Jump to content

Cabdullaahi bin Cabbaas

Ka Wikipedia

Cabdullaahi Bin Cabbaas R.C waa mid ka mid ah da' yarta saxaabada oo wuxuu dhashay 3 sanno ka hor hijriga, markii uu Rasuulka ﷺ dhintayna waxay da’diisu ahayd 13 jir. Cabdulaahi waxay ilmo adeer ahaayeen Nabi Muxamad ﷺ waxaana dhalay Cabaas bin Cabdi Mudalib adeerka Nabiga ﷺ.

wuxuuna ahaa Saxaabigii ugu aqoonta badnaa Saxaabada marka la eegayo Tafsiirka iyo macnaha xeesha dheer ee Qur'aanka kariimka, Waxaaba loogu yeeri jiray "Turjumaankii Qur'aanka", iyo "Xabrul Umma" Rasuulka ﷺ ayaana arrinkaa ugu duceeyay.

Cabdulaahi bin Cabaas
عبدالله بن عباس
Saxaabi
Xog ku saabsan
Aabihiisa: Cabaas bin Cabdi Mudalib
Hooyadii Umul Fadli Lubaaba
Dhashay: 3 Sano ka hor hijrada
Ku dhashay: Makka
Diintiisa: Islaam
Xaaska Xabiiba binti zubeyr, Shamiila binti Abii Xanaa'a, Zahra binti Musharix
Ilmahiisa Cali bin cabdulaahi bin Cabaas, Fadli bin Cabdulaah
Walaalihiis Fadli bin Cabaas, Tamaam bin Cabaas,
Dhintay: 68H/687
Ku dhintay: Daa'if

Wuxuu caan ku ahaa Cabdullaahi Alle ka cabsiga, wuxuu badin jiray soonka, salaadda habeenka isagoo khaaliqa weyn (SW) ee abuuray mar kasta weydiisanaya danbi dhaaf iyo raalli ahaanshahiisa.

Sidaas oo ay tahay wuxuu Cabdullaahi bin Cabbaas ka xafiday Rasuulka ﷺ 1660 xaddiis oo ay Imaamyada Bukhaari iyo Muslim ay ku wada xuseen kutubtooda 75 ka mid ah. Bukhaari ayaa la kali noqday 110 Xadiis Muslim asna wuxuu la kali noqday 45 Xadiis, Cabdullaahi Bin Cabbaas Allaha ka raalli noqdee markii uu toddobo (7) jir-ka ahaa wuxuu u adeegi jiray Rasuulka ﷺ sida marka uu doonayo Salaadda oo uu u diyaariyo weysada iwm. Marka uu Rasaalka ﷺ galayo salaadda wuxuu ku tukan jiray Rasuulka ﷺ gadaashiisa. Nebiga ﷺ aad ayuu u jeclaan jiray la jirka iyo la joogista Cabdullaahi bin Cabaas, saa darteed wuu raaci jiray kolka uu Rasuulka ﷺ qabanayo safar. Cabdullaahi wuxuu ahaa saxaabi uu Illaah ku mannaystay xikmad iyo aragti xeel dheer. Arrinkaana waxaa ugu duceeyay Rasuulkaﷺ oo wuxuu Allah uga baryay inuu siiyo xikmad, Allana wuu ka aqbalay ducada Nebigiisa.

Taariikh Nooleedkiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Magaciisa waa Cabdulaahi bin Cabaas bin Cabdi Mudalib, Hooyadii waxaa la dhahaa Umul Fadli Lubaaba binti xaaris oo walaal la ahayd Meymuuna binti Xaaris xaaskii Rasuulka scw.

Cabdulaahi Wuxuu ku dhashay Makka sedex Sano ka hor Hijrada waqtigii Banuu Haashim ku go'doonsanaayeen Shicbi Abii Daalib sanadii 619. Culamada qaar ayaa qaba inuu dhashay sanadkii hijrada oo ku beegan 622.

Islaamidiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Si toos looma yaqaano goortuu islaamay balse waxa la rumeysan yahay inuu ku juray dadka aa awoodin Makka inay ka soo haajiraan, wax yar ka hor Furashada Makka Cabaas iyo qoyskiisa ayaa soo baxaeyn waxeyna kula kulmeyn Nabiga ﷺ Juxeyfa asigoo ku sii jeeda Makka, wey la noqdeen Furashada Makka ayee kala qeyb qaateen.

