Dawlada Falastiin

Dawladda Falastiin
Dawladda Falastiin دولة فلسطين Carabi
	Heesta qaranka: "فدائي"; "Fida'i"; "Fedayeen Warrior"
	Dhul ay sheegatay Falastiin (Cagaar).; Dhul ay sheegtay Israa'iil (cagaar khafiif ah). Dhul ay sheegatay Falastiin (Cagaar).; Dhul ay sheegtay Israa'iil (cagaar khafiif ah).
Caasimada lagu dhawaaqay ; Xarunta; Maamulka ;	Jerusalem (limited recognition) ; Ramallah ;
Magaalada uguwayn	Rafax
Luqadaha rasmiga ah	Carabi
Dadka	Falastiin
Xukunka	Jamhuuriyad madax-weyne midaysan
Sharci dejinta	Golaha Qaranka
Saameynta
Baaxad
Tirada dadka
Wax soo saar (PPP)	2023 qiyaastii
Wax soo saar (Iskaga magacaaban)	2021 estimate
Qaybsiga (2016)	33.7 (medium)
Kobaca (2023)	0.674 / 106aad)
Lacagta	Pound Masar (EGP) ; Israeli new shekel (ILS) ; Jordanian dinar (JOD) ; (xaqiiqo);
Waqtiga	Waqtiga caadiga ah ee Falastiin (UTC+2)
Taariikhda	dd/mm/yyyy
Wadista Baabuurta	sax
Thiinada telka	+970
Furaha Internetka	.ps

Falastiin ,si rasmi ah Dawladda Falastiin , waa waddan ku yaal Galbeedka Aasiya . Waxa aqoonsaday 147 ka mid ah 193-ka waddan ee Qaramada Midoobay ka kooban yahay , waxa ay ka kooban tahay Daanta Galbeed ee ay Israaiil haysato , oo ay ku jiraan Bariga Quddus iyo Marinka Qaza , oo loo wada yaqaanno dhulka Falastiiniyiinta ee la haysto. Dhulalku waxay wadaagaan inta badan xudduudaha ay la leeyihiin Israa'iil , iyadoo Daanta Galbeed ay xuduud la leedahay Urdun oo bari ah iyo Marinka Qasa oo xuduud la leh Masar oo ka xigta koonfur-galbeed. Waxay leedahay bedka dhul dhan 6,020 kiiloomitir laba jibaaran (2,320 sq mi) halka dadkeedu ay ka badan yihiin shan milyan. Caasimadeeda lagu dhawaaqay waa Jerusalem , halka Ramallah ay u adeegto sidii xarunteeda dhabta ah ee maamulka. Gaza waxay ahayd magaaladeedii ugu weyneyd ka hor daad-gureynta 2023 .

Waxay ku taal meel isgoys ah oo qaaradda ah , gobolka Falastiin waxaa xukumayay boqortooyo kala duwan waxayna la kulmeen isbeddello bulsho oo kala duwan laga soo bilaabo waayihii hore ilaa casrigan. Waxa ay cagta saartay ciidamada Niilka iyo Mesobotaamiya iyo baayacmushtar ka yimid Waqooyiga Afrika, Shiinaha iyo Hindiya. Gobolku wuxuu leeyahay muhiimad diineed . Colaadda Israa’iil iyo Falastiin ee socota waxay soo bilaabatay soo ifbaxa dhaqdhaqaaqa Sahyuuniyadda , oo ay taageerto Boqortooyada Ingiriiska intii lagu jiray dagaalkii 1aad ee Adduunka . Dagaalku wuxuu arkay in Ingiriisku gumaysanayo Falastiin oo uu ka haysto Boqortooyadii Cusmaaniyiinta halkaas oo ay ka dhisteen Falastiin Qasab ah oo hoos imanaysa ururka League of Nations . Soo galootiga Yuhuuda oo kordhay ayaa sababay iska hor imaad dhex maray Yuhuuda iyo Carabta Falastiiniyiinta , kaas oo isu bedelay dagaal sokeeye 1947 ka dib markii ay Qaramada Midoobay soo jeedisay in la kala qaybiyo ay diideen Falastiiniyiinta iyo dalalka kale ee Carabta . Dagaalkii Falastiin ee 1948 wuxuu arkay barakicin xoog leh oo badan oo ka mid ah dadka Carabta, oo sidaas darteed la aasaasay Israa'iil; Dhacdooyinkan waxa ay falastiiniyiintu u yaqaaniin Nakba ('masiibo'). Dagaalkii lixda maalmood socday ee 1967, Israa'iil waxay qabsatay Daanta Galbeed iyo Marinka Gaza , oo ay kala haysteen Jordan iyo Masar siday u kala horreeyaan. Ururka Xoraynta Falastiin (PLO) wuxuu ku dhawaaqay madax-bannaani 1988. 1993, PLO waxay heshiis Oslo la saxiixday Israel, abuurista maamulka PLO ee Daanta Galbeed iyo Marinka Gaza iyada oo loo marayo Maamulka Falastiin (PA). Israa'iil ayaa Gaza isaga baxday sannadkii 2005-tii oo ay ka go'day , balse dhulkaas ayaa weli loo arkaa in uu ku jiro qabsasho ciidan, waxaana go'doomiyay Israa'iil. Sannadkii 2007dii, kala qaybsanaan gudaha ah oo u dhaxaysa kooxaha siyaasadda ayaa horseeday in Xamaas ay la wareegto Gaza . Tan iyo markaas, Daanta Galbeed waxaa maamula qayb kamid ah ururka Fatax uu hoggaamiyo, halka Marinka Qaza uu weli ku sii jiro gacanta Xamaas . Israa'iil ayaa tan iyo 1967-dii ka dhisatay deegaamayn ballaaran oo ay ka dhisatay Daanta Galbeed iyo Bariga Quddus, kuwaas oo hadda ay ku nool yihiin in ka badan 670,000 oo Israa'iil ah oo degganaa, kuwaas oo sharci darro ah marka loo eego sharciga caalamiga ah . Weeraradii ay qaadeen kooxaha hubaysan ee Xamaas ay hogaaminayso bishii Oktoobar 2023 ee Israa’iil waxaa ku xigay dagaalka Gaza , kaas oo sababay khasaare nafeed oo baaxad leh, barokac dadwayne , dhibaato bini’aadantinimo , iyo macaluul ka socota Marinka Gaza. Sida laga soo xigtay guddi gaar ah oo Qaramada Midoobay ah , Amnesty International iyo khubaro kale iyo hay'adaha xuquuqul insaanka, Israa'iil waxay geysatay xasuuq ka dhan ah dadka reer Falastiin intii ay socotay duullaanka iyo duqeymaha ay ku hayso marinka Qaza . Qaar ka mid ah caqabadaha haysta Falastiin waxaa ka mid ah dawlad aan waxtar lahayn, qabsashada Israa'iil, xannibaado, xannibaado dhaqdhaqaaqa , deegaamaynta Israa'iil iyo rabshadaha degayaasha , iyo sidoo kale xaalad ammaan guud oo liidata. Su'aalaha xuduudaha Falastiin , sharciga iyo xaaladda diblomaasiyadeed ee Jerusalem, iyo xuquuqda soo celinta qaxootiga Falastiin ayaa weli aan la xalin. Iyadoo ay jiraan caqabadahaas, waddanku waxa uu sii wadaa dhaqaale soo koraya oo wuxuu arkaa dalxiis joogto ah . Carabiga waa luqadda rasmiga ah ee dalka. Iyadoo inta badan Falastiiniyiintu ay ku dhaqmaan diinta Islaamka , Masiixiyadda sidoo kale waxay leedahay joogitaan . Falastiin ayaa sidoo kale xubin ka ah dhowr urur oo caalami ah oo ay ku jiraan Jaamacadda Carabta iyo Ururka Iskaashiga Islaamka , UNESCO iyo wafdi xildhibaanno ah oo fadhiya Golaha Baarlamaanka ee Golaha Yurub.

Asalka erayga

Erayga "Falastiin" (Laatiin, Palæstina ) wuxuu ka yimid Giriiggii hore oo ka yimid magac-sare oo Semitic ah oo loogu talagalay guud ahaan aagga guud ee soo noqnoqda dabayaaqadii qarnigii labaad ee BCE, falcelintaas oo sidoo kale laga helayo qowmiyadda Baybalka ee Falastiin . Erayga "Falastiin" waxa loo adeegsaday in lagu tilmaamo aagga koonfur-bari ee badda Mediterranean-ka ee ka xigta Suuriya .Qarnigii 5-aad ee BCE, shaqadiisa Taariikhda , Herodotus wuxuu adeegsaday ereyga si uu u qeexo "degmada Suuriya, oo loo yaqaan Palaistine" kaas oo Fenishiyan ay la falgaleen dadyowga kale ee badda.

Eray bixinta

Maqaalkani waxa uu adeegsanayaa ereyada "Falastiin", "Dawladda Falastiin", "Dhulka Falastiin ee la haysto (oPt ama OPT)" si is beddel ah iyadoo ku xidhan macnaha guud. Gaar ahaan, ereyga "dhulka Falastiin ee la haysto" waxaa loola jeedaa guud ahaan aagga juqraafi ee dhulka falastiiniyiinta ee ay qabsato Israa'iil tan iyo 1967. Falastiin waxay ku xiran tahay xaaladaha, waxaa loo tixraaci karaa waddan ama dawlad, maamulkeedana guud ahaan waxaa loo aqoonsan karaa inay tahay Dawladda Falastiin

Taariikhda

Laga soo bilaabo taariikhdii hore ilaa waagii Cusmaaniyiinta

Gobolka Falastiin waa qayb ka mid ah gobolka ballaadhan ee Levant , kaas oo u taagan buundada dhulka ee u dhaxaysa Afrika iyo Eurasia . Meelaha Levant dhaqan ahaan waxay u adeegaan sidii "isgoysyada Galbeedka Aasiya , Bariga Mediterranean-ka , iyo Waqooyi Bari Afrika ", iyo ereyada tectonic waxay ku yaalaan "waqooyi-galbeed ee saxanka Carabta ". Falastiin lafteedu waxay ka mid ahayd gobollada ugu horreeya si ay u arkaan deegaanka aadanaha, bulshooyinka beeraha iyo ilbaxnimada . Meesha ay ku taallo awgeed, waxaa taariikh ahaan loo arkayay inay tahay jid-goynta diinta, dhaqanka, ganacsiga iyo siyaasadda. Qarnigii Bronze-ka , reer Kancaanku waxay dhisteen dawlado-magaalo oo ay saamaysay ilbaxnimooyinka ku xeeran, oo ay ka mid yihiin Masar, oo xukumaysay aagga qarniyadii naxaasta. Intii lagu jiray xilligii birta , laba boqortooyo oo Israa'iil ah oo xidhiidh la lahaa , Israa'iil iyo Yahuudda , ayaa gacanta ku hayay inta badan Falastiin, halka Falastiiniyiintuna ay qabsadeen xeebta koonfureed. Reer Ashuur waxay qabsadeen gobolka qarnigii 8aad ee BC, ka dibna Baabiyloon c. 601 BCE , waxaa ku xigay Boqortooyadii Achaemenid ee Faaris oo qabsatay Boqortooyadii Baabiyloon 539 BCE. Alexander the Great wuxuu qabsaday boqortooyadii Faaris dabayaaqadii 330-meeyadii BC, isagoo bilaabay Hellenization . Dabayaaqadii qarnigii 2aad ee BCE Kacdoonkii Maccabean , Boqortooyada Hasmonean ee Yuhuuddu waxay qabsatay Falastiin inteeda badan; Boqortooyadu ka dib waxay noqotay vassal Rome , kaas oo ku daray 63 BCE. Yahuudiya Roomaanka waxaa dhibay kacdoonadii Yuhuuda 66 CE, sidaas darteed Rome waxay burburisay Yeruusaalem iyo Macbadka Labaad ee Yuhuudda 70 CE. Qarnigii 4aad, markii Boqortooyada Roomaanka ay qaadatay diinta Masiixiga , Falastiin waxay noqotay xarun diinta, soo jiidata xujaajta, suufiyada iyo culimada. Ka dib qabsashadii Muslimiinta ee Levant 636-641, boqortooyadii xukumayay ayaa midba midka kale ka dambeeyay: Rashiduns ; Umayyad , Cabbaasiyiinta ; Tuluniyiinta iyo Ikhshidiid kuwa madaxa banaan ; Faadimiyiinta ; iyo Seljuks . Sanadkii 1099, Saliibiyadii Koowaad waxay keentay in Saliibiyiintu ay dhistaan Boqortooyada Jerusalem , taas oo ay dib u qabsadeen Ayyubid Sultanate 1187. Ka dib duulaankii Boqortooyada Mongol ee dabayaaqadii 1250-meeyadii, Mamluks Masar waxay dib ula midoobeen Falastiin iyada oo ay maamusho , ka hor inta aan gobolka la qabsan Boqortooyadii 1aad ee Suuriya. Qarnigii 20aad inta badan muran la'aan

Kor u kaca qarannimada Falastiin

In kasta oo dadka Falastiiniyiinta ah, gaar ahaan qoysaska caanka ah ee magaalooyinka ka shaqeeya gudaha xafiiska Ottoman, guud ahaan waxay sii hayaan daacadnimadooda Ottomans, waxay sidoo kale door muhiim ah ka ciyaareen kor u kaca wadaninimada Carabta , iyo dhaqdhaqaaqa Pan-Arabic kuwaas oo ka jawaabay labadaba soo ifbaxa dhaqdhaqaaqa dhalinyarada Turkiga iyo daciifinta dambe ee dagaalka ee Sion ee awoodda 7 . kuwaas oo doonayey in ay ka dhisaan dhulka Yuhuuda ee Falastiin, sidoo kale waxay saameyn xooggan ku yeesheen miyir-qabka qaranka Falastiin. Cabdul Xamiid , oo ahaa suldaankii ugu dambeeyay ee Boqortooyadii Cusmaaniyiinta, ayaa ka horyimid dadaallada dhaqdhaqaaqa Sahyuuniyadda ee Falastiin. Dhammaadkii taliskii Boqortooyadii Cusmaaniyiinta ee Falastiin waxay ku soo beegantay markii uu dhammaaday dagaalkii 1aad ee Adduunka . Fashilka Amiir Faysal ee ku guul daraystay in la dhiso Suuriya-weyn iyada oo la eegayo sheegashada gumaystaha Faransiiska iyo Ingiriiska ee aaggaas, waxa kale oo ay qaabaysay dedaallada madaxda falastiiniyiinta si ay u helaan madaxbannaani maxalli ah. Ka dib dagaalkii, Falastiin waxay soo gashay gacanta Ingiriiska iyada oo la fulinayo Waajibaadka Ingiriiska ee Falastiin 1920.

Waajibaadka Ingiriiska

Jabkii Boqortooyadii Cusmaaniyiinta ee dagaalkii 1aad ee Adduunka waxa ay keentay in xukunkoodii la burburiyo. Sannadkii 1920-kii, Ururka Qarammada Midoobay waxa ay siisay Britain awoodda ay ku maamusho Falastiin, taas oo horseedaysa xilliga xiga ee maamulka Ingiriiska. Sannadkii 1917kii, Quddus waxa qabsaday ciidammo Ingiriis ah oo uu hoggaaminayey General Allenby , taasoo calaamad u ahayd dhammaadka xukunkii Cusmaaniyiinta ee magaalada. Sannadkii 1920-kii, xiisado ayaa ka dhex qarxay beelaha Yuhuudda iyo Carabta, taasoo keentay isku dhacyo rabshado wata iyo rabshado ka dhacay guud ahaan Falastiin. Jamciyadda Quruumuhu waxay ansixiyeen Mandate-ka Ingiriiska ee Falastiin 1922-kii, iyaga oo u wakiishay Ingiriiska maamulka gobolka. Intii lagu jiray 1920-meeyadii, Falastiin waxay la kulantay iska caabin sii kordheysa oo ka timid labada dhaqdhaqaaq ee wadaninimada Yuhuudda iyo Carabta, kuwaas oo ka muuqday rabshado goos goos ah iyo mudaaharaadyo ka dhan ah siyaasadaha Ingiriiska. Sannadkii 1929-kii, rabshado rabshado wata ayaa ka qarxay Falastiin sababo la xidhiidha murannada socdaalka Yuhuudda iyo gelitaanka gidaarka Galbeed ee Qudus. 1930-meeyadii ayaa goob joog u ahaa kacdoonkii Carabta , iyadoo wadaniyiinta Carabta ay dalbadeen in la joojiyo socdaalka Yahuudda iyo in la dhiso dowlad Carab ah oo madax banaan. Iyaga oo ka jawaabaya kacdoonka Carabta, Ingiriisku waxa uu geeyay ciidamo millatari waxana uu fuliyay tallaabooyin adag oo amniga ah si uu u damiyo kacdoonka. Kooxaha wadaniiyiinta Carabta, oo uu hogaaminayo guddiga sare ee Carabta ,ayaa ku baaqay in la joojiyo socdaalka Yuhuuda iyo iibinta dhulka ee Yuhuuda. Soo saarista 1939-kii warqad cad oo ay soo saartay dawladda Ingiriisku waxay ujeedadeedu ahayd in ay wax ka qabato xiisadaha sii kordhaya ee Carabta iyo Yuhuudda ee Falastiin. Dukumeenti siyaasadeedkan ayaa xayiraad ku soo rogay socdaalka Yuhuudda iyo iibsashada dhulka, iyada oo ujeedadu tahay in la xaddido samaynta dawlad Yuhuudi ah. Waxay la kulantay mucaaradad xooggan oo ka timid dhaqdhaqaaqa Sionist, Warqadda cad waxaa loo arkay inay tahay khiyaano ku dhawaaqida Balfour iyo rabitaanka Sionist ee dhulkii Yuhuudda Iyaga oo ka jawaabaya warqadda cad, bulshada Sahyuuniyadda ee Falastiin waxay soo abaabushay shaqo joojin 1939-kii, oo ay kaga soo horjeedeen xannibaadaha socdaalka Yuhuudda iyo la wareegidda dhulka. Shaqo joojintan ka dhanka ah warqada cad waxay ku lug lahayd mudaaharaadyo, caasinimo shacab, iyo xidhidh ganacsiyo. Waxaa taageeraya ururada kala duwan ee Sahyuuniyadda, oo ay ku jiraan Hay'adda Yuhuudda iyo Histadrut (Xiriirka Guud ee Shaqada Yuhuudda), shaqo-joojinta warqadda cad ee ka-hortagga ah waxay ujeeddadeedu tahay in ay ka mudaaharaadaan oo ay ka hortagaan xaddidaadaha ay soo rogtay dawladda Ingiriiska. Dabayaaqadii 1930-meeyadii iyo 1940-meeyadii, kooxo badan oo Sahyuuniyadda Sahyuuniyadda ah, oo ay ku jiraan Irgun , Hagana , iyo Lehi , waxa ay fuliyeen falal rabshado ah oo ka dhan ah millatariga Ingiriiska iyo bartilmaameedyadii rayidka ahaa ee ay ku baadigoobayeen dowlad madax bannaan oo Yahuudda ah. Iyadoo Muftiga weyn ee Jerusalem, Haj Amin al-Husseini , uu la kaashaday Nazi Germany xilligii dagaalkii labaad ee aduunka, dhammaan muslimiintu ma taageereen ficilladiisa, waxaana jiray dhacdooyin ay Muslimiintu gacan ka geysteen badbaadinta Yuhuudda xilligii Holocaust. Sannadkii 1946-kii, duqeyn ay soo agaasimeen Irgun oo ka dhacay hotelka King David ee magaalada Jerusalem ayaa sababay dhimashada 91 qof oo ay ku jiraan saraakiil British ah, dad rayid ah iyo shaqaalihii hoteelka. Menachem Begin iyo Yitzhak Shamir , oo markii dambe noqday hoggaamiyeyaasha siyaasadda ee dawladda Israa'iil, ayaa ka dambeeyay weerarradan argaggixiso. Dhacdadii Baxniintii 1947-kii waxay soo shaacbaxday markii markab siday dad ka badbaaday Holocaust oo Yuhuudi ah, kuwaas oo magangelyo u soo doontay Falastiin, ay ciidammada badda ee Britain soo dhex-galeen, taasoo keentay isku dhacyo, ugu dambayntiina dib loogu masaafurinayo qaxootigii Yurub. Intii lagu jiray dagaalkii labaad ee aduunka , Falastiin waxay u adeegtay goob istiraatijiyad ahaan muhiim u ah hawlgalada militari ee Ingiriiska ee ka dhanka ah ciidamada Axis ee Waqooyiga Afrika . 1947, Qaramada Midoobay waxay soo jeedisay qorshe qaybsan oo Falastiin ah, soo jeedinta Yuhuudda iyo Carabta kala duwan, laakiin waxaa diiday dalalka Carabta halka ay aqbaleen hoggaamiyeyaasha Yuhuudda

