay, dabadeed dadkii kale ee reer miyiga ahaa ayaa arkay iyada oo wadata Jeeri-can, waxayna waydiiyeen halka ay biyaha ka keenayso, waxay ugu jawaabtay in Sheekhu u sheegay xogtii oo ay raacday (macnaha; Warkii (warkii) Sheekha (culimo diineed).
Taariikhda
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Warsheekh waa xarun hore oo muslimiintu ku lahaayeen koonfurta Soomaaliya, Warsheekh waxay ka mid ahayd deegaannadii ugu muhiimsanaa ee saldanadii Muqdisho ka talin jirtay qarniyadii dhexe. Magaaladu waxay leedahay masaajid qadiimi ah oo ku yaal meel u dhow koofiyad, kaas oo ay ku qoran yihiin qoraal ay ku qoran yihiin dhismihiisii 1278H (1861-1862 CE) oo uu qoray Sheekh Abu Bakar b. Mihzar b. Axmad al-Kasadi. Masjidku waxa uu leeyahay saddex saf oo leexsan, bari--galbeed tiirarka, iyo mihrab caleen ah . Waxa kale oo ay leedahay qolal, oo qabrigii Sheekhu ku yaallo qol ku xiga. Xilliyadii dhexe, Warsheekh iyo inta badan dhulka ku xeeran ee koonfurta Soomaaliya waxaa maamuli jiray Saldanada Ajuuraan . Magaaladu waxay markii dambe la wareegtay maamulka Hiraab Imaamu dabayaaqadii qarnigii 17aad ka dib burburkii Boqortooyadii Ajuuraan ee xoogga badnayd . Bishii Abriil 1890-kii, markab Talyaani ah oo lagu magacaabo Carlo Zavagli iyo kabtan Angelo Bartorello ayaa lagu dilay xeebta magaalada Warsheekh , waxaana dilay Soomaali deegaanka ah, taasoo keentay duqeymihii ugu horreeyay ee ciidammada badda ee gumeysiga oo aargoosi ah. Bilowgii qarnigii 20aad, Warsheekh waxa lagu daray maxmiyadda Somaliland ee Talyaanigu . Xornimada kadib 1960kii, magaalada waxaa laga dhigay xarunta maamulka ee degmada Warsheekh ee rasmiga ah. Intii u dhaxaysay 1920kii ilaa 1921kii, Enrico Cerulli oo saddex safar oo qadiimiga ah ku joogay Warsheekh, waxa uu daaha ka qaaday shilimaad uu ka helay salaadiinta dhexe ee Muqdisho. Waxaa lagu xareeyay Scuola Orientale ee Jaamacadda Rome , laakiin markii dambe ayaa lagu waayay Dagaalkii Labaad ee Adduunka. Sida uu sheegay Cerulli, lacagtan oo kale ayaa laga helay tuulada Mos (Moos), oo qiyaastii 14 KM dhanka waqooyi galbeed kaga beegan degmada Warsheekh. Freeman-Grenville (1963) ayaa sidoo kale diiwaangeliyay helitaan kale oo qadaadiic qadiimi ah magaalada dambe.
Tirakoobka dadweynaha
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Dadka ku dhaqan xarunta Warsheekh ayaan tiro rasmi ah laga hayn balse waxaa lagu qiyaasaa 65,000 oo qof. Iyadoo degmada ballaaran ee Warsheekh ay ku nool yihiin dad lagu qiyaaso 150,573 qof ilaa 2016. Degmada waxaa si gaar ah u degan Abgaal oo ka tirsan beesha Hawiye . Gaar ahaan Cumar Galmaax (Celi iyo Mataan)
Dhaqaalaha
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Warsheekh ayaa leh kheyraad kala duwan sida xoolaha nool, kheyraadka badda iyo wax soo saarka beeraha taasoo degmada siinaysa fursado dhowr ah oo dhaqaale iyo wax soo saar ah. Laakin wixii ka dambeeyay burburkii Dowladdii Milateriga aheyd ee Saciid Barre , magaalada waxay la wadaagtay degmooyinka kale ee gobolka Shabeellaha Dhexe caqabado kala duwan oo dhanka ammaanka, dhaqaalaha iyo bulshada ah. Dhinaca kale, maqnaanshihii dawladnimo ee dalka ka jirtay mudadii burburka ka dib, waxay abuurtay jawi wada tashi iyo wada shaqayn dhex marta bulshada deegaanka, si looga gudbo dhibaatooyinka wakhtigan oo la sameeyay abaabul gudaha iyo dibadda ah si bulshada deegaanku ay kaalin muuqata uga qaataan soo kabashada. soo celinta nolosha degmada.