Ibni Cabaas wuxuu laasimay la saaxiibida Nabiga ﷺ intuu noolaa, waxaa u sii fududeeyay habaryartiisa Meymuuna binti Xaaris uu Nabiga ﷺ qabay, wuxuu jiifan jiray gurigeeda habeeno, wuxuuna u adeegi jiray Nabiga ﷺ weesada ayuu u diyaarin jiray, habeen ayuu Nabiga ﷺ weydiiyay cida weesada u dhigtay, Meymuuna ayaa dhahday waa ibni Cabaas, wuxuu dhahay Nabiga ﷺ "ilaahow fahansii diinta oo fasirka bar" [1] wuxuu galiyay laabta, waxa uuna dhahay "Allahayow bar kitaabka" [2]. Habeen barkii Nabiga ﷺ markuu u soo kaco salaada Ibni Cabaas wuxuu istaagi jiray gadaashiisa. Markuu dhimanaay Nabiga ﷺ ibni Cabaas wuxuu ku dhawaa qaangaarka

Xiligii Cumar

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Xilliga khaliifkii 2aad Cumar bin khadaab ibni cabaas wuxuu ahaa mid agtiisa laga qadariyo, waxa uuna ku juray dadka uu kala tashado arimaha, xitaa wuxuu u fasixi jiray Ahlu-badar inuu la soo galo, dadka qaar ayaa la yaabay Cumar sida wiilkan yar usoo dhaweynayo, waxeyna kala hadleen Cumar wiilkan inuusan dhax keenin, Cumar oo raba inuu tuso qiimaha ibni Cabaas ayaa dhahay: «Maanta ayaa nii tusaa qiimaha wiilkan» waxa uuna weydiiyay macnaha suurada [إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ ], Qaar ayaa dhaheyn wuxuu Alla faray Nabigiisa haduu arko dadka oo diinta koox koox u galaayo inuu ku mahdiyo oo istiqfaareysto, Cumar wuxuu dhahay "ibni cabaasow hadal», ibni Cabaas wuxuu dhahay «waxaa la ogeysiiyay Nabiga scw waqtiga uu dhimanayo, waxaana la siiyay calaamad uu ku garto» Cumar wuxuu dhahay «sidaas ayaa anigana u aqaanaa». Cumar wuxuu dhihi jiray mar walbo oo la sheego ibni cabaas «kaas waa fatal-kuhuul wuxuu leeyahay carab suaal badan iyo qalbi caqli badan» [3].

Aabihiis Cabaas markuu arkay sida khaliifka u soo dhweynaya wiilkiis waxa uu siiyay dardaaran oo ku dhahay: «Cumar wuu ku soo dhaweynaa duqooshinka saxaabada ayuuna ku dhax fariisinaa ee sadax iga xifdi; sir uu leeyahay ha baahin, cidna ha ku xaman agtiisa, beena yuu kugu ogaan". Shacbi ayaa ku dhahay ibni cabaas «mid kasta waxey kaaga fiican kun», wuxuu dhahay ibni Cabaas «bal mid kasta 10 kun wey ka fiican tahay» [4].

Ibni Cabaas wuu laasimay Cumar ilaa laga dilay, markii la dhaawacay ayuu u soo galay asigoo sabar siinaya wuxuuna ku dhahay «Amiirkii mu’miniintow waxaad la saaxiibtay Nabiga ﷺ waad wanaajisay la saaxiibidiisa wuxuu kaa tagay asigoo raali kaa eh, ka dib Abuu bakar RC ayaa la saaxiibtay waad wanaajisay la saaxiibidiisa wuxuu kaa tagay asigoo raali kaa eh ka dib waxaa la saaxiibtay asxaabtood waad wanaajisay la saaxiibidood hadaa faaruqdo waxaa faaruqee ayagoo raali kaa eh» Cumar wuxuu dhahay «waxa aad sheegtay oo la saaxiibida Rasuulka ﷺ iyo raali ahaanshiis waa galad uu ilaahay igu galadeystay, waxa aad sheegtay oo la saaxiibida Abuu bakar iyo raali ahaanshiis waa galad uu Allihi weynaa igu galadeystay, maanta waxaa iga arkeyso oo argagax waa adiga dartaa iyo asxaabtaa, walaahi hadaa heysan lahaa dhulka mugiis oo dahab ah cadaabka alle ayaa isaga furan lahaa ka hor intaan arkin» [5]