Dagaalkii Carabta iyo Israa'iil

1947kii, UN-tu waxay ansixisay qorshe qaybsi oo ah in xal laba dawladood ah laga gaadho dhulka ka haray ee loo igmaday. Qorshahaas waxaa aqbalay Hoggaanka Yahuudda balse waxaa ku gacan seyray madaxda Carabta, Ingiriiskana wuu diiday inuu fuliyo qorshahaas. Habeenimadii ugu dambaysay ee bixitaanka Ingiriisku, Hay'adda Yuhuudda ee Israa'iil , oo uu madax ka yahay David Ben-Gurion , ayaa ku dhawaaqday aasaaska Dawladda Israa'iil sida uu qabo qorshaha Qaramada Midoobay. Guddiga Sare ee Carabtu kuma dhawaaqin dawlad ay iyagu leeyihiin, taas beddelkeedna, oo ay weheliyaan Transjordan , Masar, iyo xubnihii kale ee Jaamacadda Carabta ee wakhtigaas, waxay bilaabeen tallaabo millatari oo ka dhalatay dagaalkii Carabta iyo Israa’iil ee 1948-kii . Intii uu dagaalka socday, Israa'iil waxay heshay dhulal dheeri ah oo loo qoondeeyay inay ka mid noqdaan dawladda Carabta ee qorshaha Qaramada Midoobay. Masar waxa ay qabsatay marinka Qaza , Transjordan waxa ay qabsatay ka dibna ku darsatay daanta galbeed . Masar markii hore waxay taageertay abuuritaanka dawlad dhan Falastiin laakiin waxay kala dirtay 1959. Transjordan waligeed ma aqoonsanin taas beddelkeeda waxay go'aansatay inay ku darto Daanta Galbeed dhulkeeda si ay u sameyso Jordan . Ku-darka waxa la ansixiyay 1950-kii balse waxaa diiday beesha caalamka. Sannadkii 1964-kii, markii Daanta Galbeed ay gacanta ku haysay Urdun, waxaa halkaas laga aasaasay Ururka Xoreynta Falastiin, ujeeddaduna tahay in ay iska horkeento Israa’iil. Axdiga Qaranka Falastiin ee PLO wuxuu qeexayaa xuduudaha Falastiin inay yihiin dhammaan dhulka haray ee loo igmaday, oo ay ku jirto Israel. Dagaalkii lixda maalmood socday ee 1967, markii Israa'iil ay la dagaalantay Masar, Urdun iyo Suuriya, waxay ku dhammaatay Israa'iil oo qabsatay Daanta Galbeed iyo Marinka Qaza, marka laga reebo dhulal kale. Ka dib Dagaalkii Lixda Maalmood, PLO waxay u guurtay Urdun, laakiin waxay u guurtay Lubnaan 1971. Bishii Oktoobar 1974-kii shirkii Jaamacadda Carabta ayaa PLO u aqoonsaday inay tahay "matelada kaliya ee sharciga ah ee dadka Falastiiniyiinta" waxayna dib u xaqiijiyeen "xuquuqda ay u leeyihiin inay dhistaan dowlad madax-bannaan oo degdeg ah". Bishii Noofambar 1974, PLO waxaa loo aqoonsaday inay ku habboon tahay dhammaan arrimaha khuseeya su'aasha Falastiin Golaha Guud ee Qaramada Midoobay iyaga oo siinaya xaalad goobjooge ah "mid aan dawli ahayn" ee Qaramada Midoobay. Iyadoo loo marayo Heshiisyada Camp David ee 1979, Masar waxay calaamadisay soo afjarida sheegasho kasta oo ay ku leedahay Marinka Gaza. Bishii Luulyo 1988-kii, Urdun waxa ay sheegashadiisa ku wareejisay Daanta Galbeed -marka laga reebo ilaalinta Xaram al-Shariif - PLO. Kadib markii ay Israa’iil qabsatay oo qabsatay Daanta Galbeed ee Urdun iyo Marinka Qaza ee Masar, waxa ay bilowday in ay deegaamayn ka samaysato Israa’iil . Maamulka dadka Carabta ah ee dhulalkan waxaa fulinayey Maamulka Madaniga ah ee Israa'iil ee Isku-duwaha Hawlaha Dawladda ee Territories iyo golayaasha degaanka ee degaanka ee joogay tan iyo ka hor intaanay la wareegin Israel. Sannadkii 1980-kii, Israa'iil waxay go'aansatey in ay hakiso doorashooyinka golayaashan iyo in ay dhisto ururro Tuulo , kuwaas oo saraakiishooda ay ku hoos jireen saamaynta Israa'iil. Ka dib qaabkani wuxuu noqday mid aan waxtar u lahayn Israa'iil iyo Falastiin labadaba, iyo Tuulooyinka Leegada waxay bilaabeen inay burburaan, oo ay ugu dambaysay Hebron League, oo la kala diray Febraayo 1988

Kacdoon, ku dhawaaqid iyo heshiis nabadeed

Intifada koowaad waxay soo baxday 1987, oo lagu garto mudaaharaadyo baahsan, shaqo joojin iyo falal gadood shacab oo falastiiniyiin ah oo ku sugan Marinka Gaza iyo Daanta Galbeed ee ka dhanka ah qabsashada Israel. Bishii Nofeembar 1988, sharci-dejinta PLO, inta lagu jiro dibad-baxa, ayaa ku dhawaaqay aasaaska "Dowladda Falastiin" . Bishii ku xigtay, waxaa si degdeg ah u aqoonsaday dawlado badan, oo ay ku jiraan Masar iyo Urdun. Baaqa Falastiin ee Madax-bannaanida, Dawladda Falastiin waxaa lagu tilmaamay in lagu dhisay "dhulka Falastiin", iyada oo aan si cad loo sheegin. Kadib ku dhawaaqistii madax banaanida 1988, Golaha Guud ee Qaramada Midoobay wuxuu si rasmi ah u aqoonsaday ku dhawaaqista wuxuuna go'aansaday inuu isticmaalo magaca "Falastiin" halkii "Ururka Xoreynta Falastiin" ee Qaramada Midoobay. In kasta oo go'aankan, PLO kamay qaybgelin UN awooddeeda dawladda Falastiin. Isku dhacyada rabshadaha wata ee u dhexeeya dibad-baxayaasha Falastiiniyiinta iyo ciidamada Israel ayaa sii xoogaystay 1989kii, taas oo keentay khasaare nafeed oo la taaban karo iyo xiisadda sii kordheysa ee dhulalka la haysto. 1990 ayaa goob joog ka ahaa soo rogida tillaabooyin adag oo ay ku soo rogtay dawladda Israa’iil, oo ay ku jiraan bandow iyo xidhidh, isku day lagu cabudhinayo Intifada iyo in lagu ilaaliyo xukunka dhulalka la haysto

Dagaalkii Gacanka 1990-1991 wuxuu keenay dareenka dheeraadka ah ee khilaafka, taasoo keentay dadaallo dublamaasiyadeed oo la xoojiyay si loo helo xal nabadeed. Saddam Hussein waxa uu ahaa taageere qadiyada falastiiniyiinta waxana uu taageero ka helay Carafaat xiligii dagaalka. Ka dib duulaankii Kuwait , Saddam ayaa ka yaabiyay beesha caalamka isagoo u soo bandhigay yabooh nabadeed Israa'iil iyo ka soo bixitaanka ciidamada Ciraaq ee Kuwait, taas oo beddelkeeda ka bixista Daanta Galbeed, Marinka Gaza, Bariga Jerusalem iyo Golan Heights. In kasta oo yabooha nabadeed la diiday, haddana Saddam wuxuu amray in gantaallo lagu rido dhulka Israa'iil. Dhaqdhaqaaqan waxaa taageeray Falastiiniyiinta. sidoo kale dagaalku wuxuu horseeday in Falastiiniyiinta laga saaro Kuwait iyo Sacuudi Carabiya , maadaama ay dawladoodu taageertay Ciraaq . Sannadkii 1993-kii, heshiiskii Oslo waxa ay wada saxeexdeen Israa’iil iyo Ururka Xoraynta Falastiin (PLO), kaas oo horseeday in la aasaaso maamulka Falastiiniyiinta (PA) iyo jid nabadeed oo suurtagal ah. Yaasir Carafaat waxaa loo doortay madaxweynaha maamulka cusub ee Falastiin ee la sameeyay 1994, taasoo calaamad u ah tallaabo muhiim ah oo loo qaaday ismaamul.

Israa'iil waxay qiratay kooxda wada xaajoodka ee PLO inay "matalayso dadka Falastiiniyiinta", taas beddelkeeda PLO waxay aqoonsanaysaa xaqa ay Israa'iil u leedahay inay nabad ku jirto, oggolaanshaha qaraarrada Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ee 242 iyo 338 , iyo diidmada "rabshad iyo argagixisanimo". Natiijo ahaan, 1994-kii PLO waxay dhistay Maamulka Qaranka Falastiiniyiinta (PNA ama PA) maamulka dhuleed, kaas oo ku shaqeeya qaar ka mid ah hawlaha dawladda qaybo ka mid ah Daanta Galbeed iyo Marinka Gaza. Sida ku cad heshiiskii Oslo, Israa'iil waxay ogolaatay PLO inay dhisto hay'ado maamul oo ku meel gaar ah dhulka Falastiiniyiinta, kuwaas oo ku yimid qaabka PNA. Waxaa la siiyay maamulka rayidka ee Aagga B iyo ilaalinta rayidka iyo amniga ee Aagga A, waxayna ku sii jirtay iyada oo aan lug ku lahayn aagga C.

Geedi-socodka nabadda waxa uu kasbaday diidmo ka timid labada Falastiin iyo Israa’iil. Ururada islaamiga ah sida Xamaas iyo Islamic Jihad ayaa ka soo horjeestay weerarka waxayna ka jawaabeen weeraro ka dhan ah dadka rayidka ah ee ku nool Israa’iil. Sannadkii 1994-kii, Baruch Goldstein , oo Israa’iili ah oo xag-jir ah, ayaa 29 qof ku dilay Hebron, oo loo yaqaanay Godka Wadaadka . Dhacdooyinkaasi waxay horseedeen kororka mucaaradka Falastiin ee geeddi-socodka nabadda. Nasiib darro, 1995, Ra'iisul Wasaarihii Israa'iil Yitzhak Rabin waxaa dilay Yigal Amir - oo ahaa xagjir, taas oo gobolka u horseeday xasillooni darro siyaasadeed. Doorashadii guud ee Falastiin ee ugu horeysay abid waxay dhacday 1996, taasoo keentay in Carafaat dib loogu doorto madaxweynaha iyo samaynta golaha sharci dejinta ee Falastiin . Bilawga hirgelinta heshiiskii Oslo, Israa'iil waxay bilowday inay dib u daabusho ciidamadeeda magaalooyinka Falastiiniyiinta ee la doortay ee Daanta Galbeed 1997 . Sannadkii 1997dii, dawladda Israa’iil oo uu hoggaaminayey Benjamin Netanyahu iyo dawladda Falastiin waxay saxeexeen hab-maamuuska Hebron , kaas oo qeexayey in ciidammada Israa’iil ay dib uga hawl-galaan qaybo ka mid ah Xebroon ee daanta galbeed, taas oo dawladda siisay in ay si weyn u maamusho magaalada. Israa'iil iyo dawladda Falastiin waxay saxeexeen Memorandum-ka Wye River Memorandum 1998, iyaga oo ujeedadoodu tahay in la horumariyo fulinta heshiiskii Oslo. Heshiiska waxaa ku jiray qodobbo ku saabsan ka bixitaanka Israel iyo iskaashiga amniga. Muddadii sannadaha Oslo waxay barwaaqo weyn u horseedday degaannada ay dawladdu maamusho, inkastoo ay jiraan arrimo dhaqaale. Maamulka Falastiin ayaa dhistay garoonkii labaad ee dalkaasi ee Gaza, kadib garoonka caalamiga ah ee Qudus . Xafladii lagu daah furayay garoonka ayaa waxaa ka soo qeyb galay Bill Clinton iyo Nelson Mandela . Sannadkii 1999-kii, Ehud Barak waxa uu la wareegay jagada Ra’iisal-wasaaraha Israa’iil, isaga oo dib u soo cusboonaysiiyay dadaalladii lagu doonayay in heshiis maqaam oo kama dambays ah lala gaadho Falastiiniyiinta. Shirweynihii Camp David ee 2000 ayaa ujeeddadiisu ahayd in lagu xalliyo arrimaha haray balse waxa uu ku dhammaaday iyada oo aan la helin heshiis dhammaystiran, taas oo u adeegta sidii guul u ahayd geeddi-socodka nabadda.

Intifada labaad iyo dagaal sokeeye

Shir madaxeed nabadeed oo dhex maray Yaasir Carafaat iyo Ehud Barak waxa dhexdhexaadinayey Bill Clinton 2000 . Si kastaba ha ahaatee heshiiska ayaa ku guuldareystay in uu ka hadlo arrimaha qaxootiga Falastiiniyiinta, xaaladda Qudus iyo walaaca ammaanka ee Israel. Labada dhinac ayaa midba midka kale ku eedeeyay fashilka shirka. Tani waxay noqotay mid ka mid ah sababaha ugu waaweyn ee kacdoonka dhici doona soo socda. Bishii Sebtembar 2000, hogaamiyaha mucaaradka ee xisbiga Likud , Ariel Sharon , ayaa booqasho firfircoon ku tagay Temple Mount, wuxuuna jeediyay khudbad muran badan dhalisay, taasoo ka cadhaysiisay Falastiiniyiinta reer Qudus . Xiisaddii waxay isu rogtay rabshado. Iskudhacyo dhiig ayaa ka dhacay hareeraha Yeruusaalem. Rabshadaha sii kordhaya ayaa sababay in la xiro Gegida Diyaaradaha ee magaalada Jerusalem , kaas oo aan shaqayn ilaa maanta. Rabshado badan oo u dhexeeya Yuhuuda iyo Carabta ayaa ka dhacay bishii Oktoobar 2000 gudaha Israa'iil.