Dalxiiska
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Dalxiiska Soomaaliya waxaa nidaamisa Wasaaradda Dalxiiska ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya . Kaddib markii uu billowday dagaalladii sokeeye horraantii sagaashameeyadii, Wasaaradda Dalxiiska ayaa joojisay howlihii shaqo. Waxaa dib loo aasaasay 2000-meeyadii, waxayna mar kale kormeertaa warshadaha dalxiiska ee qaranka. Ururka Dalxiiska Soomaaliyeed ee SOMTA oo fadhigiisu yahay Muqdisho ayaa bixiya adeegyo la-talin oo gudaha ah.
Degmadu waxay ku taal xeebta dheer ee Soomaaliya waxayna leedahay xeebo soo jiidasho leh . Degmada ayaa ku dhow magaalada caasimadda ah ee Muqdisho , waxaana marka la isku xira ay u soo dalxiis tagaan caasimadda iyo degmooyinka ku dhow dhow oo ay ku yar yihiin xeebta. Dalxiisayaashan ayaa u badan dhalinyaro arday ah oo maalmaha fasaxa ka baxa caasimadda, halka qaar kalena ay yihiin qurbo-joog Soomaaliyeed oo ka kala yimid dalal kala duwan oo caalamka ah. Dalxiisayaashu waxay la kulmaan xeebaha, dhulka ciidda leh iyo meelo kale oo soo jiidasho leh sida booqashada Kaydka Dabeecadda ee Alifuuto iyo dhulka cawska ah.
Maamulka degmada
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Degmooyinkaas waxaa soo maray maamullo kala duwan oo ay soo mareen dowladihii kacaanka, burburkii dowladdii dhexe, dagaalladii sokeeye, dowladdii KMG ahayd iyo dowladda hadda jirta ee Soomaaliya. Khamiis, July 2, 2015 (HOL) — Wasaaradda Arrimaha Gudaha Soomaaliya ayaa si rasmi ah xilka guddoomiyaha degmada Warsheekh ugu magacaabay Gaashaanle Sare Axmed Xuseen Axmed (Shiidka) oo xilkaas loo magacaabay. Balse 2019-kii ayaa degmada ka dhacday doorasho, Xasan Maxamed Axmed ayaa loo doortay guddoomiyaha degmada iyo guddoomiyaha golaha deegaanka oo ay dadka deegaanku u doorteen. Xasan Axmed ayaa noqonaya guddoomiyihii ugu horreeyay ee dowlad goboleedka Hirshabeelle oo ay doortaan golaha deegaanka, taasoo ka duwaneyd magacaabistii hore oo guddoomiyeyaashii hore ay soo xuleen dowlad goboleedyada xubnaha ka ah dowladda Federaalka.
Degmada Warsheekh ayaa leh gole deegaan oo ka kooban 21 qof, waxaana guddoomiye u ah guddoomiye degmo. Muddada hoggaanka golaha deegaanka ee la doortay waa 4 sano
Degmooyinka iyo tuulooyinka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Degmada Warsheekh waxay ka kooban tahay 45 tuulo. Hoos waxaa ku qoran magacyada xaafado iyo tuulooyin ka tirsan degmada Warsheekh ee ballaaran .
Bakaaroole, Cadayo,Alanley,Jabad-Gudane, Ceelka Cusub, Ceel Jaamac, Ceel Macaan,Boon-Yeershe, Cadan-Ahmed,Daayeer-God, Ceelbashaqle, Ceellow, Cisaleey, Deebley, Fila-Dheere, Habaay, Kaxyalo, Koogaar,Zam-Zam, Kulanley, Maaxaay, Malableey, Maraweyne, Saareey,Nagaadi, Shabeeley, Calolweyn,Boos-Dacaar,Dumar, Qeylo-Weyne, Qorilow, Ruun-Shiikow, Shiikh-Yaalo, Sagaaley, Timere, Warta-Luufow, Xamaroow, Xaluule. Yaq-Qoley And Yay-Goley,Coomaaro,Taagdheer, Cagaareey,Lahelow,Owdhiblawe, Dabakaro,Bakaaw,Ilig-Madoobe,Ceelkamaxaa Cisman, Kur-Shaale, Sheikh-Rooble, Abdi-Weyne, Ow Bashiir, Luqoray, Faqa-Mohamed, Jabad-Jeex, Jabad-Haadle, Ali-Uldheere, Cuumo, Lafooley, Shaahs-Qad,Madax-Maroodi, Gimbiso,Garas-Yeberow,Kaal, Berka-Banaan,War-Dawaco, Sifad-Cad,Xiibaan, Gumarow,Maraay-Sharax, Hala-Gumare, Caraan-Car, Hala-Yibrood, Waxarooley,Ceel-Abdi,Daqally,Cambari, Cusbooleey, Bakado-Rooble,Mardaf,
Astaamaha
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Warsheekh waxay leedahay astaamo dhowr ah iyo meelo laga dareemi karo waqtiyo taariikhi ah iyo waqtiyadii dambe. Qaar ka mid ah astaamaha iyo dhismooyinka taariikhiga ah waxay soo jireen qarniyo. Hoos waxaa ku yaal calaamado caan ah oo laga yaqaan magaalada iyo guud ahaan degmada Warsheekh.