Waagii Cusmaan

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Intuu khilaafada haayay Cusmaan sanadii 27H wuxuu ibni Cabaas qeyb ka noqday ciidankii u baxaayay furshada Ifriiqiya ee Cabdullaahi bin Sacad uu hogaaminayay [6], sidoo kale wuxuu qeyb ka noqady furashooyinka Faaris, sida dagaalada Dabaristaan iyo Jurjaan [7]

Sanadkii 35H Cusmaan intuu Madiina ku go'doonsanaa wuxuu faray ibni Cabaas inuu xajka hogaamiyo, waxaana la xajiyay xaasaska Rasuulka scw sida Caa'isha iyo Umu Salama, Caa'isha waxey dhihi jirtay "Acmaasha xajka asigaa ugu aqoon badan" ibni Cabaas wuxuu dadka ugu khudbeeyay Carafo asigoona fasiray Qur'aanka fasir laga dhahay "hadey maqli lahaayeen, Turkida, Deylam iyo Ruum way ku islaami lahaayeen", isla xajkaan intii lagu juray ayaa Cusmaan lagu dilay Madiina.

Khilaafada Cali

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Khilaafada markii loo doortay Cali wuxuu soo jeediyay ibni Cabaas inuusan xilka ka qaadin Mucaawiya bilaawga, balse Cali wuu diiday wax aan dagaal ahayn, ibni Cabaas wuxuu kala qeyb galay Cali Dagaaladii Ratiga iyo Sifiin, garabka bidix ayuuna hogaaminaayay, labada dhinac markey aadeen Taxkiim wuxuu dalbay ibni Cabaas inuu asaga matalo dhinaca Cali, reer Yaman ayaase ku adkeestayn qofka matalaayo inuu noqdo Abuu Muusa Ashcari, ka dib waatii lagu guuldareystay Taxkiimka waxaana soo baxay ururkii Khawaarijta.

Dooda ibni cabaas iyo khawaarijta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

khawaarijta waxey isku aruursadeyn Nahrawaan meesha la dhaho, waxa ayna si cad u diideen xukunka Cali, ibni Cabaas ayaa soo jeediyay inuu kala doodo khawaarijta waxey aaminsanyihiin, balse Cali ayaa u cabsaday laakin markii uu ibni Cabaas ku adkeestay wuu fasaxy

markoo u yimid ibni Cabaas waxey dhaheen sedex wax ayaa ku diidnay Cali, Tan Koowaad diinta ilaahay ayuu raga xaakim uga yeelay, Allana wuxuu dhahay: "Xukunka Alla un baa leh". Tan Labaad wuu dagaalamay mana qafaalan qaniimana ma qaadan, hadey gaalo ahaayeen waa u xalaal xoolahood, hadey muslimiin ahaayeena umaba banaaneen dhiigood. Tan Sedexaad wuxuu ka tiray naftiisa Amiir mu’miniin, hadaba haduusan ahayn amiirka muslimiinta waa amiirka gaalada. Wuxuu dhahay ibni cabaas ka warama hadaa niiga keeno kitaabka ilaahay iyo sunada Nabigiisa wax aadan diidi karin miyaad soo laabaneysaan? Waxey dhaheen haa. Wuxuu dhahay tan koowaad Alla wuxuu ku dhahay kitaabkiis ﴾يحكم به ذوا عدل منكم﴿ ugaarka labo caadil ah ayaa xukmineyso, wuxuu kaloo dhahay ninka iyo naagta ishaysta inay labo garsoora oo cidooda ka tashadaan arinkooda, ilaah baa niigu dhaarshee raga inay xukmiyaan dhowrista dhiiga dadka iyo naftood miyaa mudan mise bakeyle inay xukmiyaan oo rubi dirham ah? Waxey dhaheen maye dhowrista dhiiga dadka iyo is hishiisiintood ayaa mudan. Wuxuu dhahay haye taa ma iga haysaan, Haa ayee dhaheen. Wuxuu dhahay Mida aad dahdeen wuu dagaalamay mana qaniimaysan mana qafaalan, ma waxaa rabtiin inaa qafaalataan hooyadiina Caa'isha ama ka baneysataan waxa inta kale ka baneestaan waad ku gaalobeysaan, hadaa dhahdaan hooyadeem maaha ayana waa ku gaalobeysaan oo quraankaa sheegay, marka labo baadi mid doorta. Haye tana ma iga haysaan waxey dhaheen haa. Wuxuu dhahay "mida aa dhahdeen naftiisa ayuu ka tiray Amiirul mu’miniin hadaba Rasuulka ﷺ Maalinkii Xudeybiya wuu ka yeelay gaalada inuu tiro "Muxamad Rasuul laah" kadib markey diideen inay aqblaan, Rasuulkana wuu ka fadli badan yahay Cali, taana ma iga haysaan waxey dhaheen haa. Intaas ka dib waxaa ka tawbad keenay 2000 oo iyaga ka tirasan, intii hartay way kusii nagaadeyn, Cali iyo ciidanka muslimiinta ayaana kula dagaalameyn Dagaalkii Nahrawaan ee lagu laayay Khawaarijta [8].