Isla bishaas, laba askari oo Israa'iiliyiin ah ayaa lagu dilay Ramallah . Intii u dhaxaysay Nofeembar iyo Disembar isku dhacyada u dhexeeya Falastiiniyiinta iyo Israa'iiliyiinta ayaa sii kordhay. Sannadkii 2001dii shir madaxeedka Taba ayaa dhex maray Israa'iil iyo Falastiin. Laakiin shirwaynaha ayaa ku guuldareystay inuu fuliyo, Ariel Sharon wuxuu noqday ra'iisul wasaare doorashadii 2001. Sannadkii 2001dii, weerarrada kooxaha Falastiiniyiinta ee ku wajahan Israa'iil ayaa kordhay. Gegida dayuuradaha ee Qaza ayaa lagu burburiyay duqayn cirka ah oo ay geysteen ciidamada Israa'iil 2001, iyaga oo isku sheegay in ay uga aargoosanayaan weerarradii hore ee Xamaas. Bishii Janaayo 2002, IDF Shayetet 13 kumaandooska badda waxay qabteen Karine A , oo ah xamuul siday hub ka yimid Iran una socday Israa'iil. Qaraarkii UNSC ee tirsigiisu ahaa 1397 ayaa la meel mariyay, kaas oo dib u xaqiijiya in xal laba dawladood ah la helo , isla markaana dhidibbada u taagay khariidadda nabadda . Weerar kale oo ay qaadeen Xamaas ayaa waxaa ku dhintay 30 qof .68 Sannadkii 2002, Israa'iil waxay bilawday Hawlgalka Difaaca Difaaca ka dib xasuuqii Kormaridda . Dagaal culus oo u dhexeeya IDF iyo dagaalyahannada Falastiin ayaa ka dhacay Jenin . Kaniisadda Dhalashada waxaa go'doomiyay IDF hal usbuuc ilaa wadahadallo guul leh ay dhaceen , taasoo keentay in ciidamada Israa'iil laga saaro kaniisadda. Intii u dhaxaysay 2003 iyo 2004, dad ka soo jeeda qabiilka Qawasameh ee Xebroon ayaa la dilay ama isku qarxiyay is qarxin. Ariel Sharon wuxuu amar ku bixiyay in la dhiso xayndaabyo laga dhisayo dhulka Falastiiniyiinta ay maamusho iyo deegaamaynta Israa'iil ee Daanta Galbeed si looga hortago weeraro mustaqbalka. Saddaam Xuseen waxa uu taageero dhaqaale u fidiyay dagaalyahannada Falastiiniyiinta ee Ciraaq ka soo qaxay xilligii intifada, laga soo bilaabo 2000 ilaa la afgambiyay 2003. Waxa la soo jeediyay hindise nabadeed 2003, taas oo uu taageeray Carafaat oo uu diiday Sharon. Sannadkii 2004tii hogaamiyihii Xamaas iyo aasaasihii ururka Xamaas Axmed Yaasiin waxaa lagu dilay ciidamada Israa’iil ee Gaza. Yaasir Carafaat waxa uu ku xidhnaa xaruntiisa Ramallah. Noofambar 11, Yaasir Carafaat wuxuu ku dhintay Paris Todobaadkii ugu horeeyey ee 2005, Maxamuud Cabbaas ayaa loo doortay inuu noqdo madaxweynaha Dawladda Falastiin. Sannadkii 2005, Israa'iil waxay si buuxda uga baxday Marinka Qaza iyagoo burburiyay degaannadii ay ku noolaayeen. Sannadkii 2005tii, xaaladdu waxay bilowday inay sii xumaato. Sannadkii 2006, Xamaas ayaa ku guulaysatay doorashooyinkii sharci dejinta ee Falastiin. Tani waxay keentay khilaaf siyaasadeed oo ka dhexeeya Fatah. Iska horimaad hubaysan ayaa ka dhacay guud ahaan Daanta Galbeed iyo Marinka Qaza labadaba. Iska horimaadyadu waxay isu beddeleen dagaal sokeeye, kaasoo ku dhammaaday iska-horimaadyo dhiig badan ku daatay oo ka dhacay Marinka Qaza. Natiijo ahaan, Xamaas waxay gacanta ku dhigtay dhammaan dhulka Gaza. Boqolaal qof ayaa ku dhintay dagaalka sokeeye oo ay ku jiraan maleeshiyaad iyo dad rayid ah. Tan iyo markaas Xamaas waxay heshay madax-bannaani dheeraad ah hab-dhaqankeeda milatari. Tan iyo 2007, Israa'iil waxay hogaaminaysay go'doomin qayb ka mid ah Gaza. Shir madaxeed kale oo nabadeed ayaa waxaa soo qabanqaabiyay Jaamacadda Carabta 2007, iyadoo isla dalabkaas lagu soo bandhigay shirkii 2002. Si kastaba ha ahaatee geeddi-socodkii nabadeed wuu socon waayay. PNA waxay si buuxda u maamusho Marinka Gaza marka laga reebo xudduudaheeda, hawadeeda, iyo dhul-badeedkeeda

Colaad sii socota

Kala qaybsanaanta u dhaxaysa Daanta Galbeed iyo Qaza waxay sii adkeysay dadaallada lagu doonayo in lagu gaaro midnimada Falastiin iyo in heshiis nabadeed oo dhamaystiran lala galo Israa'iil . Wareegyo badan oo dib-u-heshiisiin ah ayaa la qabtay, laakiin lama gaarin heshiis waara. Kala qaybsanaantu waxay kaloo caqabad ku noqotay in la dhiso dawlad midaysan oo falastiiniyiin ah, waxayna u horseedday hannaan dawladeed iyo siyaasado kala duwan oo labada dhul ah. Ka dib iskahorimaadkii Falastiiniyiinta ee 2006, Xamaas waxay la wareegtay gacan ku haynta Marinka Gaza (waxay hore u haysatay aqlabiyadda PLC), Fatah waxay la wareegtay maamulka Daanta Galbeed. Laga soo bilaabo 2007, Marinka Gaza waxaa maamuli jiray Xamaas, Daanta Galbeedna waxaa maamuli jiray xisbiga Fatax ee uu hoggaamiyo maamulka Falastiin. Dadaalka caalamiga ah ee dib u soo noolaynta geeddi-socodka nabadda ayaa sii socday. Mareykanka oo ay hogaaminayaan maamulo kala duwan ayaa sameeyay isku dayo kala duwan oo lagu doonayo in lagu dhexdhexaadiyo Israa’iil iyo Falastiiniyiinta. Caqabado la taaban karo sida ballaarinta dejinta, xaaladda Qudus, xudduudaha , iyo xaqa u noqoshada qaxootiga Falastiin , ayaa ahaa kuwo aan la xallin. Sanadihii la soo dhaafay, hindisayaal diblomaasiyadeed ayaa soo baxay, oo ay ku jiraan heshiisyada caadiga ah ee u dhexeeya Israa'iil iyo dhowr waddan oo Carbeed , oo loo yaqaan heshiiskii Abraham . Heshiisyadan, inkastoo aan si toos ah looga hadlin iskahorimaadka Israel iyo Falastiin, waxay dib u habeyn ku sameeyeen dhaqdhaqaaqa gobolka waxayna keeneen su'aalo ku saabsan mustaqbalka rabitaanka Falastiin ee dawladnimada. Xaaladda hadda jirta ayaa weli ah mid caqabad ku ah Falastiiniyiinta, iyada oo arrimaha socda ee la qabsiga, ballaarinta dejinta, dhaqdhaqaaqa xaddidan, iyo dhibaatooyinka dhaqaale. Weeraro ay qaadeen kooxaha hubaysan ee Xamaas ay hogaamiso bishii Oktoobar 2023 ee Israa’iil waxaa xigay dagaalka Gaza . Dagaalku wuxuu sababay burbur baahsan, dhibaato bini'aadantinimo , iyo macaluul ka socota marinka Qaza. Inta badan dadka ayaa si qasab ah lagu barakiciyey . Dhowr hay'adood oo xuquuqul insaanka ah sida Amnesty International iyo B'Tselem , cilmi-baarisyo kala duwan oo xasuuq iyo sharci-yaqaanno caalami ah , iyo khubaro kale ayaa sheegaya in xasuuq uu ka socdo Gaza , inkastoo qaar taas ku muransan. Tan iyo bilowgii dagaalka, in ka badan 60,000 falastiiniyiin ah oo ku sugan Gaza ayaa lagu dilay , ku dhawaad kala bar waa haween iyo caruur , iyo in ka badan 148,000 oo dhaawacmay. Daraasad lagu sameeyay The Lancet ayaa lagu qiyaasay dhimashada 64,260 ee Gaza ee dhaawacyada dhaawaca ah June 2024, iyada oo la xusayo dhimashada suurtagalka ah ee dhimashada marka "dadka aan tooska ahayn" lagu daro. Laga bilaabo Maajo 2025, tirada la midka ah ee dhimashada dhaawaca dhaawacyada waxay noqon doontaa 93,000. Waxaa sidoo kale jiray daadad dagaal oo ka dhacay Daanta Galbeed .

Juqraafiga

Juqraafiga

Waxay ku taal agagaarka Nablus , Buur Gerizim waa goobta ugu quduusan ee reer Samaariya .

Aagagga uu waddanku sheeganayo, ee loo yaqaan dhulalka falastiiniyiinta , waxay ku yaallaan Levant ee Koonfureed ee gobolka Bariga Dhexe . Falastiin waa qayb ka mid ah Bisha Barwaaqada ah , oo ay weheliso Israel, Urdun, Lubnaan, Ciraaq iyo Suuriya. Marinka Qaza waxa uu xaduud la leeyahay badda Mediterranean-ka galbeed, Masar oo dhanka koonfureed ah, iyo Israa'iil waqooyi iyo bari. Daanta Galbeed waxa xuddun u ah Urdun oo bari ka xigta, Israa'iilna waxa ay xuduud ka leedahay woqooyi, koonfur iyo galbeed. Falastiin waxay xuduud badeed la wadaagtaa Israa'iil , Masar iyo Qubrus . Haddaba, labada gole ee ka kooban dhulka ay sheeganayso Dawladda Falastiin ma laha xuduud juqraafi ah oo midba midka kale la leeyahay, oo ay kala qaybiso Israel. Meelahaasi waxay noqon doonaan dalka 163aad ee aduunka ugu wayn dhul ahaan . Daanta Galbeed waa gobol buuraley ah. Waxay u qaybsantaa saddex gobol, oo kala ah Buurta Nablus ( Jabal Nablus ), Buuraha Xebroon iyo Buuraha Qudus ( Jibal al-Qudus ). Buuraha Samaariya iyo Buuraha Yahuudda waa silsilado buuro ah oo ku yaal Daanta Galbeed, iyadoo Buur Nabi Yuunis ku taal joog dhan 1,030 mitir (3,380 ft) oo ku taal Gobolka Xebroon oo ah meesha ugu sarreysa. Ilaa qarnigii 19aad, Xebroon waxay ahayd magaalada ugu sarreysa Bariga Dhexe. Quddus waxay ku taal meel bannaan ah oo ku taal badhtamaha buuraha, waxaana ku hareeraysan dooxooyin. Dhulku wuxuu ka kooban yahay dooxooyin barwaaqo ah, sida dooxada Yesreceel iyo dooxada webiga Urdun . Falastiin waxay hoy u tahay geedka saytuunka ee ugu weyn adduunka, oo ku yaal Jerusalem. Qiyaastii 45% dhulka Falastiin waxa u heellan beerista geedaha saytuunka. Falastiin waxay leedahay harooyin iyo wabiyo muhiim ah kuwaas oo door muhiim ah ka ciyaara juqraafiyada iyo hab-nololeedkeeda. Webiga Urdun wuxuu u socdaa dhinaca koonfureed, isagoo ka dhigaya qayb ka mid ah xudduudda bari ee Falastiin wuxuuna sii maraa badda Galili ka hor inta uusan gaarin badda dhintay. Marka loo eego caadooyinka Masiixiyiinta, waa goobtii baabtiiska Ciise . Badda Dhimatay , oo xuduud la leh bariga dalka waa meesha ugu hooseeya dhulka. Jericho , oo ku taal meel u dhow, waa magaalada ugu hooseysa adduunka. Tuulooyinka iyo xaafadaha ku hareeraysan Yeruusaalem ayaa hoy u ah biyo qadiimi ah. Dalka waxa ku yaal dhawr dooxood oo wabiyo ah . Marin-biyoodyadani waxay bixiyaan agabka lagama maarmaanka u ah beeraha iyo madadaalada iyagoo taageeraya nidaamyada deegaanka ee kala duwan. Saddex dhul-beereedka ayaa laga helay aagga: Bariga Mediterranean-ka conifer-sclerophyllous-kaynta-broadleaf , lamadegaanka Carabta , iyo saxaraha geedaha Mesobotaamiya . Falastiin waxay leedahay dhowr arrimood oo deegaanka ah; Arrimaha ku wajahan marinka Qaza waxaa ka mid ah xaalufka ; cusbada biyaha cusub; daaweynta bulaacadaha ; cudurada ka dhasha biyaha ; xaalufka ciidda ; iyo xaalufka iyo wasakhaynta kheyraadka biyaha dhulka hoostiisa. Daanta Galbeed, arrimo badan oo isku mid ah ayaa khuseeya; inkastoo biyaha macaan ay aad u badan yihiin, helitaankooda waxaa xaddiday khilaafka socda .

Cimilada

Heerkulka Falastiin aad buu u kala duwan yahay. Cimilada ku taal Daanta Galbeed inta badan waa Mediterranean-ka , wax yar ka qabow meelaha sare marka loo eego xeebta, galbeed ilaa aagga. Dhanka bari, Daanta Galbeed waxaa ku jira inta badan saxaraha Yahuudda oo ay ku jiraan xeebta galbeed ee Badda Dhimatay, oo lagu garto cimilada qalalan iyo kulul. Qasa waxay leedahay cimilo kuleyl badheed-oomane ah ( Köppen : BS) oo leh jiilaal khafiif ah iyo kulayl qalalan. Gu'gu wuxuu yimaadaa qiyaastii Maarso-Abriil. Bilaha ugu kulul waa Julaay iyo Agoosto, iyadoo celceliska sare uu yahay 33 °C (91 °F). Bisha ugu qabow waa Janaayo, iyadoo heerkulku caadiyan yahay 7 ° C (45 ° F). Roobabku waa yar yihiin waxayna guud ahaan da'aan inta u dhaxaysa Noofembar iyo Maarso. Roobabka sannadlaha ah waa qiyaastii 4.57 inji (116 mm).

Kala duwanaanshaha noolaha

Falastiin ma laha jardiinooyin qaran oo si rasmi ah loo aqoonsan yahay ama meelo la ilaaliyo. Si kastaba ha ahaatee, waxa jira meelo ka mid ah Daanta Galbeed oo loo tixgaliyo inay leeyihiin muhiimad deegaan iyo dhaqan waxaana lagu maareeyaa dedaallo ilaalin ah. Meelahan waxaa badanaa loo yaqaan kaydka dabiiciga ah ama aagagga la ilaaliyo. Waxay ku taal meel u dhow Jericho oo ku taal Daanta Galbeed, Wadi Qelt waa dooxo saxare ah oo leh dhir iyo xayawaan gaar ah. Kaydka waxaa lagu yaqaanaa muuqaalkiisa qallafsan, ilo dabiici ah, iyo goobo taariikhi ah sida Monastery St. George . Waxaa la sameeyay dadaal lagu ilaalinayo kala duwanaanshaha noolaha iyo quruxda dabiiciga ah ee deegaanka. Saxaraha Yahuudda waxa loo yaqaan Geela Yahuudda. Beerta lagu xanaaneeyo ee Qalqilya ee ku taal gobolka Qalqily , waa beerta kaliya ee hadda ka hawlgasha dalka. Xayawaanka Xayawaanka ee Gaza ayaa loo xiray xaalad xumo awgeed. Dawladda Israa'iil waxay deegaanka C ka samaysay jardiinooyin kala duwan oo qaran , kuwaas oo loo arko sharci-darro marka loo eego sharciga caalamiga ah .

Dowladda iyo siyaasadda

Falastiin waxay ku shaqaysaa nidaam dawladeed oo badh-madaxweyne ah . Dalku wuxuu ka kooban yahay hay'ado xiriir la leh Ururka Xoreynta Falastiin (PLO), oo ay ku jiraan Madaxweynaha Dawladda Falastiin , oo uu magacaabo Golaha Dhexe ee Falastiiniyiinta , Golaha Qaranka Falastiin , iyo Guddiga Fulinta ee Ururka Xoreynta Falastiin , oo qabta hawlaha dawladda ee dibad - baxa ilaalinta shabakad xiriir shisheeye oo ballaaran. PLO waxa ay isugu jiraan dhowr xisbi siyaasadeed. Kuwani waa in laga soocaa Madaxweynaha Maamulka Qaranka Falastiin , Golaha Sharci-dejinta ee Falastiin, iyo Golaha Xukuumadda PNA ,kuwaas oo dhammaantood ku xiran yihiin Maamulka Qaranka ee Falastiiniyiinta (PNA). Dukumeentiga aasaasiga ah ee Falastiin waa Baaqa Falastiin ee Madax-bannaanida, kaas oo ah in laga sooco PLO Axdiga Qaranka Falastiin ee aan la xidhiidhin iyo Sharciga Aasaasiga ah ee Falastiin PNA . Dawladda Falastiin waxa ay u qaybsantaa laba qaybood oo kala ah – Maamulka Falastiiniyiinta oo ay maamusho Fatah, oo qayb ahaan gacanta ku haysa Daanta Galbeed, iyo Marinka Gaza, oo ay gacanta ku hayso kooxda xagjirka ah ee Xamaas. Fatah waa xisbi cilmaani ah oo uu aasaasay Yaasir Carafaat, xiriir wanaagsanna la leh quwadaha reer galbeedka. Dhanka kale Xamaas waa koox mintidiin ah oo ku dhisan wadaniyad iyo fikir Islaami ah oo falastiiniyiin ah oo ay dhiiri galiyeen Ikhwaanul Muslimiin . Xamaas ayaa xiriir xun la leh Mareykanka, balse waxay taageero ka heshaa Iran. Front Popular for the Liberation of Palestine waa xisbi kale oo caan ah oo cilmaani ah, kaas oo uu aasaasay George Habash . Mahmoud Abbas waa madaxweynaha dalka tan iyo 2005. Mohammad Shtayyeh wuxuu ahaa ra'iisul wasaaraha Falastiin, oo is casilay 2024. Sanadkii 2024, Mohammad Mustafa ayaa loo magacaabay ra'iisul wasaaraha cusub ee dalka, ka dib markii uu iska casilay Shtayyeh. Yahya Sinwar waxa uu ahaa hoggaamiyihii xukuumadda Xamaas ee Marinka Gaza ka hor dhimashadiisa Oktoobar 2024. Sida laga soo xigtay Freedom House , PNA waxay u maamushaa Falastiin hab kali-talisnimo ah , oo ay ku jiraan caburinta dhaqdhaqaaqayaasha iyo saxafiyiinta dhaleeceeya dawladda. Quddus oo ay ku jirto Haram ash-Shariif , waxaa caasimad u ah Falastiin oo ay Israa’iil haysato . Xarunta ku meel gaarka ah ee maamulka waxay ku taal Ramallah , oo 10 km u jirta Jerusalem. Muqata waxay martigelisaa wasaaradaha gobolka iyo xafiisyada wakiillada. Sannadkii 2000, dhismo dawladeed ayaa laga dhisay xaafadda Jerusalem ee Abu Dis , si uu u shaqeeyo xafiiska Yaasir Carafaat iyo baarlamaanka Falastiin. Tan iyo intifada labaad , xaaladda magaaladu waxay ka dhigtay goobtan mid aan ku habboonayn inay u shaqeyso caasimad ahaan, si ku meel gaar ah ama si joogto ah. Si kastaba ha ahaatee, maamulka falastiiniyiintu waxay ku adkaysteen joogitaankooda magaalada. Iyadoo qaybo yar oo magaalada ka mid ah ay sidoo kale gacanta ku hayaan Falastiiniyiinta, dalal badanna ay qunsuliyadooda ku leeyihiin magaalada Qudus

Qaybaha maamulka

Dawladda Falastiin waxay u qaybsantaa lix iyo toban qaybood oo maamul . Maamul goboleedyada ku yaal daanta galbeed ayaa loo qaybiyay saddex qaybood sida uu dhigayo heshiiskii Oslo II . Aagga A wuxuu ka kooban yahay 18% Daanta Galbeed marka loo eego aagga, waxaana maamula dawladda Falastiin. Aagga B wuxuu ka kooban yahay 22% ee Daanta Galbeed, wuxuuna hoos yimaadaa xukunka madaniga ah ee Falastiin, iyo xakamaynta amniga ee Israel-Falastiin. Aagga C , marka laga reebo Bariga Jerusalem, wuxuu ka kooban yahay 60% Daanta Galbeed, waxaana maamula Maamulka Madaniga ah ee Israa'iil . Dawladda Falastiin waxay siisaa adeegyada waxbarashada iyo caafimaadka 150,000 Falastiiniyiinta ah ee aagga, habayn lagu heshiiyey heshiiskii Oslo II ee hoggaanka Israel iyo Falastiiniyiinta. In ka badan 99% ee Aagga C ayaa ka mamnuuc ah Falastiiniyiinta, iyadoo ay ugu wacan tahay welwelka amniga oo waa qodob wada xaajoodka socda. Waxaa jira ilaa 330,000 Israa'iiliyiin ah oo ku nool degsiimooyinka Aagga C. Dhulka Falastiiniyiinta ee hadda hoos yimaada maamulka Falastiiniyiinta ee casaanka ah ( Aagagga A iyo B ; oo aan ku jirin Marinka Gaza, oo hoos yimaada xukunka Hamas).

