User talk:Barashada harti abgal

Dadka ugu caansan Beesha Harti Abgaal 1. Madaxweyne hore somalia sheikh shariif Harti abgaal/ Agoonyar 2. Madaxweynihii hore somalia cali mahadi maxamed /Harti Abgaal/ Agoonyar 3. Ra'iisul wasaarihii hore somalia cali m geedi /Harti abgaal / warsangali 4. Maxamed cumar xabee maxamed dheere duuqii muqdisho Harti abgaal / warsangali 5. Maxamed sheikh gabow wasiirka dastuutka dowladii rayadka Harti abgaal / Cabdalle caroone 6. Cismaan axamed roobel wasiirka ganacsiga dowaldii aadan cadde / gudooomiyihii rugta ganacsiga dowladii gacaanka Harto abgaal / warsangli 7. General axmed maxamud cadde duqii muqdisho 1969_1972 / xubin ka mid ah golahii sare ee kacaanka Harti Abgaal Cabdalle caroone 8. Ganacsaden abuuakr cumar cadaan Harti abgaal / warsangali 9. Xildhibaan/ ex wasiir Cabdullahi Mohamed nor Harti abgaal/ Agoonyar 10. Xildhibaan Cabdi qaadir cosoble Harti Abgaal /warsangali 11. Wasiirka Amniga maxamed Abuukar islow ducaale Harti Abgaal / Owbakar 12. Agaasimaha guud wasaaraha dekadah Maxamed cismaan cali dhagaxtuu Harti Abagaal / Owbakar 13. Dr ismaaciil jimcaale xogeeyah joogtada wasaarada cadaalada DFS Harti Abgaal / owbakr 14. Gudoomiyaha maxakmada ciidama qalabka sida Harti Abgaal / owbakar 15. Agaasimaha guud wasaarada arimaha gudaha DFS Cabdullahi azhari Harti abgaal/ Agoonyar 16. Senator maxamed amiin sheikh osman Harti abgaal /ciise Harti 17. Taliyaha ciidmada lugta Odowa yuusuf Raage Harti Abgaal /ciise Rati 18. Agaasimaha canshuuraatka wasaarada maaliyada Muxudiin xasan jurus Harti Abgaal / warsangali 19. Drs Khadiijo cosoble cali Xubin gudiga doorashooyinka qaranka / Harti Abgaal / warsangali 20. Amb xasan xundubeey Harti abgaal/ Agoonyar 21. Amb Tifow safiirka jarmalka Harti abgaal/ warsangali 22. Madaxweyne ku xigeenka Hirshabelle Harti Abgaal / warsangali 23. General ibrahim shekh muxudiin Taliyihii hore madaxtooyada Harti Abgaal / warsangali 24. Kornel Afcadeey Taliyihii hore oo ciidamda Madaxatooyada Harti abgaal ciise Rati 25. General Garabeey Taliyaha saadka ciimadamada xooga dalka Harti Abgaal / Agoonyar 26. AUN General maxamed cabdi Hogaanka ciidkan malatariga dowladii kacaanka Harti abgaal / Agoonyar 27. AUN GENERAL maxamed Neero ciidaanka difaaca dowladii kacaanka Harti abgaal/ warsangali 28. AUN col Calasow dheere Harti Abgaal / Ciise rati 29. AUN GENERAL cismaan sheikh " Badmaceeye" hogaanka madaafiicda dowladii kacaanka Harti Abgaal warsangali 30. AUN General nuur shirbow Taliye ku xigeenkii hore nabad sugida somalia Harti abgaal warsangli 31. Cabdi jiinow calasow mareeyihii hore dakada muqdisho/ gudoomiyahii gobalka sh/dhexe Harti abgaal/ warsangali 32. Ganacsade Ibraahim Kaah milkilaha Hotelka kaah xubin gudigii maanafeesto Harti abgaal / Agoonyar 33. Ganacsade Eng Cabdiqaadir Eenow Harti abagal / warsangali 34. Ganacsade Bashiir Raage shiiraar HARTI Abgaal / warsangali 35. Proff Tuuryare barre jaamacada umada Harti Abgaal/ Agoonyar 36. Proff Cali jimcaale barre jaamacada ku taal dallka mareykanka Harti abgaal/ warsangali 37. Avv Cumar Cabdulle calasow sharciyaqaan u shaqeeta UN ka Harti abgaal / warsangali 38. Gudoomiyaha haweenka Qaranka Batoolo axmed gabale Harti abgaal/ Agoonyar 39. Ex xildhibaan xasan cali waranto Harti Abgaal cabdalle caroone 40. Ex wasiir ku xigeenki hore gaashaan dhiga salaad cali jelle Harti abgaal / Agoonyar 41. Raaxo janaqo aqoonyanad u dooda Waxbarashada gandha kana mid ah madaxda hay'ada Saacid Harti Bagaal / Agoonyar 42. Aqoonyahnad Madiino Caamir xubin ka mid ah masuuliyiinta Hay'ada saadaasha dowladi kacaanka Hawada Harti Abgaal / owbakar 43. Eng mashaleeste Wasiir dowladii Cali mahdi Harti abgaal/ warsangali

