Cabdiqaadir Yamyam
Yamyam (Af Carabi:عبد قادر حرس سياد "يميم" ). Abwaan Yamyam (AUN), wuxuu mudo badan ku dhex noolaa colaadihii ba’naa ee caasmada Muqdisho ka aloosnaa mudo rubac qarni ku dhow. Berigii dambe ayuu safar ku tagay caasimada Kiinya halkaas oo uu uga sii gudbay carigaas Maraykanka isaga oo ku han wayn inuu mudo gaaban ka dib soo laabto mar haddii uu caruurta u helo dejin iyo dugsiyadana ku ogaado maadaama uu nolosha wadanka ku kalsoonaa mar un in dib loo hanan doono.
Gabyaa aad wadani u ah weeye ayaa la oran karaa Yamyam iyasaga oo joogistiisi wadanka ku darsaday inuu shirarkii 1993 Adis Ababa gogosha ummadii Soomaaliyeed ee heshiiska guubaabiyay fadhigana tix ka tiriyay iyo shirkii ka dambeeyay sanadkii 2000 iyo magaalada Carta wadanka Jabuuti.
Hordhac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Abwan yamyam wuxu dhashay qiyaas ahan sanadi 1945 dii, waxa uuna kudhashay magalada Dhuusamareeb.Sida la wariyay abwaanka hooyadii waxaa la oran jiray: Canoof Ibraahim, ooridiisana waxaa la dhahaa: Ambiyo Axmed; wuxuuna ifka kaga tagay todobo caruur ah oo kala ah: afar wiil iyo saddax gabdhood. Wuxu kuso canbaxay Tartan maanso oo ka dhacay Hargaysa ayuu kaalinta koowaad ka galay Yamyam sanadkii 1973dii ka dibna wuxuu u dhoofay dhankaas iyo caasimada Muqdisho. Wixii Muqdisho la joogaba, ummadii ku dhaqnayd magaalada way ka qaxday colaadaha dartood. Yamyam sanadka uu tartanka ku guulaysatay Hargaysa wuxuu jiray 25 sano. Abwaan Yamyam 2005tii ayuu ku laqmaday isaga oo jirka iyo maskxadaba ka fayow oo shil gaari ayuu ku dhintay. [1] Archived Febraayo 21, 2013 // Wayback Machine. Abwaanka da'diisa waxaay dhexaysay 57 ilaa 58.
Ma jirin xarun kayd, mid horumarin iyo barnaamij dowladeed oo suugaanta iyo murtida qaran iyo abwaanada laftoodaba daneeyo abwaanada da’da yaraa sida Yamyam ama shaqaaleeya oo mushaaraad iwm bixiya intaan ka ahayn abwaanadii kooxaha hobollada fanka la shaqaynayay sida Maxamuud Cabdullahi Sangub iyo raga la halmaalay iyo abwaanadii waayahaas caanka ahaa AUN Cabdullaahi Suldaan Maxamed Timacadde oo maalintii calanka 1960kii tiriyay tixda caanka ah ee Kaasna Siib KanaSsaar, Maxamed Ibraahim Warsame Hadraawi oo 1960yadii, 70yadii ilaa waayahan dambe 2000ka wali ku dhex jira suugaanta iyo curinta gabayada walow xabsi daran uu soo maray Hadraawi.
Sanadadii Dhexe iyo Suugaanta Soomaaiyeed
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Maanso Cabdiqaadir Yamyam uu ugu macagdaray Dhuux-Tagoogo ayaa waxaa jawaab celin ka bixiyay Ibraahim Aw Saleebaan Cilmi Gadhle, jawaabcelintuna wuxuu abwaan Garle ugu macdaray Tuhun Reeb. Sanadadii maansada abwaanda ay dhex martay waa dabayaaqadii 1980yadii. Mudadii abwaanada uu afka juuqda gabay abwaanYamyam gabay aad looga daba dhacay oo uu tiriyay sanadkii 1976, gabaygaas oo la oran jiray “Guur aan ka la’aado.”
Wada shaqayn dhex martay Axmed Faarax Cali Idaajaa iyo Abwaan Yamyam ayaa waxay ahayd 1974 iyo riwaayadii “Dabkuu Shiday Darwiishkii” waqtigaas oo Idaajaa uu u kuurgalay shaqsiyada iyo qotodheerida hab curiska abwaan Yamyam. Abwaanka wuxuu dib ugu laabtay Shirkii Baarliin, Jarmalka iyo Yurub sida Afkrika ugu tashatay. 1884-1885.
Aamuskii Abwaanada Waayadii Kacaanka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mudadii seefta Kacaanka galka ka baxsanayd oo mucaarad la waayey iyada oo markii hore isku duubni qaran iyo wadajir ay dooratay Ummada Soomaaliyeed, ayaa waxay abwaanadii noqdeen sadex mid; mid aamusa oo maskaxda waxay maaxato aan afka soo dhaafin, mid amaan dowladeed alifa oo xoogaa dhaqaale ah ka hela iyo mid heesho iyo tix malhadan alifa in kasta oo bulshada aysan waxba u tarin. Yamyam wuxuu sheegay in sadexdaba midna uusan noqon. Hadba wixii maankiisa ku soo dhaca, maanso gaabanba ha ahaatee wuu tirin jiray.
Mucaarad wuxuu ka doorbiday run aan dhib lafahiisa dhib u gaysan. 1974 wuxuu tiriyay gabay la yiraah Weriye, Qaran iyo Run Dhagayso. Ogow waa waayihii Kacaanka uu carcarta qabay. Fiiri sadarada hoose, wuxuu tiriyay mar uu Maxamed Siyaad Barre (AUN) yiri Kacaanku howl cusub iyo dhaqan bedel ayuu geli wixii khaldan waa la bedeli.