Bariga Jerusalem, oo ka kooban degmada Quddus ee qaybta bari ka hor 1967, oo ay weheliso aag muhiim ah oo ka mid ah Daanta Galbeed ee ka hor 1967 ee ay Israa'iil xadaysay 1967, ayaa loo maamulaa iyada oo qayb ka ah degmada Jerusalem ee Israa'iil. Waxaa sheegtay Falastiin oo qayb ka ah Maamulka Jerusalem . Waxaa si wax ku ool ah u raacay Israa'iil 1967, iyada oo la adeegsanayo sharciga Israa'iil, xukunka iyo maamulka ee hoos yimaada sharciga 1948 ee wax laga beddelay ujeedada, tan la sheegay in ku darista si dastuuri ah loo xaqiijiyay (macnaha) Sharciga Aasaasiga ah: Jerusalem 1980 , laakiin ku darsigan ma aqoonsana waddan kale. Sannadkii 2010-kii, 456,000 oo qof oo ku nool Bariga Jerusalem, qiyaastii 60% waxay ahaayeen Falastiiniyiin iyo 40% waxay ahaayeen Israa'iil. Si kastaba ha ahaatee, laga soo bilaabo dabayaaqadii 2000-meeyadii, Barwaaqada Amniga ee Daanta Galbeed ee Israa'iil ayaa si wax ku ool ah dib ugu daray tobanaan kun oo Falastiiniyiin ah oo sita kaararka aqoonsiga Israa'iil ee Daanta Galbeed, taasoo ka dhigaysa Bariga Jerusalem xayndaabka iyada oo aqlabiyad yar oo Israa'iil ah (60%). Sida uu dhigayo heshiiskii Oslo, Jerusalem waxaa la soo jeediyay in lagu daro wada xaajoodyada mustaqbalka. Sida ay sheegtay Israa’iil, heshiiskii Oslo waxa uu mamnuucayaa in maamulka Falastiin uu ka shaqeeyo magaalada Qudus. Si kastaba ha ahaatee, qaybo ka mid ah Quddus, xaafadahaas oo ku yaalla meel ka baxsan magaaladii hore ee taariikhiga ahayd, balse qayb ka ah Bariga Quddus, ayaa loo qoondeeyey maamulka Falastiiniyiinta.

Xiriirka dibadda

Xidhiidhka dibadeed waxa lagu ilaaliyaa hab dhismeedka wasaaradda arrimaha dibadda . Ururka Xoraynta Falastiin (PLO) wuxuu matalaa Dawladda Falastiin waxayna safaarado ku leeyihiin wadamada aqoonsan. Waxa kale oo ay uga qaybgashaa ururada caalamiga ah xubin ahaan, wehel ama goob-jooge ahaan. Xaaladaha qaarkood, sababtoo ah ilo is khilaafaya, way adagtahay in la go'aamiyo haddii ka qaybqaadashadu ay tahay magaca Dawladda Falastiin, PLO oo ah hay'ad aan dawli ahayn, ama Maamulka Qaranka Falastiin (PNA). Vatican-ku waxay aqoonsi u wareejisay Dawladda Falastiin bishii Maajo 2015, ka dib codbixintii Qaramada Midoobay ee 2012 . Isbeddelkan wuxuu la jaan qaadayaa aragtida Quduuska ah ee booska kobcinta. Hadda, 146 dal oo ka tirsan Qaramada Midoobay (75%) waxay aqoonsan yihiin Dawladda Falastiin. Inkastoo qaarkood aysan aqoonsanayn, haddana waxay PLO u aqoonsan yihiin inay tahay wakiilka dadka Falastiiniyiinta. Guddiga fulinta ee PLO waxa uu u shaqeeyaa sidii dawladda oo kale, waxaana awood u siinaya PNC. Waa xubin buuxda oo ka tirsan Jaamacadda Carabta , Ururka Iskaashiga Islaamka iyo Midowga Badda Mediterranean-ka . Sweden ayaa sanadkii 2013 qaaday tallaabo muhiim ah iyadoo sare u qaadaysa maqaamka xafiiska wakiilka Falastiiniyiinta oo ay ka dhigtay safaarad buuxda. Waxay noqdeen waddankii ugu horreeyay ee xubin ka ah Midowga Yurub oo ka baxsan ururkii shuuciga ahaa ee si rasmi ah u aqoonsaday Dawlada Xubnaha ururka Jaamacadda Carabta iyo xubnaha ururka iskaashiga Islaamka ayaa si weyn u taageeray mowqifka dalkaas ee colaadda Israa'iil .Iran waxa ay xulafo xooggan la ahayd Falastiin tan iyo kacdoonkii Islaamiga ahaa , waxayna taageero millatari u fidisay fedayeenka Falastiin iyo kooxaha mintidka ah, oo ay ku jiraan Xamaas iyada oo loo marayo Axis of Resistance , oo ay ku jiraan isbahaysiga milatari ee dawladaha iyo fallaagada Ciraaq , Suuriya , Lubnaan iyo Yemen . Hamas sidoo kale waa qayb ka mid ah dhidibka iska caabinta. Xataa ka hor intaysan soo shaac bixin iska caabin Islaami ah oo ay Iran taageerto Ciraaq , Ciraaq waxa ay si weyn u taageeri jirtay Falastiin markii ay hoos imanaysay dawladdii Bacathiyiinta ee Saddaam Xuseen . Turkiga waa taageeraha Xamaas Qatar waxay ahayd taageere dhaqaale oo muhiim ah waxayna martigelisay hogaamiyayaasha Hamas. Sannadkii 1988, iyada oo qayb ka ah codsigii ahaa in lagu ogolaado UNESCO, qoraal sharraxaad ah ayaa la diyaariyey oo lagu taxay 92 dawladood oo aqoonsaday Dawladda Falastiin, oo ay ku jiraan labadaba Carabta iyo kuwa aan Carabta ahayn sida Hindiya. : 19 Markii ay xulafo xooggan la ahayd Falastiin , Hindiya waxay xoojisay xidhiidhka ay la leedahay Israa'iil tan iyo 1991. Mucamar Al-Qadaafi ee Liibiya waxa uu ahaa taageere madax-bannaanida falastiiniyiinta, waxaana loo raadinayey dhex-dhexaadiye colaadda Carabta iyo Israa’iil, markii uu soo bandhigay yabooh nabadeed oo hal waddan ah oo uu cinwaan uga dhigay Israa’iil sannadkii 2000 . Intii uu socday dagaalkii sokeeye ee Sri Lanka , PLO waxa ay tababar siisay fallaagada Tamil si ay ula dagaalamaan dowladda Sri Lanka . Jamhuuriyadda Ireland , Venezuela iyo Koonfur Afrika waa xulafada siyaasadeed ee Falastiin waxayna si adag ugu ololeeyeen in la aasaaso Falastiin madaxbannaan. Natiijadii dagaalka socda waxaa kordhay taageerada dalka. Tan iyo markii Israa’iil ay duulaanka ku qaaday Qaza , dalal badan oo taageera Falastiiniyiinta ayaa si rasmi ah u aqoonsaday dalkaasi. Tan waxaa ku jira Armenia , Spain , Norway , Bahamas , Jamaica , Barbados iyo Trinidad and Tobago

Heerka iyo aqoonsiga

Ururka Xoraynta Falastiin (PLO) wuxuu ku dhawaaqay aasaaska Dawladda Falastiin 15-kii Noofambar 1988. Waxaa jira aragtiyo kala duwan oo ku saabsan xaaladda sharci ee Dawladda Falastiin, labadaba dawladaha caalamiga ah iyo culimada sharciga. Jiritaanka dowlad Falastiin waxaa aqoonsan dowladaha la sameeyay xiriir diblomaasiyadeed oo laba geesood ah. ishii Janaayo 2015, Maxkamadda Caalamiga ah ee Dambiyada waxay xaqiijisay xaaladda Falastiin "Dawlad" ka dib markii ay aqoonsatay kormeerayaasha Qaramada Midoobay, tallaabo ay cambaareeyeen hoggaamiyeyaasha Israa'iil oo ah nooc ka mid ah "argagixiso diblomaasiyadeed". Bishii Disembar 2015, Golaha loo dhan yahay ee Qaramada Midoobay ayaa meel mariyay qaraar ay ku dalbanayaan madaxbannaanida Falastiiniyiinta ee kheyraadka dabiiciga ah ee dhulka la haysto. Waxay ugu yeertay Israa'iil inay joojiso dhiig-miirashada iyo waxyeelada iyadoo la siinayo Falastiiniyiinta xaqa ay u leeyihiin inay soo celiyaan. Sannadkii 1988-kii, Qaraarkii 43/177 waxa aqoonsaday Dawladda Falastiin ku dhawaaqida madaxbanaanida . Sannadkii 2012, Golaha Guud ee Qaramada Midoobay wuxuu soo saaray Qaraar tirsigiisu yahay 67/19 , siinaya Falastiin " dal aan xubin ka ahayn goobjoogeyaal " status , si wax ku ool ah loogu aqoonsado dal madax-bannaan . Bishii Agoosto 2015, wakiilada Falastiin ee Qaramada Midoobay ayaa soo bandhigay qaraar qabyo ah oo u oggolaanaya wadamada aan xubinta ka ahayn goobjoogayaasha Falastiin iyo Quduuska Quduuska ah inay calankooda ka taagaan xarunta Qaramada Midoobay. Markii hore, Falastiiniyiintu waxay soo bandhigeen hindisahooda sidii dadaal wadajir ah oo ay la leeyihiin Seefta Quduuska ah, taas oo ay Quduuska ah beenisay. Warqad uu u diray Xoghayaha Guud iyo Madaxweynaha Golaha Guud, Safiirka Israa'iil ee UN Ron Prosor wuxuu ugu yeeray tallaabada "ku-takri-falka kale ee UN-ka ... si loo helo dhibco siyaasadeed". Kadib codeynta, oo 119 cod u qaadeen 8 iyadoo 45 dal ay ka aamuseen, Safiirka Mareykanka Samantha Power ayaa sheegtay in "kor u qaadista calanka Falastiin aysan isu soo dhaweyn doonin Israel iyo Falastiiniyiinta". Afhayeenka Waaxda Arrimaha Dibedda ee Maraykanka Mark Toner ayaa ku tilmaamay "isku day aan faa'iido lahayn" oo lagu raadinayo sheegashooyinka dawlad-goboleedka oo ka baxsan heshiis wada-xaajood ah. Xafladda lafteeda, Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay, Ban Ki-Moon ayaa sheegay in munaasabaddan ay tahay "maalin ay ku faani karaan dadka reer Falastiin ee ku nool dunida oo dhan, waa maalin rajo ah", wuxuuna ku dhawaaqay "Hadda waa waqtigii dib loo soo celin lahaa kalsoonida labada Israel iyo Falastiiniyiinta si loo helo heshiis nabadeed iyo, ugu dambeyntii, xaqiijinta laba dawladood oo laba shacab ah."

Aqoonsiga caalamiga ah

Dawladda Falastiin waxa aqoonsaday 146 ka mid ah 193-ka xubnood ee Qaramada Midoobay tan iyo 2012-kii waxa ay lahayd xaalad ah waddan aan xubin ka ahayn kormeerayaasha Qaramada Midoobay. Xaaladdan xaddidan waxaa inta badan sabab u ah xaqiiqda ah in Maraykanka , oo ah xubin joogta ah oo ka tirsan Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay oo leh awoodda diidmada qayaxan, uu si joogto ah u isticmaalo diidmada qayaxan ama ku hanjabay inuu sidaas sameeyo si uu u xannibo xubinnimada Falastiin ee buuxda ee Qaramada Midoobay. On 29 November 2012, in a 138-9 cod (iyada 41 ka aamuseen iyo 5 maqan), Golaha Guud ee Qaramada Midoobay ayaa soo saaray qaraarka 67/19 , kor u Falastiin ka "xub goobjooge" in a " non-xubin goobjooge ah gobolka " gudaha nidaamka Qaramada Midoobay , kaas oo lagu tilmaamay aqoonsiga PLO. Xaaladda Falastiin ee Qaramada Midoobay waxay u dhigantaa tan Quduuska ah . Qaramada Midoobay waxa ay u ogolaatay Falastiin in ay ku magacawdo xafiiskeeda wakiilka Qaramada Midoobay oo ah "Howlgalka Joogtada ah ee Joogtada ah ee Dawladda Falastiin ee Qaramada Midoobay". Falastiin waxay ku amartay dublamaasiyiinteeda inay si rasmi ah u matalaan "Dawladda Falastiin" - oo aan hadda ahayn Maamulka Qaranka Falastiin. On 17 December 2012, Madaxa Hab-maamuuska Qaramada Midoobay Yeocheol Yoon ayaa shaaca ka qaaday in "magacaabidda 'State of Palestine' waxaa loo isticmaali doonaa by Xoghaynta dhammaan waraaqaha rasmiga ah ee Qaramada Midoobay", sidaas darteed aqoonsanaya cinwaanka 'State of Falastiin' sida magaca rasmiga ah ee gobolka ee dhammaan ujeedooyinka Qaramada Midoobay. 21kii Diisambar 2012, qoraal Qaramada Midoobay ah ayaa ka hadlay ereybixin habboon oo la isticmaalo ka dib GA 67/19. Waxaa lagu xusay in aysan jirin wax caqabad ah oo dhanka sharciga ah oo ku wajahan adeegsiga magacaabista Falastiin si ay u tixraacdo aagga juqraafi ee dhulka Falastiin. Isla mar ahaantaana, waxaa lagu macneeyay in sidoo kale aysan jirin wax xannibaya isticmaalka ereyga "Dhulka Falastiin ee la haysto oo ay ku jirto Bariga Jerusalem" ama erey-bixinno kale oo la mid ah sida caadada u ah Golaha. Laga bilaabo 21-kii Maarso 2025, 147 ( 76.2%) 193 ka waddan ee xubnaha ka ah Qaramada Midoobay ayaa aqoonsaday Dawladda Falastiin . Qaar badan oo ka mid ah wadamada aan aqoonsanayn Dawladda Falastiin si kastaba ha ahaatee waxay PLO u aqoonsan yihiin "wakiilka dadka Falastiiniyiinta ". Guddiga Fulinta ee PLO waxaa awood u siinaya Golaha Qaranka Falastiin si ay u qabtaan hawlaha dawladda ee Gobolka Falastiin. 2dii Abriil 2024, Riyad Mansour , oo ah safiirka Falastiin ee Qaramada Midoobay, ayaa codsaday in Golaha Ammaanku uu tixgeliyo codsiga xubinnimada ee la cusboonaysiiyay. Laga bilaabo Abriil 7 xubnood oo ka tirsan UNSC waxay aqoonsan yihiin Falastiin laakiin Maraykanku wuxuu muujiyay inuu ka soo horjeedo codsigaas waxaana intaa dheer, sharciga Maraykanku wuxuu dhigayaa in dhaqaalaha Maraykanku uu ka gooyo Qaramada Midoobay haddii ay dhacdo aqoonsi buuxa haddii aan la helin heshiis Israel iyo Falastiin. 18kii Abriil, Maraykanku wuxuu diidey qaraar Qaramada Midoobay si weyn loo taageeray kaas oo u ogolaan lahaa Falastiin inay xubin buuxda ka tahay Qaramada Midoobay. Qaraarka UNGA ee May 2024 wuxuu dhaqan galay shirweynaha guud ee 2024. Qaraarkan oo aqoonsaday in Falastiin ay xaq u leedahay inay xubin buuxda ka noqoto, ayaa sidoo kale xaq u siinaya Falastiiniyiinta inay soo gudbiyaan soo jeedinta iyo wax ka bedelka iyo in Falastiin loo ogolaado inay la fadhiistaan dalalka kale ee xubnaha ka ah golaha.