Barashada beesha harti abgal[wax ka badal xogta]

Harti abgaal waa 3 lafood oo kala ah hoose eeg iska baro

        ISKA BARO SIDA EE UKAL BAXAAN BEESHA((HARTI ABGAL)) 3

A) Suul Harti

B) Ciise Harti Abgaal

(C) Warsangeli Harti

harti abgaal waxaa soo martay labo boqortooyo oo kala ah

doowladi al mansuur reer yaquub (owbakar) iyo iyo boqortooyadii waqooyiga somaliya ee darwiish ee AL XAAJI AXMADFIQI. waxaa ka dhashay oo caan ah qaar kamid ah sida , madaxweeyne shariif shaiikh axmed, madaxweeyne cali mahdi, primister cali gedi, gudomihi jowhar iyo xamar maxamad dheere, 1870 ninkii ajuuraan ka saaray xamar oo boqor kanoqday xamar dowladi yaquub al mansuur ee ahaa Owbakar gaabane . 1910 Xaaji Axmedfiqi oo ahaa Owbakar gaabane ee doowladii darwiish aas aasay ninki xukumayay taladada iyo khussuiga ugu weeyna iyo khaaligi darwiish taladana iyo diinta looga danbeeyay iyo amarka oo magaciisa ahsa Axmedfiqi 1910, salaad cali jeele oo ahaa wasiiki gashandiga dowladi cali gedi,calsoow dheere oo aha general,sladalada imaamanimada boqortooyda hiraab ninka hayo waa harti abgal, iyo dad badan oo caan ah aan soo koobi karin.

                       Boqortayadii harti abgal(xasan yaquub owbakar)

                             (KING YAQUUB) IMAAM

Qarnigii 17-aad, dagaalladii ay beelaha Hawiye ku jebiyeen boqortooyadii Ajuuraan, waxaa xigay dagaal taariikhda ku xusan oo wax ka beddelay degaankii qayb kamid ah beelahaas. Dagaalkaasi waa midkii reerka Abgaal ay magaalada Xamar kaga kiciyeen qoyskii lagu magacaabi jiray Al-Mansuuri(AJURAN) oo muddo dhowr boqol oo sano ah ka talinayay degmada Xamar. Kacdoonka ay Abgaalku xilligaas sameeyeen wuxuu ahaa mid ay kaga cabanayeen maamul xumadii reerkii talada hayay. Sida ku xusan buuga lagu magacaabo First Congress for International Somali Studys, kacdoonkaasi wuxuu dhacay sanadihii ugu horeeyay ee qarnigii 19-aad. Nin la yiraahdo Yacquub oo udhashay beesha Owbakar ee harti Abgaal ayaa hoggaamiye ka haa. Yacquub wuxuu ku guulaystay in uu magaaladii gacanta ku dhigo. Qoyskii reer Al-Mansuuri waxay noqdeen wax carara iyo wax la dilo. Inkasta oo Yacquub uu maamul ka sameeyay Xamar, maamulki boqortooyadii imaam yaquub wuxuu heestay 16sano, misana ma raagin oo labo meelood ayaa dhibaato kaga timid. Mid! ! da hore waxay ahayd reerka Gelledi oo xilligaas gacanta ku hayay dhamaan waddooyinka ganacsigu maro ee ka baxa Xamar ayaa ka hor yimid kacdoonkii Yacquub. Sidaa darteed ayay xayiraad ku soo rogeen dhaqdhaqaaqii ganacsiga ee Xamar ka baxayay, una socday gudaha dalka. Waxaa kale oo jiray damac suldaankii Cumaan Sayid Siciid ka galay in uu Xamar qabsado. Suldaanka waxaa arrintan ku dhaliyay xiisaha uu u qabay in uu xoojiyo ganacsiga uu ku lahaa Afrikada bari. Sanadkii 1824-kii ayaa ciidamadii Cumaan ay badda ka soo weerareen magaaladii Xamar, halkaas oo ay madaafiic la dhaceen magaalada. Dagaalkaas oo magaaladii lagu burburiyay natiijadii uu reebay baa waxay ahayd in degmadii ay hoos timaaddo maamulkii Cumaan, maamulkii Yacquubna halkaas ayuu ku joogsaday.