Yamyam iyo Waayihii Kacaanka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Yamyam waxaa aad ugu kuurgalay suugaanyahanka caanka ah ee Axmed Faarax Cali Idaajaa oo mudo 40 sano ka badan la shaqeeyay qof walba oo Soomaaliyeed ha ahaadeen abwaano, fanaaniin iyo majaajiliisteyaa iyo cid walba oo lug ku leh Suugaan Soomaali shanta gobol ee Soomaaliyeed. “Yamyam, Gabyaa Laqmaday”, waa qoraal Idaajaa uu ku soo bandhigay shaqsiyadii suugaaneed iyo shaqadii Yamyam wuxuuna Yamyam ku tilmaamay dhowr sifo oo ay ka mid yihiin nin leh hibo, dhiiranaan, dhaqan-yaqaan, madax banaani iyo inuu yahay nin Soomaalinimada ku dheertahay. Mudo aad u dheer ayaa waxaa Suugaanta Soomaaliyeed la dhaxalsiiyay xaalada loo yaqaan, “Afkaa juuqda gabay.” Raga Kacaanka maalay waxaa ka mid ahaa Abshir Bacadle oo markuu wax arkaba tix ama maanso bulshadu fahmi karto alifi jiray dowladuna si un ku aamusin jirtay.
Yamyam oo ka dhiidhiyay sanadguuradii 12 ee Kacaanka sanadkii 1980kii uu Madaxwaynaha yiri dib u cusboonaysiin ayaan ku samaynaa adeega Dawladda iyo howlaha qaran. [2] Archived Maaj 2, 2013 // Wayback Machine Yamyam oo aan ka fogaan goobtii Tarbuunka oo uu hadalkaas ku maqlay ayaa wuxuu dhowr qof oo suugaanta wax ka taqaanay u mariyay tixdaan halka bayd ah:
- Digo-rogasho waa meel ka wacan degelki aad tiile
- Adigoo diqdaadii fadhiya dulinku kaa raacay
- Doobiga in loo sii cushaa xoolo kuu darara
- Waa damac-ku-xiisood ninkii taa danniyayow e!
Yamyam wuxuu ka mid ahaa dadkii Shirkii Carta sanadka fadhiyay oo ka koobnaa wadaad, waranle iyo inta u dhaxaysa ee ay bulsho ka koobantahay. Dowlad rajo laga qabo ayaa laga dhaxlay Shirkii Carta balse hogaankii ayaa ka xumaaday.
Yamyam suugtaanta Soomaaliyeed wuxuu kaga tagay raad wacdaro dhigay oo geesinimo, wadanimo, abwaanimo caqli ku dheehan iyo tilmaamihii uu Idaajaa ka bixiyay nooca gabyaa ee uu yahay Yamyam. Abwaan Yamyam waxaa sadexdaas sifo daliil u ah mudada dheer uu ku noolaa Muqdisho, gaar ahaan sanadadii colaadaha ugu foosha xumaaykeen; barakacii hore, Dagaalkii Afarta Bilood iyo mudooyinkii u dhexeeyay oo dhan.
Macnaha Qabiil iyo Fasiraadii Abwaan Yamyam
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Yamyam ayaa ku dhiiraday inuu fasiro macnaha qabiil; wuxuuna yiri, waa “Qab” iyo “iil” ahna labo eray oo la kulmiyay. Qab ama isla wayne dhibay kuu gaysataa oo “iilka” ayay ku gaysaa. Macnahaas waa kama dambays ilaa cilmibaaris xeel dheer ku diidaan taariikhyahanada, wadaada cilmiga fog leh iyo kuwa cilmi nafsiga bartay.
Geeridii abwaan yamyam
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Rabbi jannadii macaaneyd ha ka waraabiyee abwaan Cabdiqaadir Xirsi Siyaad [Yamyam] oo ku geeriyooday dalka Maraykanka, gaar ahaan Columbus, Ohio,22 October 2005, ayaa safka hore wuxuu kaga jiray suugaan-ruugyada Soomaaliyeed ee rugcaddaaga ah. Wuxuu abwaanku ku geeriyooday shil baabuur isagoo soomman meel aan sidaa uga fogeyn goobtii uu degganaa. Waxaana lagu aasay xabaalaha muslimiinta ee Sunbury, ee magaalada Columbus, Ohio.
Hal Abuurkii Yamyam
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Abwaan Yamyam gabayadii uu tiriyay meel ay ku wada koobanyihiin ma jirto balse hobalka gabaydii uu curiyay waxaa ka mid ahaa:
- Xikmad Laawe
- Taariikhdii way ka..
- Ina gaado ku nool
- Habaar qaran
- Dhuux tagoogo
- Reer miyiga
- Dumar ugu filroon
- Xilliyada
- Bacrin
- Caado Sabool
- Ummadaha Madow
- Ceesaan
- Caku Geelu Muu Dido
- Nabee Geelii Waa Diday
- Ma Gobeey Gob
- Halgamaha Madow
- Bakayle Arradan
- Ciil Dameer
- Deelleey-Duqdii Reerka
- Dhambaalkii Miyiga
- Run Dhegayso
- Qaran
- Weriye
- Soo Noqotay Aamina
- Gobaad
- Dhool Bari
- Guur aan ka La'aado
Tirxraac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- Dabkuu Shiday Darwiishkii, Akadeemiyada Dhaqanka, 1974 Muqdisho.
Links
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- Wardheere.com Archived Febraayo 21, 2013 // Wayback Machine
- Ashkir Compnay Archived Maaj 2, 2013 // Wayback Machine
- Dabkuu Shiday Darwiishkii, 1974[dead link]