Milatari

Hay’adda Nabadsugidda Falastiin waxay ka kooban tahay ciidamada qalabka sida iyo hay’adaha sirdoonka, kuwaas oo la aas aasay intii lagu jiray heshiiskii Oslo. Shaqadoodu waa ilaalinta amniga gudaha iyo ilaalinta sharciga meelaha PA ay maamusho. Uma hawlgalo sidii ciidan hubaysan oo dal madax banaan. Heshiiskii Oslo ka hor, PLO waxay hogaamisay jabhad hubaysan oo ka soo horjeeday Israa'iil, oo ay ku jiraan isbahaysiga kooxaha xagjirka ah oo ay ku jiraan laanteeda milatariga - Ciidanka Xoraynta Falastiin . Tan iyo heshiisyadii 1993-1995, waxay ahayd mid aan shaqayn oo waxay ka shaqaysaa oo keliya Suuriya. Fedayeenka Falastiin waa dagaalyahannada Falastiiniyiinta iyo ciidamada jabhadda. Falastiiniyiintu waxay u haystaan "dagaalyahan xornimo doon" iyo "argagixiso" Israa'iiliyiinta. Xamaas waxay isu haysataa inay tahay ciidan madax-bannaan, oo ka awood iyo saamayn badan PSF, oo ay weheliyaan ururrada kale ee mayalka adag sida Islamic Jihad (Al-Quds Bridage). Waa ciidan jabhad ah, oo ay taageerayaan Iran, Qatar iyo Turkiga. Sida laga soo xigtay CIA World Factbook, Guutada Qassam waxay leeyihiin 20,000 ilaa 25,000 xubnood, inkastoo tiradan lagu muransan yahay. Ka bixitaanka Israel ee 2005 ee Gaza waxay siisay Hamas fursad ay ku horumariyaan garabkeeda militari. Iran iyo Hezbollah ayaa hub sharci darro ah u soo galiyay Xamaas iyaga oo sii mara gacanka Sinai Peninsula iyaga oo sii maray Suudaan iyo Liibiya iyo sidoo kale dhinaca badda. Tababar millatari oo xoog leh iyo hub uruursi ayaa u oggolaaday Xamaas in ay si tartiib tartiib ah u abaabulaan cutubyo goboleed oo waaweyn sida guutooyin ka kooban 2,500–3,500 dagaalyahan midkiiba. Tan iyo 2020, dhoolatus wadajir ah oo lala sameeyay kooxaha kale ee ka dagaalama Gaza sida Falastiin Islamic Jihad (PIJ) waxay caadeysteen unugyo si ay ugu shaqeeyaan qaab isku dubaridan, taageera taliska iyo xakamaynta Hamas, waxayna fududeeyeen iskaashiga Xamaas iyo kooxaha yaryar. Dadaallada noocan oo kale ah waxay si dhab ah u bilowdeen sannadkii 2007-dii, markii Xamaas ay la wareegtay awoodda Marinka Gaza. Iran ayaa tan iyo markii ay Xamaas siisay agab iyo aqoon ay ku dhisto gantaallo waaweyn, iyadoo in ka badan 10,000 oo gantaallo ah iyo madaafiic lagu garaacay dagaalka hadda socda. Caawinta Iran, Xamaas waxay samaysay wax soo saar gantaallo gudaha ah oo xooggan oo u adeegsada tuubooyinka, fiilooyinka korantada, iyo agabka kale ee maalinlaha ah ee wax soo saarka la hagaajiyay.

Sharciga iyo amniga

Dawladda Falastiin waxay leedahay tiro ciidamo ah oo ammaan ah, oo ay ku jiraan Booliska madaniga ah , Ciidamada Ammaanka Qaranka iyo Adeegyada Sirdoonka, oo leh shaqada ilaalinta amniga iyo ilaalinta muwaadiniinta Falastiiniyiinta iyo Dawladda Falastiin. Dhammaan ciidamadan ayaa qayb ka ah hay’adaha ammaanka Falastiiniyiinta . PSF ayaa ugu horrayn mas'uul ka ah ilaalinta amniga gudaha, fulinta sharciga, iyo howlgallada ka hortagga argagixisanimada ee meelaha ay maamusho maamulka Falastiin. Ciidanka Xoraynta Falastiin (PLA) waa ciidanka joogtada ah ee Ururka Xoraynta Falastiin (PLO). Waxaa la aasaasay sannadihii ugu horreeyay ee dhaqdhaqaaqa qaranka Falastiin, laakiin inta badan waxay ahayd mid aan firfircoonayn tan iyo heshiiskii Oslo. PLA doorkeeda waxaa loogu talagalay inay noqoto ciidan caadi ah laakiin waxay u wareegtay door astaan iyo door siyaasadeed.

Dhaqaalaha

Falastiin waxa ay IMF ku tilmaantay in ay tahay waddan dakhligoodu dhexe yahay iyo mid soo koraya. Sannadkii 2023, GDP-ga waddanku wuxuu ahaa $40 bilyan iyo qofkiiba ilaa $4,500. Xaaladdeeda lagu muransan yahay awgeed, xaaladda dhaqaale ayaa saamaysay. Sii daynta kaarboon-dioxide waxay ahayd 0.6 metric ton qofkiiba 2010. Sannadkii 2011, heerka saboolnimada Falastiin wuxuu ahaa 25.8%. Sida lagu sheegay warbixin cusub oo uu soo saaray Bangiga Adduunka , kobaca dhaqaalaha Falastiin ayaa la filayaa inuu jilco sanadka 2023. Dhaqaalaha Falastiin wuxuu si weyn ugu tiirsan yahay gargaarka caalamiga ah , xawaaladaha Falastiiniyiinta iyo warshadaha maxalliga ah.

Sida lagu sheegay warbixin uu soo saaray Bangiga Adduunka , saamaynta dhaqaale ee siyaasadda xidhitaanka Israa’iil ayaa ahayd mid qoto dheer, taasoo si toos ah uga qayb qaadatay hoos u dhac weyn oo ku yimid dhaqdhaqaaqa dhaqaalaha, shaqo la’aanta baahsan, iyo kor u kaca faqriga tan iyo bilowgii Intifada Labaad ee Sebtembar 2000 . Xayiraadahani waxay si ba'an u hakiyeen kobaca dhaqaalaha iyo horumarka gobolka. Ka dib Dagaalkii Gaza ee 2014 , halkaas oo dhismayaal badan ay waxyeeloobeen ama burburiyeen, socodka dhismaha iyo alaabta ceeriin ee Gaza ayaa si aad ah loo xaddiday. Dhoofinta joogtada ah ee gobolka ayaa gebi ahaanba la joojiyay, taas oo uga sii dareysa caqabadaha dhaqaale ee soo food saaray dadweynaha.

Mid ka mid ah tallaabooyinka culeyska leh ee ay Israa'iil soo rogtay ayaa ah nidaamka "dib-u-celinta" ee lagu dhaqan geliyo meelaha laga gudbo ee gudaha dhulka Falastiiniyiinta . Siyaasaddani waxay ku khasabtaa alaab-qeybiyeyaasha inay badeecadahooda ka dejiyaan oo ay dib ugu raraan hal baabuur oo kale, taasoo keentay kharashaad gaadiid oo aad u badan iyo waqti dheer oo ay ku sii maraan badeecadaha la dhammeeyey iyo alaabta ceeriin. Kharashyadan dheeraadka ah waxay sii carqaladeynayaan kobaca dhaqaalaha iyo jiritaanka. Sida uu dhigayo 1995 Oslo II Accord , waxaa lagu heshiiyey in maamulka Aagga C lagu wareejiyo maamulka Falastiiniyiinta 18 bilood gudahood, marka laga reebo arrimaha lagu go'aaminayo heshiiska heerka kama dambaysta ah. Si kastaba ha ahaatee, Israa'iil waxay ku guuldareysatay inay fuliso waajibaadkeeda ku xusan heshiiskii Oslo, taasoo muujineysa baahida degdegga ah ee xisaabtanka iyo soo afjarida isla xisaabtan la'aanta. Komishanka Yurub ayaa muujiyay saamaynta xun ee xannibaadda West Bank ee Israa'iil , iyada oo ku qiyaastay in ay keentay saboolnimada dhaqaale ee sanadlaha ah ee Falastiiniyiinta 2-3% ee GDP. Intaa waxaa dheer, tirada sii kordheysa ee xiritaanka gudaha iyo dibedda ayaa sii socota inay saameyn xun ku yeelato rajada laga qabo soo kabashada dhaqaalaha gobolka. Sannadkii 2015, saamaynta dhaqaale ee isticmaalka sharci darrada ah ee Israa’iil ee khayraadka dabiiciga ah ee Falastiin waxa si muxaafid ah loogu qiyaasay US$1.83 bilyan, oo u dhiganta 22% GDP-ga Falastiin sannadkaas. Warbixinta 2015 ee Bangiga Adduunka, qaybta wax soo saarka ee GDP ayaa hoos uga dhacday 19% ilaa 10 % inta u dhaxaysa saxeexa Heshiisyada Oslo ilaa 2011 . 22% ilaa GDP Falastiin. Warbixintu waxay xustay in Israa'iil iyo Urdun ay si wada jir ah u soo saaraan $4.2 bilyan sannadkii iibka alaabtan, taasoo ka dhigan 6% sahayda potash-ka caalamiga ah iyo 73% wax soo saarka bromine-ka caalamiga ah. Guud ahaan, haddii Falastiiniyiintu ay si aan xaddidnayn u heli lahaayeen dhulkooda ee Aagga 'C', faa'iidooyinka dhaqaale ee Falastiin waxay kordhin karaan 35% GDP, oo gaaraya ugu yaraan $3.4 bilyan sannadkii. Sidoo kale, xayiraadaha biyuhu waxay ku kaceen kharash dhan US $ 1.903, oo u dhiganta 23.4% GDP, halka xayiraadda joogtada ah ee Israel ee Marinka Gaza ay keentay kharash dhan $ 1.908 bilyan US $, oo ka dhigan 23.5% GDP ee 2010 . xaqa loo leeyahay in la horumariyo bulsho barwaaqo ah oo leh dhaqaale deggan iyo kobac waara. Wax soo saarka guud ee guud ee Falastiin (GDP) ayaa hoos u dhacay 35% rubuci hore ee 2024, sababtoo ah dagaalka ka socda Gaza, Xafiiska Dhexe ee Tirakoobka Falastiin (PCBS) ayaa sheegay. Waxaa jiray farqi weyn oo u dhexeeya Daanta Galbeed, kaas oo arkay hoos u dhac 25% ah iyo Marinka Gaza, tiradu waa 86% iyada oo uu socdo dagaalka. Qaybta wax soo saarka ayaa hoos u dhacday 29% ee Daanta Galbeed iyo 95% ee Gaza, halka qaybta dhismuhu hoos u dhacday 42% ee Daanta Galbeed oo asal ahaan ku burburtay Gaza, iyada oo 99% hoos u dhacday.

Beeraha

Ka dib markii Israa'iil ay qabsatay Daanta Galbeed iyo Marinka Qaza 1967-dii, beeralayda falastiiniyiinta waxaa soo gaaray dib u dhac weyn. Wax ku biirinta waaxdu ee GDP ayaa hoos u dhacday, xooggii shaqaale ee beeralaydana wuu yaraaday. Meelaha la beero ee Daanta Galbeed ayaa si joogto ah hoos ugu dhacay tan iyo 1967. Beeralayda Falastiiniyiinta ayaa caqabad ku ah suuqgeynta iyo qaybinta alaabtooda, xayiraadaha Israel ee isticmaalka biyaha ayaa si weyn u saameeyay beeraha Falastiiniyiinta. In ka badan 85% biyaha falastiiniyiinta ee ka yimaada daanta galbeed waxaa adeegsata Israel, falastiiniyiintana waxaa loo diiday inay helaan kheyraadka biyaha ee webiyada Urdun iyo Yarmuuk. Qaza, biyo-mareenada xeebta waxay la il daran tahay soo gelitaanka biyaha cusbada. Xayiraadaha Israel ayaa xaddiday waraabka dhulka falastiiniyiinta, iyadoo kaliya 6% dhulka Daanta Galbeed ee ay falastiiniyiintu beeran yihiin la waraabiyo, halka dadka Israa’iil degan ay waraabiyaan qiyaastii 70% dhulkooda. Dagaalkii Khaliijka ee 1991 wuxuu saameyn ba'an ku yeeshay beeralayda falastiiniyiinta, maadaama inta badan loo dhoofiyo wadamada Khaliijka Carabta. Dhoofinta Falastiiniyiinta ee Wadamada Khaliijka ayaa hoos u dhacay 14% natiijada dagaalka, taasoo keentay saameyn dhaqaale oo weyn.

Biyo-helidda iyo nadaafadda

Biyo gelinta iyo fayadhowrka dhulka falastiiniyiinta waxaa lagu gartaa biyo la’aan aad u daran waxaana saameyn weyn ku leh gumeysiga Israel. Khayraadka biyaha ee Falastiin waxaa qayb ahaan gacanta ku haya Israa'iil sababtoo ah qayb ahaan kakanaanta taariikheed iyo juquraafi ahaaneed iyadoo Israa'iil ay siisay madaxbannaani qaybeed 2017 . Israa'iil waxay siisaa dhulalka falastiiniyiinta biyaha sahaydeeda biyaha iyo sahayda biyaha sasarka leh, 2012 oo bixisa 52 MCM . Guud ahaan, tayada biyuhu aad bay uga xun yihiin Marinka Gaza marka la barbar dhigo Daanta Galbeed. Qiyaastii saddex meelood meel meel ka mid ah biyaha la geeyey dhulka falastiiniyiinta ayaa ku lumay shabakada qaybinta . Go’doominta joogtada ah ee marinka Qaza iyo dagaalka Gaza ayaa sababay burbur xooggan oo soo gaaray kaabayaasha dhaqaalaha ee marinka Qaza. Ku saabsan biyaha wasakhda ah, dhirta daaweynta ee hadda jirta ma laha awood ay ku daaweeyaan dhammaan biyaha wasakhda ah ee la soo saaro, taasoo keenta wasakhowga biyaha daran. Horumarinta qaybta aad ayey ugu xidhan tahay maalgelinta dibadda.

Wax-soo-saarka

Qaybaha wax soo saarka ee Falastiin waxaa ka mid ah dunta, habaynta cuntada, dawooyinka, qalabka dhismaha, alaabta guriga, alaabta caaga ah, dhagaxa, iyo elektarooniga. Alaabooyinka xusidda mudan waxaa ka mid ah dharka, saliidda saytuunka, caanaha, alaabta guriga, ceramics, iyo qalabka dhismaha. Kahor Intifada Labaad, Falastiin waxay lahayd saldhig warshadeed oo xoog leh oo ku yaal Jerusalem iyo Gaza. Caqabadaha laga taagay Daanta Galbeed ayaa ka dhigay dhaqdhaqaaq adag; go’doominta marinka Qaza ayaa si weyn u saamaysay xaaladda dhaqaale ee dhulka. Laga bilaabo 2023 , sida laga soo xigtay Wasaaradda Dhaqaalaha , waaxda wax soo saarka ayaa la filayaa inay koraan 2.5% ayna abuuraan 79,000 shaqo lixda sano ee soo socota. Falastiin waxay inta badan dhoofisaa alaabta dhagaxa ah (limestone, marble - 13.3%), alaabta guriga (11.7%), balaastikada (10.2%) iyo birta iyo birta (9.1%). Badeecadahaas intooda badan waxaa loo dhoofiyaa Jordan, Maraykanka, Israa'iil iyo Masar. Hebron waa magaalada ugu horumarsan dhanka warshadaha ee gobolka waxayna u adeegtaa sidii xudunta dhoofinta wax soo saarka Falastiin. In ka badan 40% dhaqaalaha qaranka ayaa soo saara halkaas. Madbacada ugu horumarsan Bariga Dhexe waa Xebroon. Dhagaxyo badan ayaa ku yaal gobolka ku xeeran. Kaydadka Silikoon ayaa laga helay dhulka Gaza. Dhagaxa Jerusalem, oo laga soo saaray Daanta Galbeed, ayaa loo isticmaalay dhismayaal badan oo ku yaala Jerusalem. Hebron waxa aad loogu yaqaanaa wax-soo-saarka dhalada. Nablus waxaa lagu xusay saabuunteeda Nablus . Qaar ka mid ah shirkadaha ka shaqeeya dhulka Falastiin waxaa ka mid ah Siniora Foods , Sinokrot Industries , Schneider Electric , PepsiCo iyo Coca-Cola . Dadaalada nabadeed ee dhaqaalaha Israel-Falastiin waxay keeneen dhowr hindise, sida Dooxada Nabadda iyo Jebinta Impasse , kuwaas oo kor u qaadaya mashaariicda warshadaha ee u dhexeeya Israel, Falastiin iyo dalalka kale ee Carabta, iyada oo ujeedadu tahay horumarinta nabadda iyo soo afjarida colaadda. Kuwaas waxaa ka mid ah jardiinooyin warshadeed oo wadajir ah oo laga furay Falastiin. Maamulka Falastiin ayaa magaalooyin warshadeed ka dhisay Gaza, Beytlaxam, Jericho, Jenin iyo Hebron. Qaarkood waxay iskaashi wadajir ah la leeyihiin wadamada Yurub

Tamarta

Falastiin ma soo saarto saliid iyo gaas u gaar ah. Laakiin sida laga soo xigtay warbixinnada Qaramada Midoobay, " kaydka saliidda iyo gaasta ee baaxadda leh" ayaa ku yaal dhulka Falastiiniyiinta. Xaalada colaadeed ee ay ku sugan tahay awgeed, tamarta iyo shidaalka ugu badan ee Falastiin waxaa laga keenaa Israa’iil iyo dhammaan dalalka kale ee dariska ah sida Masar, Urdun iyo Sucuudiga. Sannadkii 2012, korontada laga heli karo Daanta Galbeed iyo Gaza waxay ahayd 5,370 GW-saac (3,700 ee Daanta Galbeed iyo 1,670 ee Gaza), halka isticmaalka sannadlaha ah ee qof kasta oo koronto ah (ka dib markii laga jaray khasaaraha gudbinta) uu ahaa 950 kWh. Warshada Korontada ee Qaza waa warshadda tamarta kaliya ee ku taal marinka Gaza. Waxaa iska leh Shirkadda Korontada ee Gaza (GPGC), oo hoos timaada Shirkadda Korontada ee Falastiin (PEC). Shirkadda Korontada Degmada Jerusalem , oo hoos timaada PEC, waxay siisaa koronto dadka Falastiiniyiinta ah ee deggan Yeruusaalem. Saraakiisha dawladda ayaa si isa soo taraysa diiradda u saaray tamarta qorraxda si loo yareeyo ku tiirsanaanta Israel ee tamarta. Sanduuqa Maalgelinta Falastiin ayaa bilaabay "Noor Palestine", mashruuc ujeedadiisu tahay in lagu bixiyo awoodda Falastiin. Qudra Energy, oo ay iska kaashadeen Bank of Falastiin iyo NAPCO ayaa aasaasay warshado koronto qoraxda oo dhan Jammala , Nablus, Birzeit iyo Ramallah. Sannadkii 2019, ee ololaha Noor Palestine, warshaddii ugu horreysay ee tamarta qoraxda iyo beerta qorraxda ayaa laga furay Jenin. Laba jardiinooyin kale oo cadceedda ayaa loo qorsheeyay Jeriko iyo Tubas. Warshad koronto oo cadceedda cusub ayaa laga dhisayaa xarunta Abu Dis ee Jaamacadda Al-Quds , taas oo loogu adeegayo Falastiiniyiinta Qudus.