TAARIIKHDI XAAJI AXMAD FIQI IYO ISTICMAARKII CAALAMIGI AHAA EE ENGLIISH MUDO 21 SANO EE TAALEEX, waa kuma xaaji axmad fiqi?

Taariikhdii XAAJI AXMEDFIQI OO KOOBAN. Xaaji AxmedFiqi Wuxuu ku dhashay Gobolka Hiiraan Sanadkii 1856, wuxuu kasoo jeedaa Beesha Maxamad Xasan Yacquub Owbakar Abgaal Waxuuna somaliya ka tagay isagoo ah xaafidul Quraan da'diisuna aheeyd 17 sano, si uu usoo guto Xajka 4ta madhab iyo carabiga usoo barto (UMULQURAA AL XIJAAS) sanadii 1874. Markuu Xajka dhamaaday barashada diinta ayuu sii watay, muddo kadib wuxuu raacay xujay u socota ArdulShaam iyo Dimishiq. Wuxuu Makah kusoo noqday sanadkii 1893 wuxuuna kusoo takhasusay 'Fiqiga' waana sababta loogu bixiyay 'Axmad AlFaqih' oo Somalia looga yaqaan 'Axmad Fiqi' Wuxuu Fiqigu kusoo celin jiray casharka uu Xaramka ka bixiyo Shekh Maxamed Saalax [Suudaani] muddo laba sanadood ah.

XMADFIQI wuxuu kasoo dagay Berbera somaliand sanadkii 1895kii halkaas oo ay reer Berbera ka codsadeen inuu dacwada diin lagaarsiiyo waqooyiga oo dhan iyo bulshada reer barbara iyo inuu caruurta wax baro oo uuna usii gudbin Koofurta wuuna ka aqbalay. Sanado kadib waxaaa Halkaas ugu yimid oo xerta ka mid noqday Maxamad Cabdulle Xassan sanadkii 1897. AXMADFIQI wuxuu barbara ka guursaday gabar kasoo reer Barbara oo ah duriyada beesha isaaq waxayna u dhashay Xabiibo. Fiqi wuxuu aaday xajkii 1897 isagoo horay usii watay wafdi uu ka mid ahaa Ina Cabdulle Xassan waxaana Maka kusoo dhaweeyay Shikh Maxmad Saalx. Xajku markuu dhamaaday axmadfiqi wuxuu ka codsaday Shiikha inuu afka carabiga baro ardaygiisa Maxamad cabdule xasan wuuna ka aqbalay.Sanadku markuu ahaa 1899kii ayaa Berbera waxaa kusoo laabtay Maxamad Cabdulle Xassan oo afka carabiga aad usoo bartay waxaana meesha kusoo dhaweeyay saxiibkiisii AXMADFIQI iyo ardaydiisa, kadib waxeey ku heshiiyeen in galbeedka iyo barigaba aadaan oo dadka diinta gaarsiiyaan,aakhirkii waxeey abaabuleeyn mawlacyo badan oo loo diin doonto,waxeey isku afgarteeyn in eey ardayda askareeyaan oo ay Jihaad iclaamiyaan.