Basra

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sanadkii 36H Cali bin Abii Daalib ayaa u dhiibay ibni Cabaas maamulka Basra, markuu maqan yahay wuxuu uga tagi jiray salaada Abuu Aswad Al-Du'ali, kharaajkana Ziyaad bin abiih. ibni kasiir waxa uu dhahay "Dadka reer Basra aad ayee ugu dheef qabeen, kooda jaahilka ayuu wax bari jiray, kooda dambiilha wuu wacdin jiray, kan faqiirka wax buu siin jiray sidaas ayuuna ahaa ilaa uu ka dhintay Cali" wuxuuna ahaa ibni Cabaas qofkii ugu horeeyay ee dadka ugu carafeeya Basra, habeenka Carafada ayuu minbarka kori jiray, waxaana isugu imaan jiray dadka Basra Qur'aanka wax ka mid ah ayuu u fasiri jiray, galabtii ilaa oraxda ka dhacdo Alla ayuu xasuusin jiray [9].

Khulafada Raashidiinta ka dib

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Cali Markii uu dhintay wuxuu isga tagay Basra Makka ayuuna degay, siyaasad oo dhan wuu ka haray waxa uuna u go'ay cilmiga faafintiisa.

Waxaa dhici jirtay mararka qaar wafdi ahaan inuu ugu tago Mucaawiya, asna aad ayuu u karaamayn jiray xushmad iyo qadarin ayuuna siin jiray, waxa uuna weydiin jiray masaa'isha ku cuslaata, ibni Cabaas ayaana uga jawaabi jiray. Markii uu dhintay Xasan ibni Cabaas wuxuu la joogay Mucaawiya wayna uga tacsiyeeyeen asaga iyo wiilkiis. Markii Mucaawiya uu bilaabay ololihiisa beycada dadka inuu uga qaado wiilkiis Yaziid Ibni Cabaas wuu ka soo horjeestay asaga iyo Xuseen iyo qaar kale [10][11].

Mucaawiya markii uu dhintay oo Xuseen goa'ansaday aadista Ciraaq ibni Cabaas ayaa ka reebay aad iyo aad wuxuu ku yiri «Xuseenow hadii ay amiirkooda dileen oo cadawgooda buriyeen dhulkoodana maamulayaan aadso, balse hadii amiirkooda uu wali nool yahay oona dhax jooga shaqaalihiisana ay dhulka canshuuranayaan waxey kuugu waceen waa fitno iyo dagaal, hadhow kaaga aamin noqon maayo inay dadka kuugu diraan quluubtoodana gadiyaan oo kuwii kuu wacay ay kugu noqdaan dadka kuwa kuugu daran» Xuseen wuxuu dhahay «waa kheyr dalbaa waana ka fiirsanaa». Maalin kale ayuu ibni Cabaas hadana la hadlay Xuseen, wuxuu uga digay qiyaanada reer Ciraaq asigoona tala ahaan u siiyay Yaman inuu aado, waxa uu si gaar ah uga sii digay haduuba baxaayo caruurta iyo dumarka inuu sii wato, waxa uuna ku dhahay «ina adeerow waan is sabar siinaa mana sabri karo, waxaana kaaga baqaa halaag halkaan aad u socoto» [12][13] waxey ka gaartay ibni Cabaas markii u dambeysay inuu ku dhaho Xuseen «waxaa ka baqay dadka inay na xaqiraan ee gacnteyda ayaa madaxa kaaga qaban lahaa» waxa uu ku jawaabay Xuseen «in laygu dilo meeshaas iyo meeshaas ayaa ka jeclahay inaa baneesto xurmada Makka» ibni Cabaas ayaa dhahay «intaas ayaa isaga sabarsiiyay» [14][15][16].