Masjidka Sirmaqabe Masjidka weyn ee Warsheekh (Masaajidka Jaamaca Warsheekh) Kaydka dabiiciga ah ee Alifuto Taallada ( taalada) Masjidkii hore ee Warsheekh Casa Sul Mare (Guriga Badda)
Dhismaha Casa Sul Mare oo soo bilowday 1800-meeyadii ayaa waxa uu ahaa in ka badan 100 sano ka hor, waxaana la sheegay in uu ka mid ahaa dhismayaashii taariikhiga ahaa ee Warsheekh. Dhismuhu wuxuu ka soo bilaabmay gumaysigii, oo Talyaanigu ka talinayay Warsheekh. Gumeystihii xiligaasi waxa uu xeebta Warsheekh ka mid ahaa dhowr dekadood oo ganacsi ahaan isku xira koonfurta Soomaaliya iyo caalamka intiisa kale.
Caafimaadka iyo waxbarashada
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Warsheekh waxa ay leedahay cusbitaal bulsho oo dhexdhexaad ah. Isbitaalka ayaa daboola baahiyaha aasaasiga ah, waxaana uu adeegyo caafimaad u fidiyaa dadka ku nool degmada Warsheekh iyo tuulooyinka hoos yimaada. Isbitaalkan oo la aas aasay ayaa waxaa maalgeliyay dallada WARMOCAD oo ah urur ay ku mideysan yihiin ururro qurbo-joog ah iyo shaqsiyaad ka soo jeeda degmada Warsheekh. Waxaa suurtagashay in degmada laga hirgeliyo mashaariic horumarineed oo kala duwan oo ay ka qayb qaadanayaan qurbajoogta deegaanka iyo qurbajoogta degmada oo gacan ka helaysa hay’ado caalami ah . Dugsiga Hoose iyo Dhexe ee Degmooyinka ayaa loo dhisay si loo horumariyo hawlaha waxbarasho ee degmada.
Dad xusid mudan
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sheekh Muxumed Sheekh Cabdiraxmaan Celi, caalim iyo ina Sheekh Cabdiraxmaan Sheekh Xuseen Sheekh Muxumed Al-Galmaxi oo ah caalim iyo wiil uu dhalay Sheekh Muxumed Sheekh Xuseen Al-Galmaxi. Sheekh Cabdiraxmaan Sheekh Cumar, Sheekha weyn, ahna caalimka diinta Islaamka Sheekh Muxumed Sheekh Seikh Xuseen Al-Galmaxi, Sheekhul Mashaaikh iyo caalim diinta islaamka ah Haji Mahamud Aw Hassan Abdulle (Sir_Maqabe)Al-Galmahi, Sheikhul Mashaaikh iyo Culimo Diini ah.
Xusuusin
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Taariikhda Gumeysiga Talyaaniga, 1860–1907 Boqortooyadii Ugu Dambeysay Ee Yurub
"Gobollada, degmooyinka, iyo dadkooda: Soomaaliya 2005 (qabyo)"
Tixraac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Burburkii Dawladdii Soomaaliyeed: Saamaynta Dhaxal-galkii Gumaysiga
Waalli Rabbaani ah: Mohammed `Abdulle Ḥassan (1856-1920)
http://www.parks.it/world/SO/Eindex.html
http://somalisafari.com/destination/warsheikh/
https://www.starfmsomalia.com/wareysi-isbitaalka-degmada-warsheekh/
https://warsheekh.com/articles/25931/Warbixin-Taariikhda-degmada-Warsheekh-iyo-Hoganka-cusub-ee-dhawaan-yeelatay-Sawirohttp:/warsheekh.com/articles/25931/Warbixin-Taariikhda-degmada-Warsheekh-iyo-Hoganka-Cusub-ee-Dhaawaan-Sawiro Archived Agoosto 5, 2023 // Wayback Machine//2023-08-05