Waxay dad badani maqleen ama ka dharagsan yihiin halgankii Daraawiisheed ee uu Sayid Maxamed Abdullah hassan uu hogaaminaayay . Sayidka oo qabiil ahaan ka soo jeeday qabiilka Ogaadeen Khaasatan bahgari , Dadku uu majaraha u hayay ama waqtigaa uu madax u ahaa ee daraawishta ahaana ay u badnaayeen qabiilka Dhulbahante . Hadaba sida ay dadka badankii u haystaan daraawiishi dhulbahante iyo sayidkuun kuma koobnayne waxaa jiray rag miisan culus kulahaa oo arrinka iyo talada daraawiishta looga dambayn jiray oo aan Dhulbahante iyo ogaadeen midna aan ahayn ama hadaan si kale u dhigo aan daaroodba ahayn.. Ragaa waxaa ka mid ah ragii ugu caan sanaa Ina shixiri oo ahaa Isaaq habar jeclo aadan madoobe iyo Xaji Axmedfiqi Farax oo ahaa abgal hawiye, oo ahaa sida ay taariikhdu sheegto ninka Khusuusida daraawishta heestay ama maxakamada dowladi darwish .Khusuusidu waxeey ahaayeen 7 nin oo ay talada daraawiishtu ka go'do ama sayid uu ka amar qaadan jiray maadama laga cilimi badnaa marka ay taladu ku ciirto. 7 daa nin waxaa madax u ahaa ama kor ka haysan jiray, Xaaji "AXMADFIQI" Faarax Muxumud Cali Cabdi Weheliye Irbow Maxamad Xasan Yacquub Hooyadiisana waxay kasoo jeeddaa Gugundhabe qabiilka Jajeelle/Cabdi IIdsuge.

AXMEDFIQI waxa uu aahaa nin carabiga iyo soomaaliga aad u yaqaana xataa gabayo lahaa oo ahaa nin gabyi jiray in kasta oo aan gabayadiisii wax sidaa u badan laga hayn , Waxaana u ahaa ninki talada ugu dambaysa ee 7da nin ee loo yiqiin "Khusuusida" ka soo baxda iska lahaa maamuus iyo maqaam sare ayaanu ku lahaa daraawiishta dhaxdeeda. Maxamad Cabdulle Xasan wuxuu guursaday AxmadFiqi sodohdiis, Barni Maxamad Sugulle oo ka dhalatay Dhulbahante/Baharasame sidaas ayay ku noqdeen qaraabo maaddaama Xaji AxmadFiqi xaaskiisa Xaddiyo Aadan Oogle ay hooyo u ahayd-waa gabar iyo hooyadeed.

Hadaba aduun samo iyo wanaag kuma waaree waxaa dhacday in ay khusuusidii markay dhan walba ka eegeen Sayidka waxa uu samaynaayo ay u bogi waayeen, koleey rag talo iyo tashi kama dhamaadee ay tashadeen kuna tashadeen in Sayidka laga takhaluso laguna cinqilaabo geed la'odhan jiray "CANJEEL " sanadkii 1907. Maalin ayaa la ballamay sayidkana been loo sheegay oo la yidhi shir ayaan ku yeelanaynaa geedkaa .. waxaa mu'aamaradaana madax ka ahaa rag raga dagaanaka u badan idana uga haystay Xaaji axmed fiqi oo arrinka ku raacsanaa.

Markii maalintii sayidka la dililahaa geedkii la iskugu yimid waxaa arrintii fashiliyay nin qorshaha wax ka ogaa oo ahaa Jamac Siyaad ayaa jaajuusay laakiin sayidka aad u jeclaa ninkaas ayaa sayidka hoos ugu sheegay markii dilkiisii wax yari ka hadhay, halkaa dagaal ayaa ka dhacay dad badan ayaa ku dhintay laakiin ilaahay wuu nabad galiyay Xaaji axmed fiqi waxaa uu ka mid ahaa ragii baxsaday ee aanay seeftii sayidka iyo kooxdiisii heerin . markii Ina shixiri baxsaday iyo xaaji axmadfiqi waakii gabayga ku lahaa ( arki maysid ina shixiriyoow inamadaadiiyee ) .Markaa waxaa la sheegay inu uu Axmeed fiqi usoo baxsaday xagaa Hobyo xiligaas oo madax kaahaa suldan cali yusuf, suldan cali yusuf ayaa soo dhaweeyay, halkaasna ku guursday gabdho reer mudug ah, mudo kadib ayuu xaji axmedfiqi isku abaabulay ciidamo oo iskujir ah oo wada reer mudug aha isku reer hobyo iyo gaalkacyo aha, axmedfiqi iyo ciidamadiisa dagaal ayee ku qaadeeyn sayidka iyo darwiisgtiisa, dagalki waxaa ku guuleystay xaaji axmedfiqi iyo ciidamadiisa isagoo soo kaxeeystay xaasaskiisa iyo ilmihiisa kadibna hobyo kusoo laabteeyn, xaaji axmedfiqi wuxuu ku geeriyooday hiiraan mustaxiil.maantana reer xaji axmedfiqi waxeey isku badaleeyn jilib balaadhan (MAASHA ALLAH) waxeey dagaan, baabili ethiopiya, Barbara, mudug, xamar, hiiraan baldweyne,Oroba iyo Ameerika , gabyo badan ayaa kuso arooray axmedfiqi, qaar kamid ah bal hoos ka eeg, mid kamid ah gabaygi laga tiriyay ama kubaxay watan hoose eeg