Xuseen wuxuu aaday Ciraaq Karbalaa ayaana lagu dilay 10ka bisha Sako sanadkii 61H, ibni Cabaas geeridiisa markii ay soo gaartay aad ayuu uga murugooday gurigiisa ayuuna laasimay waxa uuna dhahay «carabyahow kheyr ku hadal aa faaididee, shar ka aamus aa nabadgaldidee, haadaadan yeelin waa shaleen»[9]

Yaziid markii uu dhintay 64H Cabdullaahi bin Zubeyr ayaa khilaafo kaga dhawaaqay Makka, ibni cabaas iyo Muxamad ibni xanafiya ayaa diideen khilaafadiisa waxa ayna dhaheen dadka ilaa ay hal qof ku wada kulmayaan [17], waxaa dhici jirtay mararka qaar ibni Zubeyr iyo ibni Cabaas hadalo kulul inay is dhaafsadaan, markii dambe ibni zubeyr wuxuu cadaadiska ku kordhiyay ibni cabaas iyo Muxamad ibni xanafiya, wuxuu isku dayay beycada inuu ku qasbo, ciidan Ciraaq oo Mukhtaar xagiisa ka socda ayaa Makka soo galay, waxa uu ku qasbanaaday Ibni Zubeyr inuu iska daayo, Cabdullaahi bin Cabbaas iyo Muxamad ibni xanafiya waxa ay u qaxeen Daa'f[9].

Waayihiisa dambe iyo Dhimashadiis

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sanadihiisa dambe ee noloshiisa wuxuu noqday indhoole aa waxba arkin, waxa uuna dhihi jiray:-

Haduu ilaahay ka qaaday labadeeya indhood nuurkood

carabkeeya iyo qalbigeeya xagood ayuu ku juraa nuur

Waxa uu ku dhintay ibni Cabaas Daa'if 68H, Muxamad ibni xanafiya ayaana ku tukaday, waxa uuna jiray 71 sano [18]. Waxaa la wariyay qabriga markii la galinaayay shimbir cad oo horay asagoo kala loo arag inuu yimid oona galay kafanta, taasi oo lagu macneeyay cilmigiisa iyo camalkiisa, waxaa sidoo kale la sheegay qabriga in laga dhax maqlay wax aqrinayaya: يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ  ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً  فَادْخُلِي فِي عِبَادِي  وَادْخُلِي جَنَّتِي  

Cilmigiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Raadinta cilmiga

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wixii ka dambeeyay Dhimashada Nabiga ﷺ ibni Cabaas wuxuu bilaabay cilmiga inuu ka raadsado saxaabada kuwooda ugu aqoonta badan Zeyd bin Saabit iyo Ubay bin Kacab ayuu ka aqristay Qur'aanka [19], raadinta xadiisyada Nabiga ﷺ ayuu bilaabay hadana, nin reer ansaareed ayuu ku dhahay "ina keen aa Saxaabada wax weydiino maanta wey badan yihiin" ninkii ayaa dhahay "Yaab ayaad leydahay ibni Cabaasow! Ma waxaad moodee dadka inay kuu soo baahanayaan ayagoo jooga Saxaabadaan dhan" ibni Cabaas wuu isaga tagay ninkii, waxa uuna u jeestay saxaabada inuu weydiiyo cilmiga, dhib badan ayuuna u soo maray,