Saliid iyo gaas

Falastiin waxa ay haysataa kayd shidaal iyo gaas oo baaxad leh. [ 243 ] In ka badan 3 bilyan oo fuusto (480,000,000 m 3 ) oo saliid ah ayaa lagu qiyaasay inay ka jiraan xeebaha iyo dhulka Falastiiniyiinta ee la haysto. Levant Basin waxa ay haysaa ilaa 1.7 bilyan fuusto (270,000,000 m 3 ) oo saliid ah, oo leh 1.5 bilyan oo foosto (240,000,000 m 3 ) oo ka hooseysa dhulka la haysto ee Daanta Galbeed. [ 244] Around 2 billion barrels (320,000,000 m3) of oil reserves are believed to exist in shore of the Gaza Strip.[244][245] According to a report by the UNCTAD, around 1,250 billion barrels (1.99×1011 m3) of oil reserves are in the occupied Palestinian territory of the West Bank, probably the Meged oil field. As per the Palestinian Authority, 80% of this oil field falls under the lands owned by Palestinians. Masadder, oo ah qayb ka mid ah Sanduuqa Maalgelinta Falastiin ayaa horumarinaya saliidda ee Daanta Galbeed. [ 245 ] Goobta Block-1, oo ku fidsan dhul dhan 432 kiiloomitir laba jibaaran (167 sq mi) waqooyi-galbeed Ramallah ilaa Qalqilya ee Falastiin, waxay leedahay awood la taaban karo oo laga heli karo kheyraadka hydrocarbon . Waxaa lagu qiyaasaa in ay haysato P90 (heerka hubaal) ee 0.03 bilyan fuusto (4,800,000 m 3 ) saliid dib loo soo celin karo iyo 6,000,000,000 cubic feet (170,000,000 m 3 ) oo ah gaas la soo kaban karo. Kharashka ku baxaya horumarinta beertan ayaa lagu qiyaasay $390 milyan, waxaana lagu fulin doonaa heshiis wax-soo-saar la wadaago dawladda Falastiin . Waqtigan xaadirka ah, barnaamijka shaqo ee hore ee sahaminta ka hor ayaa socda si loogu diyaariyo naqshadaynta qorshaha sahaminta si loo ansixiyo, kaas oo ka hor marin doona horumarinta buuxda ee goobta. Gaaska dabiiciga ah ee Falastiin ayaa inta badan laga helaa Marinka Gaza. Marinka Gaza waa gaaska dabiiciga ah , oo ku yaal agagaarka 32 kiiloomitir (20 mi) xeebta dhulka ee xeebta Mediterranean. Waxay haysaa kayd gaas u dhexeeya 28 bilyan kuyuubik mitir (990 bilyan cubic feet) ilaa 32 bilyan cubic mitir (1.1 trillion cubic feet). Qiyaasahani waxay aad uga badan yihiin baahida dhulka Falastiiniyiinta ee tamarta . Goobta gaaska waxaa helay kooxda British Gas Group 1999. Markii la helay gaaska, Yaasir Carafaat wuxuu ku ammaanay Yaasir Carafaat oo ah "Hadyad Eebbe". Iskaashiga gobolka ee u dhexeeya maamulka Falastiiniyiinta , Israel iyo Masar ayaa lagu saxiixay horumarinta beerta iyo Xamaas ayaa sidoo kale siisay ogolaansho maamulka Falastiin. Si kastaba ha ahaatee, tan iyo dagaalka ka socda Gaza , mashruucan ayaa dib loo dhigay

Gaadiidka

Laba garoon diyaaradeed oo Falastiiniyiin ah - Gegida Caalamiga ah ee Jerusalem iyo Gegida Caalamiga ah ee Gaza - ayay Israel burburisay sanadihii hore ee intifada labaad. Tan iyo markaas ma jirin garoon diyaaradeed oo ka shaqeeya dalka. Falastiiniyiintu waxay ku safri jireen garoomada diyaaradaha ee Israel – Ben Gurion Airport iyo Ramon Airport – iyo madaarka caalamiga ah ee Queen Alia ee Amman , caasimadda Jordan. Soo jeedin badan ayaa laga soo jeediyay dowladda iyo hay’adaha gaarka ah si loo dhiso garoomada diyaaradaha ee dalka. Sanadkii 2021, soo jeedintii ugu dambeysay waxaa sameeyay dowladda Falastiin iyo dowladda Israa’iil labadaba si dib loogu horumariyo Gegida diyaaradaha ee Qalandia si uu u noqdo garoon caalami ah oo ay wadaagaan Israa’iiliyiinta iyo Falastiiniyiinta. Marinka Qaza waa gobolka kaliya ee xeebta ah ee Falastiin, halkaas oo ay ku taal Dekedda Gaza . Waxay ku jirtaa go'doomin dhinaca badda ah oo ay Israa'iil ku hayso, tan iyo markii ay dhulkaas go'doomisay. Sanadihii Oslo, dawladda Falastiin waxay iskaashi la samaysay Nederland iyo Faransiiska si ay u dhistaan deked caalami ah laakiin mashruuca waa laga tagay. Sannadkii 2021, ra'iisul wasaarihii Israa'iil Naftali Bennett ayaa bilaabay mashruuc horumarineed oo Gaza ah, kaas oo ay ku jirto deked.

Dalxiiska

Al Mashtal Hotel ee Gaza, ka hor dagaalkii Gaza

Dalxiiska dalka waxaa loola jeedaa dalxiiska ee Bariga Jerusalem, Daanta Galbeed iyo Marinka Gaza. Sanadkii 2010, 4.6 milyan oo qof ayaa booqday dhulka Falastiin, marka la barbar dhigo 2.6 milyan sanadkii 2009. Tiradaas, 2.2 milyan ayaa ahaa dalxiisayaal ajnabi ah, halka 2.7 milyan ay ahaayeen gudaha. Dalxiisayaasha intooda badani waxay yimaadaan saacado yar oo keliya ama qayb ka mid ah safarka maalinlaha ah. Rubucii u dambeeyay ee 2012 in ka badan 150,000 oo marti ah ayaa joogay huteelada Daanta Galbeed. 40% waxay ahaayeen Yurub halka 9% ay ka yimaadeen Maraykanka iyo Kanada. Hagaha safarka ee Lonely Planet wuxuu qoray in "Daanta Galbeedku maaha meesha ugu fudud ee lagu safro laakiin dadaalka ayaa lagu abaalmariyey." Goobaha xurmada leh sida gidaarka galbeed , Kaniisada Quddus Quddus , iyo Masjidka Al-Aqsa ayaa sanad walba soo jiitaan xujey iyo booqde aan tiro lahayn Sannadkii 2013, wasiirka dalxiiska ee maamulka Falastiin Rula Ma'ay'a ayaa sheegtay in dawladeeda ay doonayso inay dhiirigeliso booqashooyinka caalamiga ah ee Falastiin, laakiin qabsashadu waa qodobka ugu muhiimsan ee ka hortagaya waaxda dalxiiska inay noqoto il dhaqaale oo weyn oo Falastiiniyiinta. Ma jiraan wax shuruudo fiisooyin ah oo lagu soo rogay muwaadiniinta ajnabiga ah marka laga reebo kuwa ay soo rogtay siyaasadda fiisaha ee Israa'iil. Gelitaanka Qudus, Daanta Galbeed, iyo Qaza waxaa si buuxda u maamula dawladda Israa'iil . Gelitaanka dhulka Falastiiniyiinta ee la haysto wuxuu u baahan yahay oo keliya baasaboor caalami ah oo sax ah . Dalxiiska ayaa inta badan xuddun u ah Yeruusaalem iyo Beytlaxam hareeraheeda. Jericho waa goob dalxiis oo caan ah oo loogu talagalay Falastiiniyiinta maxalliga ah.

Isgaarsiinta

Falastiin waxa loo yaqaan "Silicon Valley of NGOs". Warshadaha farsamada sare ee Falastiin, waxay la kulmeen koboc wanaagsan tan iyo 2008. Sannadkii 2020, Xafiiska Dhexe ee Tirakoobka Falastiin (PCBS) iyo Wasaaradda Isgaarsiinta iyo Teknolojiyada ayaa sheegay in Falastiiniyiinta ay joogeen 4.2 milyan oo macaamiil mobilada ah marka la barbar dhigo 2.6 milyan dhamaadka 2010. ee 2019, laga bilaabo 119 kun isla muddadaas. Sanadka 2020, 97% qoysaska falastiiniyiintu waxay lahaayeen ugu yaraan hal khad mobilka gacanta ah. Ugu yaraan hal taleefan oo casriga ah waxaa iska leh 86% qoysaska (91% Daanta Galbeed iyo 78% ee Marinka Gaza). Qiyaastii 80% qoysaska reer Falastiin waxay heli karaan internetka guryahooda halka saddex meelood meel ay haystaan kombuyuutar. Bishii Juun 2020, Bangiga Adduunka ayaa ansixiyay $ 15 milyan deeq ah Mashruuca Teknolojiyadda Dhallinyarada iyo Shaqooyinka ( TechStart ) ee ujeeddadiisu tahay in lagu caawiyo waaxda IT-ga Falastiiniyiinta kor u qaadista awoodda shirkadaha iyo abuurista shaqooyin tayo sare leh. Kanthan Shankar, Agaasimaha Bangiga Adduunka ee Daanta Galbeed iyo Gaza ayaa sheegay in waaxda IT ay awood u leedahay inay gacan xooggan ka geysato kobaca dhaqaalaha. Waxay siin kartaa fursado dhalinyarada Falastiiniyiinta, kuwaas oo ka kooban 30% dadweynaha oo ay haysato shaqo la'aan ba'an.

Adeegyada maaliyadeed

Maamulka Lacagta ee Falastiin ayaa soo saaray hab-raacyo loogu talagalay hawlgalka iyo bixinta adeegyada lacag-bixinta elegtarooniga ah oo ay ku jiraan jeebka elektaroonigga ah iyo kaararka prepaid-ka ah. Hab -maamuuska Xidhiidhka Dhaqaalaha , oo sidoo kale loo yaqaano hab-maamuuska Paris waxaa kala saxeexday PLO iyo Israel, kaas oo ka mamnuucaya maamulka Falastiiniyiinta inay yeeshaan lacag u gaar ah. Heshiiskani waxa uu u gogol xaarayey in dawladdu ay qaaddo cashuuraha. Kahor 1994, dhulka Falastiiniyiinta ee la haysto waxay lahaayeen ikhtiyaaro bangi oo xadidan, iyadoo Falastiiniyiintu ay ka fogaanayeen bangiyada Israel . Tani waxay keentay gobol aan bangi lahayn iyo dhaqaale ku salaysan lacag caddaan ah . Hadda, waxaa jira bangiyada 14 ee ka shaqeeya Falastiin, oo ay ku jiraan bangiyada Falastiin, Jordan iyo Masar, marka la barbardhigo 21 ee 2000 . Debaajiga bangiyada Falastiin waxay arkeen kobac weyn, oo ka kordhay US $ 1.2 bilyan 2007 ilaa US $ 6.9 ee 2018, oo u dhiganta 475% korodhka. Qaybta bangiyada ayaa muujisay heerarka kobaca sanadlaha ah ee la taaban karo ee dhigaalka iyo faylalka amaahda, oo dhaaftay celceliska caalamiga ah. Isku darka tas - hiilaadka amaahda ee ay bixiyeen dhammaan bangiyada 31 December 2018, ayaa gaadhay US$8.4 bilyan, taasoo muujinaysa koror laxaad leh oo boqolkiiba 492 ah marka la barbar dhigo US $ 1.42 bilyan ee 2007. US$5.02 bilyan, taasoo ka dhigan 61 boqolkiiba wadarta deymaha. Tani waxay muujinaysaa koror cajiib ah oo 737 ah oo u dhexeeya 2007 iyo 2018. Hadda, bangiyada diiwaangashan ee Falastiiniyiinta waxay hayaan 57 boqolkiiba dhigaalka macaamiisha waxayna bixiyaan 61 boqolkiiba deynta, marka la barbardhigo 26 boqolkiiba dhigaalka iyo 42 boqolkiiba deynta 2007.

Tirakoobka dadweynaha

Marka loo eego Xafiiska Tirakoobka Dhexe ee Falastiin (PCBS), laga bilaabo 26 Maajo 2021, Dawladda Falastiin 2021 badhtamaha sannadka dadku waa 5,227,193. Ala Owad, madaxweynaha PCBS, ayaa lagu qiyaasey dad gaaraya 5.3 milyan dhamaadka sanadka, 2021. Gudaha aagga 6,020 kiiloomitir laba jibaaran (2,320 sq mi ), waxaa jira cufnaanta dadweynaha ee ku saabsan 827 qof halkii kiiloomitir laba jibaaran. Si loo dhigo tan si guud, celceliska cufnaanta dadweynaha ee adduunka waxay ahayd 25 qof halkii kiiloomitir laba jibaaran 2017. Kala bar dadka reer Falastiin waxay ku nool yihiin qurbaha , ama waa qaxooti . Iyadoo ay ugu wacan tahay in ay ku jirto xaalad colaadeed oo ay la leedahay Israa'iil, dagaalladii xigay waxay keeneen barokac baahsan oo Falastiiniyiin ah , oo loo yaqaan Nakba ama Naksa . Dagaalkii 1948 , ku dhawaad 700,000 oo falastiiniyiin ah ayaa laga saaray . Intooda badan waxa ay magangalyo ka raadsadaan dalalka deriska la ah Carabta sida Urdun, Ciraaq, Lubnaan iyo Masar, halka kuwa kalena ay ku nool yihiin sida dibad-bax ku nool Sucuudiga, Qatar, Cumaan iyo Kuwait. Tiro badan oo Falastiiniyiin ah ayaa ku sugan Maraykanka, Boqortooyada Ingiriiska iyo Yurub inteeda kale

Diinta

Dalku waxa uu caan ku ahaa muhiimadda diineed iyo meelo badan oo barakeysan, iyadoo diintu ay door muhiim ah ka qaadatay qaabaynta bulshada iyo dhaqanka dalka. Dhaqan ahaan waa qayb ka mid ah Dhulka Quduuska ah , kaas oo loo tixgeliyo dhul muqadas ah diimaha Ibraahim iyo sidoo kale diimaha kale. Sharciga aasaasiga ah wuxuu dhigayaa in Islaamku yahay diinta rasmiga ah laakiin sidoo kale wuxuu bixiyaa xorriyadda diinta, isagoo ku baaqaya in la ixtiraamo diimaha kale. Diimaha laga tirada badan yahay ayaa wakiil ka ah sharci-dejinta Maamulka Qaranka Falastiin. 98% falastiiniyiintu waa Muslim , kuwaas oo intooda badan ay yihiin kuwa raacsan laanta Islaamka Sunniga iyo tiro yar oo Axmadiya . 15% waa muslimiin aan magac-raac ahayn . Masiixiyiinta Falastiin waxay matalaan tiro aad u tiro yar oo ah 1%, oo ay ku xigto bulshooyin diimeed oo aad u yaryar , oo ay ku jiraan Baha'is iyo Samaritans . Tirada ugu badan ee Masiixiyiintu waxay ku sugan yihiin Beytlaxam , Beit Sahour , iyo Beit Jala oo ku taal Daanta Galbeed, iyo sidoo kale marinka Gaza. Diin ahaan, Masiixiyiinta Falastiiniyiinta intooda badan waxay ka tirsan yihiin Kaniisadaha Ortodokska Bari ama Oriental Ortodokska , oo ay ku jiraan Kaniisadda Ortodokska ee Giriiga , Kaniisadda Rasuullada ee Armenia , iyo Kaniisadda Ortodokska Suuriya . Waxaa jira koox muhiim ah oo Roman Catholics ah , Catholics Greek ( Melkites ), iyo diimaha Protestant . Dadka ku nool 350 qof, reer Samaariya waxay aad isugu urursadeen agagaarka Buurta Gerizim . Isku ekaanshaha u dhexeeya Samaritanism iyo yuhuudda awgeed , Samaritanka waxaa badanaa loogu yeeraa "Yuhuudda Falastiin". PLO waxay u aragtaa Yuhuuda inay yihiin Falastiiniyiin , kuwaas oo ku noolaa gobolka si nabad ah ka hor sarakicida Sionism. Shakhsiyaadka qaarkood, gaar ahaan kuwa ka soo horjeeda Sahyuuniyiinta, waxay isu haystaan Yuhuud Falastiiniyiin ah, sida Ilan Halevi iyo Uri Davis . Qiyaastii 600,000 oo Israa'iil ah, oo u badan Yuhuud, ayaa ku nool degsiimooyinka Israa'iil , sharci-darro ah marka loo eego sharciga caalamiga ah, oo dhan Daanta Galbeed. Sunagogga Jericho , oo ku yaal Jericho waa sunagogga kaliya ee ay maamusho Maamulka Falastiin.

Goobaha Quduuska ah ee Falastiin

Kaniisadda Dhalashadu waa mid ka mid ah goobaha ugu muhiimsan ee Masiixiyiinta.

Masjidka Nabi Yahya waxa ku jira qabriga dhaqanka ee Yooxanaa Baabtiisaha .