Sareedad aduun cismaanoow subaxba waa cayne Surin aanad filinbaa wax kale kugu saloogtaane Saqiir iyo kabiir dadkii saar xunbaa helaye Ana way i sidataa ilayn sulufka waa beene saka adhi waxaan siiya oon sulub u loogaabe Axmed fiqi sawaab kagama helin sadaqadaydiiye Markaan sabi ahaa iyo hadoon sayma oday yeeshan Saaxiibkii aan yeeshaaba waa saancad iyo hooge, kol hadaanu sabankeer naflihii saafi noqonaynin Alahayoow adaa saatiree suubi taladayda

HARTI ABGAL waxaa soo maray labao madaxweeyne, madaxweyhi 1991 cali mahdi maxamad manafeesto, iyo madaxweyhi shiikh shariif shiikh axmed, primisnter cali gedi, general calzoow dheere,  ganacsato abuukar cumar cadaan,dr cumar(shariif) c/q axmedfiqi

iyo rag badan.

                  Iska baro

Beesha Maxamad Xasan Yaquub.. Beesh maxmad xasan yaquub(owbakar) waa beel juffo kamid ah OWBAKAR GAABANE waxeey kala dagaano gobalo dagmooyin kala duwan Waxeey ukala baxaan sidatan, maxamad xasan yaquub

         ( iriboow nuur saalax) AFAR iribow nuur(1.weheliye-Curad ah, 2.Maxamed, 3.cilmi iyo 4.Xundub)

(1) wehliye, hiiraan,mudug, xamar, (2) maxamad , hiraan (3) cilmi, Hiran (4) Xundub-xudur bakool baydhabo bu'aale

family ahaan waxaa loo yaqaanaa jilib ahaan
 reer amiir, reer soomane, reer cali, reer xaaji axmedfiqi, reer amiir,

• waxeey kala dagaan, hiiraan ,baladweeyne, baabili baydhabo, ethiopiya,Buurhakaba ,Bay • Diinsoor,Bay • Ceelbardo,Bakool • farlibaax • Quracjoome • Feerfeer • Mustaxiil • Qalaafe • abeesaale • caagsibiri • Ceel idaad • Deefow • bu'aale • Doonkudle • Quracle • baalili ethiopiya • xamar, • wala weyn.

waxaa ka dhashay dad badan oo caan ah sida, Xaaji AxmedFIQI oo ahaa kusuusiga khaaligi ugu weeyna oo talada looga danbeeyay kuna xukumi jiray shareecada islamka doowladi darwiish taleex 1910,

col, maxamad abdi soomane,dr cisman c/q axmedfiqi, eng qasim c/q axmedfiqi, dr cumar c/q axmedfiqi, eng ismail soomane, cabdule cabdi soomane iyo rag badan ookale oo caan ah aan soo koobi karin

ISKABARO BEESHA YAQUUB (owbakar gaabane)

 Beesha owbakar YAQUUB,  waa 3 wiil  oo ilmo yaquub ah oo wada dhalatay iyo adeerkood oo ah qajafweeyn( yabaroow.)