Ibni Cabbaas isagoo ka hadlaya sidii uu u dalbi jiray jidka cilmiga wuxuu yiri: “haddii aan maqlo nin ka mid ah asxaabta Rasuulka ﷺ waxaan aadi jiray gurigiisa, wakhtiyada qaar asigoo jiifa ayaan la ku soo aadi jiray markaasaan barkan jiray go'a aan wato, annigoo seexan jiray albaabka agtiisa ayadoo dabeesha caro iga buuxin jirtay. , Haddaan damco waxaan weydiisan lahaa ogolaanshihiisa inaan galo, waxaana hubaal ah inuu ii fasaxay. Laakiin waxaan door biday inaan isaga sugo si uu si buuxda u qaboojiyo. Haduu i arko Isagoo gurigiisa ka soo baxay aniga oo xaaladdaas ku jira ayuu yiri:- ina adeerkii Nabiga ﷺ! Maxaa ku helay? Haddaad ii soo diri lahayd waan kuu iman lahaa. 'Anigaa kuu imaanaya, waayo, aqoon baa la raadiyaa, iskamana timaado'' ayaan ku oran jiray. Xadiiska ayaan weydiin jiray oo aan ka baran jiray.

Sidaa ayuu uugu weynaa cilmiga Cabdullaahi Bin Cabbaas (Rc) oo wuxuu u huri jiray helista barashada cilmiga. Saxaabada kuwa ugu waaweyn ayuu weydiin jiray duulaamada Nabiga scw iyo Qur'aanka ku soo dagay, hal mas'alo kaliya ayuu sodon saxaabi weydiin jiray. Waxaa dhacday waagii dambe in ninkii ansaariga ahaa uu soo maray ibni Cabaas oo dadka ag dhooban yihiin ayagoo wax weydiinayaan markaas ayuu dhahay "walee wiilkan wuu iga caqli badnaa"

Sida uu Cabdullaahi u qaddarin jiray barashada cilmiga ayaa misna u weynayn jiray culimada aqoonta u leh Islaamka. Matalan hal tusaale haddaan ka soo qaadano, waxaa la og yahay in Zeyd bin Saabit uu ahaa qoraagii Waxyiga, dhanka kale wuxuu ahaa kan ugu aqoonta badan magaalada Madiina marka laga hadlayo cilmiga, fiq-higa, qiraa'ada (akhrinta toosan ee tajwiidka) iyo cilmiga dhaxalka.

Maalin maalmaha ka mid ah ayaa Saxaabigaas Zayd bin Saabit oo doonaya inuu fuulo ratigiisa waxaa is hor istaagay Cabdullaahi Bin Cabbaas oo doonaya inuu helo u qabto ratigii uu saarnaa. Markaas ayaa Zeyd ku yiri: "iska daay ina adeerkii Rasuulkow ﷺ” Cabdullaahi ayaa yiri: “Sidan oo kale ayaa nala faray inaan u wanaajino culumadeena”. Zeyd ayaa isna yiri: “ii soo laac gacantaada”. Cabdullaahi wuxuu u fidiyay gacantiisa, leex Zeyd ayaa dhunkaday gacantii Cabdullaahi isagoo leh: “sidatan ayaa nala faray inaan ula dhaqano Ahlu-beytka Nebigeena ﷺ.

Cabdullaahi Bin Cabbaas wuxuu caado ka dhigan jiray doonista iyo dalabka cilmiga ilaa uu meel sare ka gaaray. Mar la weydiiyay "Maxaa cilmiga ku gaartay?" waxa uu ku jawaabay "Carab wax weydiin badan iyo qalbi caqli badan" [20].