Luuqad

Falastiiniyiinta asal ahaan waa Carab , waxayna ku hadlaan luqadda Carabiga . Jaaliyadaha Bedouin ee dhalashada Falastiin waxay ka kooban yihiin tiro yar oo ku nool Daanta Galbeed, gaar ahaan agagaarka Hebron Hills iyo miyiga Yeruusaalem. Laga bilaabo 2013, qiyaastii 40,000 Bedouins ayaa degan Daanta Galbeed iyo 5,000 Bedouins waxay ku nool yihiin Marinka Gaza. Jahalin iyo Ta'amireh waa laba qabiil oo reer Baadiyaha ah oo dalka ku nool. Tiro badan oo ka mid ah qowmiyadaha aan Carabta ahayn ayaa sidoo kale ku nool dalka, iyada oo xubnahooda ay haystaan sidoo kale dhalashada Falastiin. Kuwaas waxaa ka mid ah kooxaha Kurdiyiinta , Nawar , Assyrians , Romani , Druze , Afrikaan , Dom , Ruush , Turki iyo Armenian . Inta badan bulshooyinka aan Carabta ahayn ee Falastiin waxay deggan yihiin hareeraha Jerusalem . Qiyaastii 5,000 oo Ashuur ah ayaa ku nool Falastiin, inta badan magaalooyinka barakeysan ee Yeruusaalem iyo Beytlaxam . Dad lagu qiyaasay inta u dhaxaysa 200 iyo 450 Afrikaan madow, oo loo yaqaan Afro-Falastiin , ayaa ku nool Yeruusaalem. Beel yar oo Kurdiyiin ah ayaa deggan Xebroon . Nawar waa bulsho yar oo Dom iyo Romani ah , oo ku nool Yeruusaalem, kuwaas oo asal ahaan ka soo jeeda Hindiya . Qurba -joogta Ruushka ayaa sidoo kale laga helaa Falastiin, gaar ahaan Xarunta Ruushka ee Jerusalem iyo Hebron . Intooda badani waa Masiixiyiin ka tirsan Kaniisadda Ortodokska ee Ruushka . 2022, qiyaasta qiyaastii 5,000-6,000 Armenian ayaa ku noolaa guud ahaan Israa'iil iyo Falastiin , kuwaas oo ku dhawaad 1,000 Armeeniyiin ah ay ku noolaayeen Yeruusaalem ( Quarter Armenian ) inta kalena waxay ku noolaayeen Beytlaxam. Laga soo bilaabo 1987, 400,000 ilaa 500,000 oo Turki ah ayaa ku nool Falastiin . Sababo la xiriira dagaaladii sokeeye ee 1947-1949 , qoysas badan oo Turki ah ayaa ka qaxay gobolka waxayna degeen Urdun , Suuriya iyo Lubnaan . Sida laga soo xigtay wargayska 2022 ee Al Monitor , qoysas badan oo asal ahaan Turki ah oo ku nool Gaza ayaa u haajiray Turkiga sababtoo ah "xaaladda dhaqaale ee sii xumaanaysa ee go'doominta". [ 305 ] Dadka laga tirada badan yahay ee dalka ayaa sidoo kale lagu soo rogay qabsasho iyo xannibaadyo Israel

Waxbarashada

Heerka wax-akhris ee Falastiin wuxuu ahaa 96.3% sida lagu sheegay warbixin 2014 ah oo ay soo saartay Barnaamijka Horumarinta ee Qaramada Midoobay , taas oo heer sare ah marka loo eego heerarka caalamiga ah. Waxaa jira farqi jinsi oo dadka da'doodu ka sarreyso 15 iyadoo 5.9% haweenka loo arko kuwo aan waxna akhriyin marka la barbardhigo 1.6% ragga. Wax-akhris la'aanta haweenka ayaa hoos uga dhacday 20.3% 1997 ilaa in ka yar 6% 2014. Gobolka Falastiin, Marinka Gaza ayaa leh heerka ugu sarreeya ee wax-akhris. Sida laga soo xigtay blog-saxaafadeed ee Jaamacadda Columbia , Falastiiniyiintu waa qaxootiga ugu aqoonta badan. Nidaamka waxbarasho ee Falastiin wuxuu ka kooban yahay Daanta Galbeed iyo Marinka Gaza labadaba, waxaana maamula Wasaaradda Waxbarashada iyo Tacliinta Sare . Waxbarashada aasaasiga ah ee Falastiin waxaa ka mid ah dugsiga hoose (fasalada 1-4) iyo dugsiga diyaarinta (fasalada 5-10). Waxbarashada dugsiga sare waxay ka kooban tahay waxbarashada guud ee dugsiga sare (fasalada 11-12) iyo waxbarashada farsamada gacanta. Manhajka waxaa ku jira maaddooyin sida Carabi, Ingiriisi, xisaab, saynis, cilmiga bulshada, iyo jirdhiska. Cilmi-baarista diinta Islaamka iyo Masiixiga ayaa sidoo kale qayb ka ah manhajka sida ay sheegtay wasaaradda waxbarashadu. Daanta Galbeed iyo Marinka Qasa waxay wada leeyihiin 14 jaamacadood, 18 kulliyadood oo jaamacadeed, 20 kulliyadood oo bulshada ah, iyo dugsiyada 3,000. Jaamacadda Umadda ee An-Najah oo ku taal Nablus waa jaamacadda ugu weyn dalka, waxaa ku xiga Jaamacadda Al-Qudus ee Qudus iyo Jaamacadda Birzeit oo ku taal Birzeit oo u dhow Ramallah. Jaamacadda Al-Quds waxay ku guulaysatay qiimaynta 5-xiddigaha tayada tayada , waxaana lagu naanaysaa "jaamacadda ugu mas'uulka ah bulsho ahaan dunida Carabta ". Sannadkii 2018, Jaamacadda Birzeit waxaa lagu qiimeeyay mid ka mid ah 2.7% ugu sarreeya jaamacadaha adduunka oo dhan daabacaadda 2019 ee Qiimaynta Jaamacadda Adduunka

Caafimaadka

Sida laga soo xigtay Wasaaradda Caafimaadka Falastiiniyiinta (MOH), laga bilaabo 2017, waxaa jiray 743 xarumaha daryeelka caafimaadka aasaasiga ah ee Falastiin (583 ee Daanta Galbeed iyo 160 ee Gaza), iyo 81 isbitaallada (51 ee Daanta Galbeed, oo ay ku jiraan Bariga Jerusalem, iyo 30 ee Gaza). Cisbitaalka ugu weyn Daanta Galbeed waxa uu ku yaala Nablus, halka Al-Shifa Hospital uu ku yaalo Marinka Gaza. Ka shaqaynta hoos imanaysa Ururka Caafimaadka Adduunka (WHO), Kooxda Caafimaadka ee dhulka Falastiiniyiinta la haysto (oPt) waxaa la aasaasay 2009 oo ka dhigan iskaashi ka badan 70 ururada maxaliga ah iyo kuwa caalamiga ah ee aan dawliga ahayn iyo hay'adaha Qaramada Midoobay oo bixiya qaab loogu talagalay jilayaasha caafimaadka ee ku lug leh jawaabta bini'aadantinimo ee oPt. Kooxda waxaa wada guddoominaya MOH si loo hubiyo in la waafajiyo siyaasadaha iyo qorshayaasha qaranka. Warbixinta Agaasimaha Guud ee WHO ee 1 May 2019 waxay qeexaysaa xaaladaha waaxda caafimaadka ee oPt ee tilmaamaya mudnaanta istaraatiijiga ah iyo caqabadaha hadda jira ee ku wajahan guulahooda iyada oo la raacayo istaraatiijiyadda iskaashiga dalka ee WHO iyo Dhulka Falastiiniyiinta ee la haysto 2017-2020.

Dhaqanka

Falastiiniyiinta asal ahaan iyo luqad ahaanba waxaa lagu tiriyaa inay ka mid yihiin dunida Carabta. Dhaqanka Falastiin ayaa saameyn culus ku yeeshay diinta, farshaxanka, suugaanta, qaab dhismeedka isboortiga, iyo shineemo. UNESCO waxay aqoonsatay dhaqanka Falastiiniyiinta. Bandhiga Falastin ee Suugaanta ( PalFest ) waxay isu keentaa qorayaasha Falastiiniyiinta iyo kuwa caalamiga ah, fannaaniinta, iyo fannaaniinta dabaaldega suugaanta iyo dhaqanka. Bandhiga Maalmaha Shineemooyinka Falastiin ee sanadlaha ah ayaa soo bandhiga filimada Falastiiniyiinta iyo filim sameeyayaasha. Dhaqanka Falastiin waa isku-dhafka caadooyinka asaliga ah, caadooyinka Carabta, iyo dhaxalka boqortooyooyinkii kala duwanaa ee xukumay gobolka. Dhulka falastiin waxa uu goob joog ka ahaa xadaarado qadiimi ah sida Kancaaniyiinta, Falastiiniyiinta iyo Israa’iiliyiinta, mid walbana waxa uu wax ku soo kordhinayaa dhaqankiisa. Qabsashadii Carabtu ee qarnigii 7aad waxay keentay saamaynta Islaamka, taas oo tan iyo wakhtigaas laf dhabar u ahayd aqoonsiga Falastiin. Caadooyinka Islaamka, oo ay ku jiraan luqadda, farshaxanka, iyo naqshadaha, ayaa dhaqanka galiyay astaamo kala duwan. Muujinta dhaqanka Falastiin waxay inta badan u adeegtaa qaab iska caabin ah oo ka dhan ah shaqada iyo dulmiga. Farshaxanka waddooyinka, sida shaqada Banksy ee Beytlaxam, iyo bandhig faneedka Falastiiniyiinta ee sannadlaha ah, Al-Mahatta, ayaa ah tusaalayaal caabbintan dhaqameed. Magaalada qadiimiga ah ee Jerusalem, oo leh goobaheedii diimeed sida gidaarka Galbeed , Masjidka Al-Aqsa , iyo Kaniisadda Qudduuska Qudduuska ah , waxay haysaa muhiimad dhaqameed iyo taariikheed oo baaxad leh. Goobaha kale ee dhaqameed ee caanka ah waxaa ka mid ah magaalada qadiimiga ah ee Yerixoo, goobta qadiimiga ah ee Sebastia , iyo magaalada Beytlaxam . Tiro badan oo xarumo dhaqameed ayaa laga helaa dalka oo dhan, ku dhawaad dhammaan magaalooyinka waaweyn. 2009, Yeruusaalem waxaa loo magacaabay inay noqoto Caasimadda Dhaqanka ee Carabta , Beytlaxamna waxay ka qayb qaadatay Caasimadda Dhaqanka ee Carabta 2020.

Dhismaha

Qaab dhismeedka Falastiin wuxuu ka kooban yahay dhaxal qani ah oo ka tarjumaya kala duwanaanshaha dhaqan iyo taariikheed ee gobolka. Taariikhda oo dhan, dhismaha Falastiiniyiinta waxaa saameeyay ilbaxnimooyin kala duwan, oo ay ku jiraan Islaamka , Byzantine , Crusader , iyo Ottoman . Dhismaha dhaqameed ee Falastiiniyiinta waxaa lagu gartaa isticmaalka qalabka maxaliga ah sida dhagaxa iyo farsamooyinka dhismaha dhaqameed. Qaabka qaabdhismeedku wuu ku kala duwan yahay gobollo kala duwan, oo leh astaamo muuqda oo ay ka mid yihiin albaabbada qadiimiga ah, qubanaha, iyo qaababka joomatari ee adag. Qaab dhismeedka Islaamku wuxuu ka tagay saameyn weyn dhismayaasha Falastiiniyiinta. Masaajidada , mowlacyada , iyo madarasadaha ayaa lagu soo bandhigay farshaxanno aad u qurux badan, oo leh tusaalooyin xusid mudan oo ay ka mid yihiin Masjidka Al-Aqsa ee Jerusalem iyo Masjidka weyn ee Nablus . Rawabi waa hoyga amphitheater-ka Roomaanka ee ugu weyn bariga dhexe iyo dunida carabta . Falastiin waxay hoy u tahay dhowr dhisme oo Byzantine ah iyo Crusader. Kaniisadda Qudduuska Qudduuska ah ee Yeruusaalem, taas oo dib u soo celinaysa qarnigii 4aad, waa goob muhiim ah oo xaj ah. Qalcadda Crusader ee Krak des Chevaliers ee Golan Heights waa tusaale kale oo cajiib ah. Intii lagu jiray xilligii Cusmaaniyiinta, masaajidyo, daaro iyo dhismayaal dadweyne ayaa laga dhisay guud ahaan Falastiin. Halyeyga caanka ah ee Qubbada Dhagaxa ee Yeruusaalem waxa lagu sameeyay dib-u-habayn iyo dib-u-cusboonaysiin xilligii Cusmaaniyiinta, isaga oo soo bandhigay isku-dhafka Islaamka iyo walxaha dhismaha ee Byzantine. Rasem Badran iyo Mohamed Hadid waa naqshad-yaqaan Falastiini ah oo caan ah. Sanadihii la soo dhaafay, qaab dhismeedka casriga ah ayaa ka soo baxay Falastiin, isaga oo isku daraya waxyaabo dhaqameed oo leh naqshado casri ah. Matxafka Falastiiniyiinta ee Birzeit , oo uu naqshadeeyay Heneghan Peng Architects , ayaa tusaale u ah isku-dhafkan, oo ku daraya motifs maxalliga ah iyo habdhaqanka dhismaha ee waara. Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Beytlaxam, waa qaab dhismeed caan ah oo muujinaya qaab-dhismeedka Falastiiniyiinta ee casriga ah. Dhisme kale oo xusid mudan waa Tiyaatarka Qaranka Falastiin ee Yeruusaalem. Qaybaha qaab dhismeedka casriga ah waxaa laga heli karaa xarumaha dukaamaysiga, hoteelada raaxada, jardiinooyinka tignoolajiyada iyo dhismooyinka dhaadheer ee dhaadheer. Taawarka ganacsiga Falastiin ee Ramallah waa dhismaha ugu dheer Falastiin.

Farshaxan, muusig, iyo dhar

Muusigga dhaqameed ee Falastiin waxay si qoto dheer ugu xididaysan yihiin taariikhda iyo dhaqanka gobolka. Waxa ay ka kooban tahay qalab ay ka mid yihiin cuud (qalabka xadhkaha leh), qanuun (nooc ka mid ah xadhkaha) iyo qalabyada garaaca ee kala duwan. Heesaha hiddaha iyo dhaqanka waxay inta badan muujinayaan mawduucyada jacaylka, hilowga, iyo waayaha nolol maalmeedka. Fanaaniinta sida Mohammad Assaf , oo ku guulaystey tartanka Arab Idol, ayaa aqoonsi caalami ah ka helay qaab dhismeedka heesaha Falastiiniyiinta. Dabke waa qaab qoob-ka-ciyaarka falastiiniyiinta oo caan ah oo ay weheliso muusig Muusigga firfircoon ee laxanka leh waxaa lagu gartaa adeegsiga mijwiz (Flute cawsduur), tablah (durbaan), iyo sacabka qoob-ka-ciyaarka. Heesaha Dabke waxaa inta badan lagu qaadaa aroosyada, xafladaha, iyo munaasabadaha dhaqanka, taasoo kobcisa dareenka bulshada iyo aqoonsiga la wadaago. Muusigga pop-ga Falastiin ayaa caan ka helay sannadihii ugu dambeeyay, isaga oo isku daraya walxaha casriga ah ee saamaynta dhaqameed. Fanaaniinta sida Mohammed Assaf, Amal Murkus , iyo Rim Banna ayaa wax ku biiriyay goobta pop-ga ee casriga ah iyaga oo wata habab gaar ah iyo codad xoog leh. Heesahoodu waxay ka hadlayaan mawduucyada shakhsi ahaaneed iyo kuwa siyaasadeed labadaba, iyaga oo la falcelinaya Falastiiniyiinta iyo dhagaystayaasha adduunka oo dhan.

Hip-hop-ka falastiiniyiinta ayaa u soo baxday sidii dhexdhexaadin awood leh oo lagu muujinayo xaqiiqooyinka iyo halganka ay wajahayaan Falastiiniyiinta. Farshaxannada sida DAM, Shadia Mansour , iyo Tamer Nafar waxay heleen aqoonsi caalami ah oo ku saabsan ereyada miyir-qabka ah ee bulshada, iyaga oo ka hadlaya mawduucyada sida shaqada, aqoonsiga, iyo iska caabinta. Falastiin Hip-hop waxay u adeegtaa nooc ka mid ah caabbinta dhaqameed, kor u qaadida codadka dhalinyarada Falastiiniyiinta. Rim Banna waxay ahayd heesaa falastiiniyiin ah oo caan ku ahayd codadkeeda ethereal iyo sida ay ugu heelan tahay ilaalinta muusiga reer Falastiin. Reem Kelani , oo ah fannaanad Falastiini ah oo fadhigeedu yahay Boqortooyada Ingiriiska, ayaa caan ku ah codkeeda xoogga badan iyo dib u tarjumiddeeda heesaha dhaqanka Falastiin. Dalal Abu Amneh waa heesaa iyo abwaan Falastiini ah oo caan ah

Warbaahinta

Waxaa jira tiro wargeysyo ah , wakaalado wararka iyo telefishinada Satellite-ka ee Falastiin . Wakaaladeeda wararka waxaa ka mid ah Wakaaladda Wararka Macaan , Wafa , iyo Shabakadda Wararka Falastiin. TV-ga Al-Aqsa , Al-Quds TV , iyo Sanabel TV ayaa ah kuwa ugu waaweyn ee baahiya satalaytka.

Shineemo

Soo saarista shineemo Falastiin waxay udub dhexaad u tahay Jerusalem, oo leh muuqaalo maxalli ah oo caan ah Ramallah, Beytlaxam, iyo Nablus. Makram Khoury , Mohammad Bakri , Hiam Abbass , iyo Amal Murkus ayaa u soo baxay waji caan ah shaleemada Falastiin intii lagu jiray 1970-meeyadii iyo 1980-meeyadii. Areen Omari , Valantina Abu Oqsa , Saleh Bakri , Tawfeek Barhom , iyo Ashraf Barhom waxa ay caan noqdeen bartamihii 1990-meeyadii, halka Leem Lubany iyo Clara Khoury ay heleen sumcad tan iyo 2000 . Maqnaanshaha (1996), Faragelinta Rabbaaniga ah (2002), Jannada Hadda (2005), Waqtiga Hadhay (2009), iyo Cumar (2013). Filim samaynta Documentary ayaa door weyn ka ciyaartay qabashada iyo diiwaan gelinta khibradda Falastiin. Filimada sida 5 Cameras jabay ee Emad Burnat iyo Guy Davidi ayaa helay amaano muhiim ah. Filim-sameeyayaasha Falastiin waxay inta badan la kulmaan caqabado gaar ah sababtoo ah xaaladda siyaasadeed ee gobolka, iyada oo filimo badan oo lagu sameeyay sharciyada iyo halganka shaqada. Bandhiga Filimada Falastiiniyiinta, oo sanad walba lagu qabto magaalooyin kala duwan oo adduunka ah, ayaa soo bandhiga shaleemada falastiiniyiinta waxayna siisaa madal loogu talagalay filim sameeyayaasha Falastiiniyiinta inay ku wadaagaan sheekadooda.