((1)) -*xasan yaquub* xasan yaquub waa afar jilib oo kala ah

(1) maxamad xasan yaquub,
(2)diimaale xasan yaquub,
(3) maxamuud xasan yaquub,
(4) arwaakh xasan yaquub,

waxeeyna kala dagaan magaalooyin iyo gobalo kala duwan, shabeelada dhexe, xamar,mudug,bakool, bu'aale,qoryooleey,farlibaax mustaxiil, baabili jigjiga taleex bay,baladweeyne hiiraan ethopiya , waxaa ka dhashay sida imaam maxamuud imaam cumar oo ah immamka mudulood, iyo xaaji AxmedFiqi ninkii khusuusigi khaaligi maxakamada sare ee taleex darwiishi 1910 xiligii sayid maxamed cabdule xasan ka hayay dowladii darwiish 1910. gabaygii wuxuu ahaa, waxa sidan iigalay waa seedigeey rumee ,sawaab kagama helin sadaqadii axmedfiqi, waxaa kalo kadhashay ninkii jabiyay boqrtoyadi ajuuran, waxaa qabsaday nin xasan yaquub oo la'oaran jiray ((***YAQUUB)))** Mogadishu Kingdom 900 – 1870 AD YAQUUB wuxuu xukumay boqrtoyadi 16sano xamar.

2 -(*cali yaquub**) waxee dagaan shebeelada dhexe

3 -((*axmed yaquub))* waxeey dagaan shabeelada dhexe

4-((*Yabaroow ama qajfweeyn))** waxeey dagaan sheceelada dhexe

                                    ISKABARO   BEESHA YAQUUB (owbakar ee harti abgal
 Beesha owbakar YAQUUB,  waa 3 wiil  oo ilmo yaquub ah oo wada dhalatay iyo adeerkood oo ah qajafweeyn( yabaroow.)

((1)) -*xasan yaquub* xasan yaquub waa afar jilib oo kala ah

(1) maxamad xasan yaquub,(iriboow, wehliye ,maxamad, cilmi, famaily ahaan, reer amiir, reer xaaji axmedfiqi, reer soomane, reer aadan, waxeey kala dagaan (baladweyne hiiraan ,ethiopiya baabili, shabelada hoose, bakool, ,mudug, xamar.
(2)diimaale xasan yaquub, abdi diimaale iyo hiloowle diimaale, waxeey kala dagaan xamar iyo shabelada dhexe.
(3) maxamuud xasan yaquub,jubada hoose diinsoor
(4) arwaakh xasan yaquub, shabelda dhexe

waxeeyna kala dagaan magaalooyin iyo gobalo kala duwan, shabeelada dhexe, xamar,mudug,bakool, bu'aale,qoryooleey,farlibaax mustaxiil, baabili jigjiga taleex bay,baladweeyne hiiraan ethopiya , waxaa ka dhashay sida imaam maxamuud imaam cumar oo ah immamka mudulood, iyo xaaji AxmedFiqi ninkii khusuusigi khaaligi maxakamada sare ee taleex darwiishi 1910 xiligii sayid maxamed cabdule xasan ka hayay dowladii darwiish 1910. gabaygii wuxuu ahaa, waxa sidan iigalay waa seedigeey rumee ,sawaab kagama helin sadaqadii axmedfiqi, waxaa kalo kadhashay ninkii jabiyay boqrtoyadi ajuuran, waxaa qabsaday nin xasan yaquub oo la'oaran jiray ((***YAQUUB)))** Mogadishu Kingdom 900 – 1870 AD YAQUUB wuxuu xukumay boqrtoyadi 16sano xamar.

2 -(*cali yaquub**) waxee dagaan shebeelada dhexe

3 -((*axmed yaquub))* waxeey dagaan shabeelada dhexe

4-((*Yabaroow ama qajfweeyn))** waxeey dagaan shebeelada dhexe

Asc waxan aga mahat ceelin qofka bagan sameyey daayo wa taariq Ma guuran waxan cootsi wataa waxa ina iga cawiso raba waxan ahay nin uudhashy beesha maxamed xasan yaaqub waxan abat ku ahay dagmada wale weyn waxan baadi goba dadka qarabo nahay naaga dhumay Ples iga caawi waxa iga caawin kortit igala so xariri ciiwanka Khanyara@hotmail.com Liibaan Mohamed abdulle (wadahadal) 22:24, 30 Oktoobar 2020 (UTC)[reply]

SHIIKH EEBAKAR CADDE MAKA TAGTEEN TAARIIKHDA ABGAL KAALIN WAYN BAAD KA TAGTEEN