Fidinta cilmiga

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Waxa uu ku lahaa ibni Cabaas Madiina Majils weyn oo dadka ugu iftoon jiray, xikmadiisa iyo hadal fasiixnaantiisa quluubta qabaneysa waxey ka dhigtay majliskiisa mid dadka isku cariiriyaan

Abuu Saalax Al-Samaan oo sawir guud ka bixinaya majliska ibni Cabaas wuxuu yiri "waxaan arkay dadka oo majliska ibni Cabaas ku soo kulmeyn waxey buuxiyeen wadooyinka axadna ma mari karin, waxaa u galay ibni Cabaas dadka xaaladood ayaa u sheegay, wuxuu igu dhahay weyso ii keen, markii uu weysada bogay wuu fariistay waxa uuna igu dhahay "Bax oo waxaa dhahdaa Qofkii raba inuu weydiiyo Qur'aanka iyo xarfihiisa iyo waxa loola jeedo ha soo galo" waa soo baxay waan ogeysiiyay. Waa soo galeen waxa ayna buuxiyeen guriga iyo qolka, wax kasta weydiiyaan wuu u sheegaayay waliba wax kasii badan ayuu ugu daraayay. Ka dib wuxuu dhahay "walaalihiin u baneeya" way wada baxeen. Hadana wuxuu i dhahay "Bax oo waxaa dhahdaa Qofkii raba inuu weydiiyo Tafsiirka Qur'aanka iyo ta'wiilkiis ha soo galo" waa soo baxay waan ogeysiiyay. Waa soo galeen, waxa ayna buuxiyeen guriga iyo qolka, wax kasta oo weydiiyaan wuu u sheegaayay waliba wax kasii badan ayuu ugu daraayay. Ka dib wuxuu dhahay "walaalihiin u baneeya" way wada baxeen. Hadana wuxuu i dhahay "bax oo waxaa dhahdaa Qofkii raba inuu weydiiyo Xalaasha iyo Xaaraanta iyo Fiqiga ha soo galo" waa soo baxay, waan ogeysiiyay. Waa soo galeen waxa ayna buuxiyeen guriga iyo qolka, wax kasta weydiiyaan wuu u sheegaayay waliba wax kasii badan ayuu ugu daraayay. Ka dib wuxuu dhahay "walaalihiin u baneeya" way wada baxeen. Hadana wuxuu i dhahay "Bax oo waxaa dhahdaa Qofkii raba inuu weydiiyo dhaxalka iyo wixii la mid ah ha soo galo" waa soo baxay waan ogeysiiyay. Waa soo galeen waxa ayna buuxiyeen guriga iyo qolka, waxay weydiiyaan wuu u sheegaayay waliba wax kasii badan ayuu ugu daraayay. Ka dib wuxuu dhahay "walaalihiin u baneeya" way wada baxeen. Hadana wuxuu i dhahay "Bax oo waxaa dhahdaa Qofkii raba inuu weydiiyo Carabiga iyo gabayada iyo hadalada gariibka ah ha soo galo" waa soo baxay waan ogeysiiyay. Waa soo galeen waxa ayna buuxiyeen guriga iyo qolka, wax kasta oo weydiiyaan wuu u sheegaayay waliba wax kasii badan ayuu ugu daraayay. Abuu Saalax wuxuu dhahay "Qureysh oo dhan hadey ku faani lahayd midkaas faan waa u noqon lahayd" [21]

Masruuq Bin Ajdac oo ka mid ahaa madaxda Taabiciyiinta asna wuxuu ka dhahay ibni Cabaas: ”Haddaad aragto Cabdullaahi waxaad ogaanaysaa inuu yahay ninka ugu quruxda badan, hedduu dhawaaqa waa ninka ugu faasaxad badan xagga hadalka, marka uu sheekeenyana waxaad ogaanaysaa inuu yahay ninka ugu cilmi badan”.

Ibni Cabaas iyo Tafsiirka

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Ibni Cabaas inkastoo bad oo ku ahaa culuumta dhan hadana cilmiga aad oo ugu sii caan baxay waxa uu ahaa Tafsiirka Qur'aanka heer loogu yeeray "Turjumaanka Qur'aanka" [22], Mujaahid oo ka mid ahaa ardaydiisa ayaa dhahay "waxaa ku dul aqriyay ibni Cabaas Qur'aanka sedex jeer bilaaw ilaa dhamaad, aayad kasta waa ku istaagaayay macnahayd ayaana weydiinaayay» [23], wuxuu dhihi jiray ibni Cabaas «Qur'aanka dhan waa aqaanaa macnihiisa sedex maahee: "Gisliin", "Raqiim", iyo "Xanaan"» [24].

