Ceelbaraf
CEEL BARAF waa degmo ka mida gobalka shabellaha dhexe, degmadu waxa ey dhacdaa xuduuda goballada Hiiraan iyo shabeellaha dhexe degmadu waxa ey u jirta xarunta gobalka shabeellaha dhexe ee jowhar 63km degmada waxa galbeedka ka mara wabiga weyn ee shabeelle. degmadu waxa ay ku taalaa meel istaraatiiji ah waxaana mara waddada loo yaqaano Americanka oo isku xira xamar iyo degmada xarardheere ee gobolka Galgaduud. sidoo kale waxaa mara wadada isku xirta Degmada cadale iyo gobalada Baay iyo bakool Iyo shabellada hoose.
dadka degmada noloshoodu waxa ey ku tiirsan tahay beeraha iyo xoolaha nool sida: Geela, ariga iyo lo'oda.
Dadku waxa ay aad u beertaan dalaga nuucyadiisa kala duwan sida galeyda,digirta, sisinta, Doqoniga iyo qudaarta kala duwan sida yaanyada,basalka, liimada muuska basbaska ansalaatada sukuumada cambaha babeyga qaraha iwm.
Degmadu waa degma aad u baaxad weyn waxaana dadka ku nool lagu qiyaasaa 384,630
Degmada Ceel baraf waxa ku yaala schoolka caanka ah ee Sheikh muse Egale primary and secondary school iyo sidoo kale xaruuma caafimaad.
Bedka ay degmadu ku fadhido waa 2,808KM(Square).
Guud ahaan caradda somaliya waxa ay ka koobantahay. 1.Adablle: oo loyaqano(cara madow) 2.Caragaduud: oo loyaqan( wayaan) 3.Carra cad. 4.Raamo: oo loyaqano (ciid ciid) 5.Carra Buureed.
intas oo caro ah waa ay leedahay degmada ceel baraf waxa ayna ku fiicantahay beerashada.
Taariikh
Ceel baraf inta aan degmo laga dhigin ka hor waxa ay eheyd meel ay dad beeraley ah ay deganyihiin iyo xoola dhaqato. waxaa dadkii beeraleyda ahaay soo dul degay ciidamadii talyaaniga ee markaasi fadhigooda ahay Degmada Caddale. qiyaastii sanadku markuu ahay 1,900 Dadkii beeraleyda ahaay waxaa heestay biyo la'aan baahsan iyaga oo ciidamadii talyaniga way diistay biyo iyo halka ay ka heli karaan.
kadib markii ay arkeen ciidamadii talyaniga in dadka beeraleyda ahi ay heysato biyo la'aan baahsan ayaa waxa ay shir isugu yeereen odayaashii dhaqanka halkii uu fadhigoodu ahaay ee degmada caddalle.
Shirkii ay cadale isku tageen ciidamadii talyaniga iyo odayashii dhaqanka oo ka socday bulshada halkasi deganeyd waxa ay dalbadeen odayashi in ay hellan meela ay biyo ka cabaan biyo la'aan baahsane ay heyso. waxaana loo ogolaaday in ceelal loo qodo dadkii beeraleyda iyo xoola dhaqatada iskugu jiray.
waxaa ciidamadii talyaaniga oo la rabay in ay ceelalka dadka shacabka ahi uqodaan ayaa waxa soo horkacay Nabbadon Nuur Cadde oo keenay halka ay ceelalka ka qodayaan waxa uuna dalbaday nabadonka inta "Mitir" ee uu rabo loo qodo oo eheyd 36--40 mitir. waxana la sheegaa in ay ciidamadii talyaniga ay shardi lagaleen Nabadoonka shardigaas oo ahaay in hadii 36-40 mitir ama baac ee uu dalbaday biyo laga waayo in ay tooganayaan waa uuna ogolaaday "Nabadon Nur cade" oo waxaa la sheegaa in uu "Karfatiisi" uu horay usoo qaatay intaasi ka dib waxaa laguda galay qodidii ceelalka markii la qoday 12mitir ayaa ceelkii uhoreyey biyo laga helay ciidamadii talyaniga ahay ee ceelalka qodayey ayaa nabadonkii u tagay una sheegay in ay 12Mitir ceelkii biyo looga hellay nabadoonkii ayaa talyanigii usheegay in inta uga soo hartay 36--40kii mitir loogu qodo 2 ceel oo kale waana laga aqbalay
halkaasi waxaa laga qoday 3da ceel ee lagu kala magacaabo. 1. Ceel bire oo looyaqano (Ceel baraf) 2. Ceel cade oo looyaqano (Ceel weyne) 3. Ceel qalooc.
Sanadkii 1938 ayaa ceelalkaas la qoday waana markii ugu horeysay ee degmada ceel baraf biya hesho. Biyahaas oo ku yimid nabadoonka naftiisa dhigtay nabadon "Nuur cade" Waxaana laga jooga Ku Dhawaad 100 sanno waqtigii la qoday ceelalkas.
Sida uu magaca ceel baraf uu ku baxay: Magaca ceel baraf waxa uu ku baxay ceelka loo yaqaano ceel birre ayaa waxa ay talyaanigii qoday ku mudeen bir ilaa bananka usoo baxday birtaas oo ay dusha sare uga xireen marwaaxad taasoo biyaha salka hoose ee ceelka qaboojineysay sidaas ayuuna magaca ceel baraf ku baxay.
GUDOMIYASHA DEGMADA SOO MARAY.
1. Nuur cadde Wuxuu Gudoomiye noqday 1920-1938 2. Gaabow cali goof abaarteeye, waxa uu gudomiye noqday 1938_1942. 3. Maxamed maxamud jimcale ( Maxamed dassar ) 1942-1976 4. xaaji yuusuf Barow 5. Xaaji muxumed 1980-1991. 6. Xaaji cali qoorgaab. 1991 ilaa 2006. 7. Abdi afeey ( Abdi daba fiin ) 2007 dii qabtay halkas ayaana gudoomiye rasmi ah ugu danbeysay degmada ceel baraf. Waaxaha Degmada Demadu waxa ay ka koobantahay 4 waaxood oo kala ah. 1. Yeelan 2. Buula xaawo 3. Cadan xasan 4. Yoobsan.
Degmada Ceel baraf waxaa hoos yimaada deegaano fara badan sida:
Ceel xarar, Miirtaqwe, Gana weyne, Hurwaa, Calaag,Eji, Dudumo-cad, Docoley,CeelRage Eega shiiqow, Tuulo Hal barako, Doycade, Fidaga, Xalfoley, Sarmanley, Booley Burole, Ceel bustale, Caadle dhalin, Gacaw hoosle, Dhuunyaco, Fadhiweyne, Lebiga geesey, Mureyste, Aadan Barrow, Ceel sahal, Cadley
Dhaqaalaha Dhaqaala ahaan degmadu waxa ay ku tiirsantahay xoolaha nool iyo beeraha oo la beerto sidoo kale gacansiga oo si xowli ah uga socda ayaa ka mid ah dhaqaalaha ay ku tiirsantahay degmada.
waxa ayna leedahay suuq wayn lagu iibiyo xoolaha nool sida: Geela, Ariga, Lo'da iyo suuq lagu iibiyo Dallaga beeraha kasoo go'a.
degmadu waxa ay caan ku tahay "Saliida loo yaqaano saliid Macsarada" oo laga sameeyo sisinta oo laga isticmaalo guud ahaan somalia waana laga yaqaanaa saliidaha kale oo degmooyinka kale ka yimaada.