Ciyaaraha

Falastiin ayaa tan iyo sanadkii 1996-kii ka qeyb qaadaneysay Ciyaaraha Olombikada , iyadoo ciyaartooydu ay ku tartamayaan ciyaaro kala duwan oo ay ka mid yihiin ciyaaraha fudud, dabaasha, judo-ga iyo taekwondo-ga. Olimbikada Falastiin waxay u taagan yihiin qarankooda masraxa caalamiga ah. Dalku wuxuu xubin ka yahay guddiga Olombikada Adduunka. Kubadda cagta ka sokow, kubbadda koleyga, kubbadda gacanta, iyo kubbadda laliska ayaa sidoo kale ah ciyaaraha caanka ah ee Falastiin. Xiriirka Kubadda Koleyga ee Falastiiniyiinta iyo Xiriirka Kubadda Gacanta ee Falastiiniyiinta ayaa kormeera horumarinta iyo abaabulka ciyaarahan. Kubadda cagta (kubadda cagta) waa isboortiga ugu caansan Falastiin , oo leh kooxda kubbadda cagta qaranka ee Falastiin oo matalaya gobolka kubbadda cagta caalamiga ah oo ay maamusho FIFA adduunka oo dhan. Koobka Falastiin waa tartanka ugu horeeya ee kubada cagta gudaha Falastiin. Waxay ka kooban tahay kooxo ka socda Daanta Galbeed iyo Marinka Qaza, guushana waxay u taagan tahay Falastiin koobka AFC . Garoonka caalamiga ah ee Faysal Al-Xuseeni , oo ku yaalla magaalada Qudus, ayaa u taagan sidii garoonka ugu weyn ee Falastiin. Waxay u adeegtaa sidii garoonkii kooxda kubbadda cagta qaranka. Garoomada kale ee caanka ah waxaa ka mid ah Dora International Stadium ee Hebron, Garoonka Falastiin ee Gaza iyo Nablus Football Stadium ee Nablus. Mohammed Hamada waa miisaan-qaadihii ugu horreeyay ee Falastiin, kaasoo ku guuleystay dahab 2022 International Weightlifting Federation International Championship Junior World Championship

Tixraac

"Golaha Ammaanku wuu ku guul daraystay inuu soo jeediyo in Qaramada Midoobay ay si buuxda uga mid noqoto dawladda Falastiin, iyada oo ay ugu wacan tahay diidmada qayaxan ee Maraykanku

"ActionAid: Xaaladaha Rafah oo ah meesha burbursan, oo ay ku nool yihiin in ka badan hal milyan oo qof"

"Ku dhawaad 1 milyan oo falastiiniyiin ah ayaa ka qaxaya Rafah iyo waqooyiga Gaza"

OPT: Tirakoobka Dadweynaha ee Daanta Galbeed iyo Marinka Gaza ee 2007

"Shaxda 3, Tirada dadka ee jinsiga, heerka korodhka dadweynaha ee sanadlaha ah, bedka dhulka iyo cufnaanta"

"GAZA STRIP: Macaluul ayaa laga xaqiijiyey Gobolka Gaza, oo la saadaaliyey inay sii fidi doonto | 1 Luulyo - 30 Sebtembar 2025"

"Xasuus ayaa ka dhacaya indhahayaga hortooda: Taariikhdu ma cafin doonto waxqabad la'aantayada, Guddiga Gaarka ah ee Qaramada Midoobay ayaa ka digay warbixintii guddiga 4-aad ee Golaha Guud

'Waa Muhiim in Xasuuqa loogu yeero Xasuuq', Ka fiirso in la laalo aqoonsiga Israa'iil oo ah dal xubin ka ah Qaramada Midoobay, Khubaradu waxay u sheegeen Guddiga Xuquuqda Falastiin

Israa'iil iyo PLO, ee Bid Taariikhiga ah ee Nabadda, waxay ku heshiiyaan aqoonsiga labada dhinac: Mideast: Ka dib tobanaan sano oo colaad ah, heshiisku wuxuu hoosta ka xariiqayaa u diyaargarowga labada dhinac ee ah inay wada noolaadaan.

"Guddiyeyaashu waxay isku khilaafeen Xaaladda la wareegidda Gaza"

In ka badan 60,000 oo Falastiiniyiin ah ayaa lagu dilay dagaalka 21-ka bilood ah ee Israel iyo Xamaas, sida ay sheegtay Wasaaradda Caafimaadka ee Gaza

Tixgelinta warbixinnada ay soo gudbiyaan xisbiyada Dawladdu sida waafaqsan qodobka 9 ee Axdiga

"Guddiga OIC ee Lixda Falastiin waxay tixgelinayaan bilaabista Tallaabo caalami ah si ay u taageeraan xuquuqda dadka Falastiiniyiinta iyo joojinta shaqada - War-saxaafadeed (Dukumenti aan UN-ka ahayn)"

"Xiriir gaar ah la yeelo Madaxweynihii hore ee Falastiin Yaasir Carafaat

"Xeer-ilaaliyaha Maxkamadda Caalamiga ah ee Dambiyada, Fatou Bensouda, ayaa furaysa baaritaan horudhac ah oo ku saabsan xaaladda Falastiin"

Madax-bannaanida Joogtada ah ee dadka Falastiiniyiinta ah ee ku nool dhulka la haysto ee Falastiin, oo ay ku jirto Bariga Jerusalem, iyo dadka Carabta ah ee ku nool Golan Suuriya ee la haysto ee ku saabsan kheyraadkooda dabiiciga ah A/RES/70/225

"Qaramada Midoobay Golaha Guud ee Toddoba iyo Lixdan: Golaha Guud ee Guud, Kulamada 44aad & 45aad (PM & Habeenkii). GA/11317: Golaha Guud wuxuu si aqlabiyad ah ugu codeeyay in Falastiin 'Xaaladda Kormeerayaasha aan Xubin ka ahayn' ee Qaramada Midoobay"

"Israa'iil ayaa diidday Qaramada Midoobay ka dib markii ay u codaysay Falastiin iyadoo qorsheynaysa 3,000 oo guri oo cusub oo ku yaal Daanta Galbeed

"Golaha Qaramada Midoobay ayaa ansixiyay qaraar siinaya Falastiin xuquuq cusub iyo dib u soo nooleynta xubinnimadeeda Qaramada Midoobay"

"Jaamacada Al-Quds waxay ku guulaysatay Qiimaynta Shanta Xiddig ee dhammaan QS International tilmaamayaasha sida Jaamacaddii ugu horeysay ee Taariikhda Waxbarashada Sare ee Falastiin"

"Falastiin ayaa ka hartay koobka Asia ka dib markii ay soo bandhigeen ciyaar aad u xiiso badan oo ay la ciyaareen Qatar

"Faisal Al-Husseini International Stadium | Falastiin, Falastiin, Jabal Al Mukaber, Shabab Al Am'ari, Hilal Al-Quds • Stats"

"Ninka Gaza: Doonista Falastiiniyiinta si ay ugu soo baxdo Olombikada Paris"

"Khariidadda gobolka Hebron oo ay soo saartay Sahanka Falastiin, oo muujinaya dhismaha 'El Moskobiya'

"Natiijooyinka horudhaca ah ee Tirakoobka Dadweynaha, Guryaha iyo Dhismaha, 2017"

"Ku xayiran masaafuris aan xad lahayn: Taariikhda Qaxootiga Falastiiniyiinta Todobaatankii sano ee la soo dhaafay"

"Kubadda cagta Falastiin ayaa loo dejiyay mustaqbalka oo leh garoon dib loo cusbooneysiiyey iyo qalab cusub oo casri ah"

"Qiyaastii dadka reer Falastiin badhtamihii sanadka ee maamul goboleedka, 1997-2026"

↑ nationalanthems.info https://web.archive.org/web/20140331034257/http://www.nationalanthems.info/ps.htm. Waxaa laga kaydiyay the original (includes audio) 31 March 2014. Soo qaatay 8 June 2014. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ https://english.wafa.ps/Pages/Details/140699#:~:text=ActionAid%3A%20Conditions%20in%20Rafah%20at,over%20one%20million%20displaced%20people. Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ State of Palestine Permanent Observer Mission to the United Nations. United Nations. 18 November 1988 https://web.archive.org/web/20140608203237/http://www.un.int/wcm/content/site/palestine/cache/offonce/pid/12353. Waxaa laga kaydiyay the original 8 June 2014. Soo qaatay 8 June 2014. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ Template:UN document and Template:UN document
↑ Sayigh, Yezid. (illustrated ed.). Oxford University Press. p. 624. ISBN 978-0-19-829643-0. The Palestinian National Council also empowered the central council to form a government-in-exile when appropriate, and the executive committee to perform the functions of government until such time as a government-in-exile was established. Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ ^6.0 ^6.1 Israel's control of the airspace and the territorial waters of the Gaza Strip Archived 5 Juun 2011 at the Wayback Machine.
↑ Map of Gaza fishing limits, "security zones" Archived 26 Luuliyo 2011 at the Wayback Machine.
↑ Israel's Disengagement Plan: Renewing the Peace Process Archived 2 Maarso 2007 at the Wayback Machine: "Israel will guard the perimeter of the Gaza Strip, continue to control Gaza air space, and continue to patrol the sea off the Gaza coast. ... Israel will continue to maintain its essential military presence to prevent arms smuggling along the border between the Gaza Strip and Egypt (Philadelphi Route), until the security situation and cooperation with Egypt permit an alternative security arrangement."
↑ . Human Rights Watch. 29 October 2004 https://web.archive.org/web/20081101210931/http://hrw.org/english/docs/2004/10/29/isrlpa9577.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 1 November 2008. Soo qaatay 16 July 2010. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ Gold, Dore (26 August 2005). Jerusalem Issue Brief. Jerusalem Center for Public Affairs. 5 (3) https://web.archive.org/web/20100621082606/http://jcpa.org/brief/brief005-3.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 21 June 2010. Soo qaatay 16 July 2010. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ Bell, Abraham (28 January 2008). Jerusalem Issue Brief. Jerusalem Center for Public Affairs. 7 (29) https://web.archive.org/web/20100621082606/http://jcpa.org/brief/brief005-3.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 21 June 2010. Soo qaatay 16 July 2010. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ Transcript (22 January 2008). Israeli Ministry of Foreign Affairs https://web.archive.org/web/20111026025009/http://www.mfa.gov.il/MFA/Government/Speeches%2Bby%2BIsraeli%2Bleaders/2008/Address%2Bby%2BFM%2BLivni%2Bto%2Bthe%2B8th%2BHerzliya%2BConference%2B22-Jan-2008.htm?DisplayMode=print. Waxaa laga kaydiyay the original 26 October 2011. Soo qaatay 26 September 2011. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ Salih, Zak M. (17 November 2005). University of Virginia School of Law https://web.archive.org/web/20160303200844/http://www.law.virginia.edu/html/news/2005_fall/gaza.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 3 March 2016. Soo qaatay 26 September 2011. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ Miskin, Maayana (5 December 2012). israelnationalnews.com. Arutz Sheva https://web.archive.org/web/20121207082503/http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/162844. Waxaa laga kaydiyay the original 7 December 2012. Soo qaatay 8 June 2014. A senior PA official revealed the plans in an interview with Al-Quds newspaper. The change to 'state' status is important because it shows that 'the state of Palestine is occupied,' he said. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ . AP. 17 January 2013 https://web.archive.org/web/20130110025703/http://news.yahoo.com/state-palestine-name-change-shows-limitations-200641448.html. Waxaa laga kaydiyay the original 10 January 2013. Israel remains in charge of territories the world says should one day make up that state. Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ "Table 3, Population by sex, annual rate of population increase, surface area and density". United Nations Statistics Division. 2012 https://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012.htm. Waxaa laga kaydiyay the original (PDF) 15 October 2017. Soo qaatay 28 January 2018. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ cia.gov. Central Intelligence Agency. 7 April 2014 https://web.archive.org/web/20210722231029/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/west-bank/. Waxaa laga kaydiyay the original 22 July 2021. Soo qaatay 8 June 2014. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ . Palestinian Central Bureau of Statistics https://web.archive.org/web/20221207112233/https://www.pcbs.gov.ps/statisticsIndicatorsTables.aspx?lang=en&table_id=676. Waxaa laga kaydiyay the original 7 December 2022. Soo qaatay 7 December 2022. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ ^19.0 ^19.1 ^19.2 ^19.3 IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023 https://web.archive.org/web/20231023133432/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=487,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1. Waxaa laga kaydiyay the original 23 October 2023. Soo qaatay 16 October 2023. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ . CIA Factbook https://web.archive.org/web/20210630032239/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/. Waxaa laga kaydiyay the original 30 June 2021. Soo qaatay 12 August 2021. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5 https://web.archive.org/web/20201215063955/http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf. Waxaa laga kaydiyay the original (PDF) 15 December 2020. Soo qaatay 16 December 2020. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
↑ According to Article 4 of the 1994 Paris Protocol, the State of Palestine has no official currency. The Protocol allows the Palestinian Authority to adopt multiple currencies. In the West Bank, the Israeli new sheqel and Jordanian dinar are widely accepted, while in the Gaza Strip the Israeli new sheqel and Egyptian pound are widely accepted.

	Liiska wadamada Galbeedka Aasiya
Armania \| Aserbiijaan \| Baxrayn \| Qabrus \| Masar \| Georgia \| Iiraan \| Ciraaq \| Urdun \| Kuwayt \| Lubnaan \| Cumaan \| Falastiin \| Qatar \| Sacuudi Carabiya \| Suuriya \| Turkiga \| Imaaraadka Carabta \| Yemen

Cite error: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found

[1] nationalanthems.info https://web.archive.org/web/20140331034257/http://www.nationalanthems.info/ps.htm. Waxaa laga kaydiyay the original (includes audio) 31 March 2014. Soo qaatay 8 June 2014. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[4] ttps://english.wafa.ps/Pages/Details/140699#:~:text=ActionAid%3A%20Conditions%20in%20Rafah%20at,over%20one%20million%20displaced%20people. Maqan ama ebar |title= (caawin)

[declaration1988-5] State of Palestine Permanent Observer Mission to the United Nations. United Nations. 18 November 1988 https://web.archive.org/web/20140608203237/http://www.un.int/wcm/content/site/palestine/cache/offonce/pid/12353. Waxaa laga kaydiyay the original 8 June 2014. Soo qaatay 8 June 2014. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[A67L28-6] Template:UN document and Template:UN document

[GiE-7] Sayigh, Yezid. (illustrated ed.). Oxford University Press. p. 624. ISBN 978-0-19-829643-0. The Palestinian National Council also empowered the central council to form a government-in-exile when appropriate, and the executive committee to perform the functions of government until such time as a government-in-exile was established. Maqan ama ebar |title= (caawin)

[GazaSeaAir-9] 6.0 ^6.1 Israel's control of the airspace and the territorial waters of the Gaza Strip Archived 5 Juun 2011 at the Wayback Machine.

[10] Map of Gaza fishing limits, "security zones" Archived 26 Luuliyo 2011 at the Wayback Machine.

[11] Israel's Disengagement Plan: Renewing the Peace Process Archived 2 Maarso 2007 at the Wayback Machine: "Israel will guard the perimeter of the Gaza Strip, continue to control Gaza air space, and continue to patrol the sea off the Gaza coast. ... Israel will continue to maintain its essential military presence to prevent arms smuggling along the border between the Gaza Strip and Egypt (Philadelphi Route), until the security situation and cooperation with Egypt permit an alternative security arrangement."

[HumanRightsWatch-12] . Human Rights Watch. 29 October 2004 https://web.archive.org/web/20081101210931/http://hrw.org/english/docs/2004/10/29/isrlpa9577.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 1 November 2008. Soo qaatay 16 July 2010. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[13] Gold, Dore (26 August 2005). Jerusalem Issue Brief. Jerusalem Center for Public Affairs. 5 (3) https://web.archive.org/web/20100621082606/http://jcpa.org/brief/brief005-3.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 21 June 2010. Soo qaatay 16 July 2010. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[14] Bell, Abraham (28 January 2008). Jerusalem Issue Brief. Jerusalem Center for Public Affairs. 7 (29) https://web.archive.org/web/20100621082606/http://jcpa.org/brief/brief005-3.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 21 June 2010. Soo qaatay 16 July 2010. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[15] Transcript (22 January 2008). Israeli Ministry of Foreign Affairs https://web.archive.org/web/20111026025009/http://www.mfa.gov.il/MFA/Government/Speeches%2Bby%2BIsraeli%2Bleaders/2008/Address%2Bby%2BFM%2BLivni%2Bto%2Bthe%2B8th%2BHerzliya%2BConference%2B22-Jan-2008.htm?DisplayMode=print. Waxaa laga kaydiyay the original 26 October 2011. Soo qaatay 26 September 2011. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[16] Salih, Zak M. (17 November 2005). University of Virginia School of Law https://web.archive.org/web/20160303200844/http://www.law.virginia.edu/html/news/2005_fall/gaza.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 3 March 2016. Soo qaatay 26 September 2011. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[18] Miskin, Maayana (5 December 2012). israelnationalnews.com. Arutz Sheva https://web.archive.org/web/20121207082503/http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/162844. Waxaa laga kaydiyay the original 7 December 2012. Soo qaatay 8 June 2014. A senior PA official revealed the plans in an interview with Al-Quds newspaper. The change to 'state' status is important because it shows that 'the state of Palestine is occupied,' he said. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[Limitations-19] . AP. 17 January 2013 https://web.archive.org/web/20130110025703/http://news.yahoo.com/state-palestine-name-change-shows-limitations-200641448.html. Waxaa laga kaydiyay the original 10 January 2013. Israel remains in charge of territories the world says should one day make up that state. Maqan ama ebar |title= (caawin)

[UN_Stats-2012-20] "Table 3, Population by sex, annual rate of population increase, surface area and density". United Nations Statistics Division. 2012 https://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012.htm. Waxaa laga kaydiyay the original (PDF) 15 October 2017. Soo qaatay 28 January 2018. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[21] cia.gov. Central Intelligence Agency. 7 April 2014 https://web.archive.org/web/20210722231029/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/west-bank/. Waxaa laga kaydiyay the original 22 July 2021. Soo qaatay 8 June 2014. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[census-22] . Palestinian Central Bureau of Statistics https://web.archive.org/web/20221207112233/https://www.pcbs.gov.ps/statisticsIndicatorsTables.aspx?lang=en&table_id=676. Waxaa laga kaydiyay the original 7 December 2022. Soo qaatay 7 December 2022. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[IMFWEO.PS-23] 19.0 ^19.1 ^19.2 ^19.3 IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023 https://web.archive.org/web/20231023133432/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=487,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1. Waxaa laga kaydiyay the original 23 October 2023. Soo qaatay 16 October 2023. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[gini-index-24] . CIA Factbook https://web.archive.org/web/20210630032239/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/. Waxaa laga kaydiyay the original 30 June 2021. Soo qaatay 12 August 2021. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[UNHDR-25] (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5 https://web.archive.org/web/20201215063955/http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf. Waxaa laga kaydiyay the original (PDF) 15 December 2020. Soo qaatay 16 December 2020. Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)

[26] According to Article 4 of the 1994 Paris Protocol, the State of Palestine has no official currency. The Protocol allows the Palestinian Authority to adopt multiple currencies. In the West Bank, the Israeli new sheqel and Jordanian dinar are widely accepted, while in the Gaza Strip the Israeli new sheqel and Egyptian pound are widely accepted.

[1]

[lower-alpha 1]

[lower-alpha 2]

[2]

[3]

[lower-alpha 3]

[lower-alpha 4]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]