Waxaa jiro tafaasiir qaar oo loo nisbeeyo ibni Cabaas sida tafsiir la dhaho "Tanwiir Miqbaas" oo culumo badan shaki gsliyeen sax ahaansha riwaayadihiis [25], iyo tafaasiir kale oo cinwaan u ah "Saxiifa Cali bin Dalxa" midkaan dambe waxaa amaanay Axmad bin Xanbal [26]

Ardaydiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Qoyskiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Xaasaka Cabdulaahi bin Cabaas waxey sheegaan sedex, Xabiiba binti Zubeyr oo ahayd ilmihiisa waaweyn hooyadood, Shamla binti Abii Xanaa'a oo horay u qbi jiray Mujaashic bin Mascuud kaas oo ku dhintay Dagaalkii Ratiga iyo Zahra binti Musharix oo hooyo u ahayd Cali bin Cabdulaahi bin Cabaas

Ilmaha ibni cabaas waxey kala ahaayenn

  • Cabaas oo curadkiis ahaa
  • Fadli
  • Muxamad
  • Cubeydilahi
  • Lubaaba
  • Asmaa

Xigasho

[wax ka badal | wax ka badal xogta]
  1. ↑ Kala xiriir halkaan
  2. ↑ Template:استشهاد ويب
  3. ↑ Template:استشهاد ويب
  4. ↑ Kala xiriir halkaan
  5. ↑ Template:استشهاد ويب
  6. ↑ Kala xiriir halkaan
  7. ↑ البداية والنهاية، لابن كثير الدمشقي، الجزء السابع، سنة ثلاثين من الهجرة النبوية علي ويكي مصدر.
  8. ↑ Template:استشهاد ويب
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Template:استشهاد ويب
  10. ↑ Kala xiriir halkaan
  11. ↑ البداية والنهاية، ابن كثير، الجزء الثامن، قصة الحسين بن علي وسبب خروجه من مكة في طلب الإمارة وكيفية مقتله، على ويكي مصدر
  12. ↑ أبو الحسن علي بن محمد بن عبد الكريم الجزري (المتوفى في سنة 630هـ)؛ تحقيق وتقديم: أبي الفداء عبد الله القاضي (1407هـ/1987م). كتاب الكامل في التاريخ، المجلد الثالث (PDF) (الطبعة الأولى). بيروت-لبنان: دار الكتب العلمية. صفحة 399: 401. Archived 2019-08-25 at the Wayback Machine
  13. ↑ أبو جعفر محمد بن جرير الطبري (المتوفى في سنة 310هـ)؛ تحقيق: محمد أبو الفضل إبراهيم (1387هـ/1967م). تاريخ الطبري: تاريخ الرسل والملوك، الجزء الخامس (PDF) (الطبعة الثانية). القاهرة-مصر: دار المعارف. صفحة 383-384. Archived 2015-04-10 at the Wayback Machine
  14. ↑ شهاب الدين المرعشي النجفي (المتوفى في سنة 1411هـ) (1403هـ/1992م). شرح إحقاق الحق، الجزء السابع والعشرون (الطبعة الأولى). قم-إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. صفحة 254. Archived 2018-09-20 at the Wayback Machine
  15. ↑ Kala xiriir halkaan
  16. ↑ Kala xiriir halkaan
  17. ↑ تاريخ دمشق لابن عساكر - عبد الله بن الزبير بن العوام - حديث رقم: 11522 Archived Maaj 4, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine
  18. ↑ Template:استشهاد ويب
  19. ↑ Template:استشهاد ويب
  20. ↑ https://lib.eshia.ir/40019/8/329
  21. ↑ Template:استشهاد ويب
  22. ↑ Template:استشهاد ويب
  23. ↑ Template:استشهاد ويب
  24. ↑ Template:استشهاد ويب
  25. ↑ Template:استشهاد ويب
  26. ↑ كتاب الإتقان في علوم القرآن؛ جلال الدين السيوطي (المتوفى: 911هـ)؛ المحقق: محمد أبو الفضل إبراهيم؛ الناشر: الهيئة المصرية العامة للكتاب؛ طبعة (1394هـ / 1974م)؛ الجزء 4، صـ 237
Waxaa laga keenay "https://so.wikipedia.org/w/index.php?title=Cabdullaahi_bin_Cabbaas&oldid=262950"