Raabiyada

Ka Wikipedia
Rabies
Classification and external resources
A dog with rabies in the paralytic (post-furious) stage
ICD-10Template:ICD10
DiseasesDB11148
MedlinePlus001334
eMedicinemed/1374 Template:EMedicine2 Template:EMedicine2
MeSHTemplate:Mesh2

Raabiyada waa keeno cudurka sababo bararka maskaxda oo daran oo aadanaha iyo kuwa kale dilaa-diiran xayawaanada.[1] Calaamadaha hore waxaa ku jira kara qandho camaamasho oo dhinaca banaan.[1] Calaamadahaan waxaa raaco hal ama ka badan oo calaamadaha xiga: dhaqaaqyo rabsho leh, farxad aan xakameysnen, fiigsanaan biyaha ah, tabar la'aan oo dhaqaajinta qeybo jirka ka mid ah, jahwareer, iyo miir lumid.[1] Calaamadaha markay muuqdaan, raabiyada marwalba waxay keentaa dhimasho.[1] Waqtiga u dhaxeeyo xiliga cudurka kugu dhacay iyo bilowga calaamadaha sida caadiga ah waa hal ama sadex bilood. Si kastaba, xiligaan waxay ku kala duwanaan karaan wax ka yar hal isbuuc ilaa wax ka badan hall= sanno.[1] Waqtiga waxay ku xirantahay fogaanta faayruska in uu gaaro habdhismeedka dareenka dhexe.[2]

Raabiyada waxay ka qaadaan aadanaha xayawaanada. Raabiyada waxaa la qaadi karaa goortii xayawaan qaba cudurka uu xoqa ama qaniino xayawaan kale ama aadanaha.[1] Candhuufta ka imaato xayawaanka cudurka qaba sidoo kale way gudbin kartaa raabiyo hadii candhuufta ay gaarto xuubta dhacaanka xayawaan kale ama aadane.[1] Dacwadaha raabiyada ee aadanaha badanaaba waxaa keena qaniinyada eeyga.[1] Inka badan 99% oo dacwadaha raabiyada ee wadamada meesha eeyada sida caadiga ah ay u qabaan raabiyada waxaa keeno qaniinada eeyga.[3] ah Kibileyda Ameeerikaanka, [[]] waa mida ugu weyn oo sababto raabiyada, iyo in ka yar 5% oo dacwadaha raabiyada ee aadanaha waxay ka imaadeen eeyaha.[1][3] Dooliga sidoo kale marmar ayuu ku dhacaa raabiyada.[3] faayruska raabiyada wuxuu maraa maskaxda iyadoo ku xiga habdhismeedka neerfaha. Cudurka waxaa lagu garan karaa kaliya kadib markay bilawdaan calaamadaha.[1]

Xakameynta iyo barnaamijka tallaalka wuxuu yareeyay halista raabiyada eeyga oo meelo badan oo aduunka ah.[1] Tallaalida dadka ka hor inta uusan ku dhicin waalagula talinayaa kuwa halis sareysa ku jira. Kooxda halista -ku jirta waxaa kujira dadka la shaqeeyo kibileyda ama ku isticmaalo waqtiyo dheer dhinacyada aduunka meelaha raabiyada ay caadi katahay.[1] dadka horay ugu dahacay raabiyada, tallaalka raabiyada iyo mararka qaar tallaalka raabiyada waxay wax ku ool u tahay ka hortaga cudurka hadii qofka uu helay daaweyn ka hor bilawga aastamaha raabiyada.[1] dhaqida qaniinyada iyo xanqariifada oo 15 daqiiqo oo saabun la jirto iyo biyo, kiimakada (povidone iodine), ama oomo sida laga yaabo in ay disho faayruska sidoo kale waxay u muuqataa in ay si u wanaagsantahay oo ka hortaga kala qaadista raabiyada ah.[1][4] Kaliya dad yar ayaa ka badbaaday cudurka raabiyada iyo tani waxay aheyd daaweyn waasac ah, oo loo yaqaan sida Qaynuunka Milwaukee.[5]

Raabiyada waxay sababtaa 26,000 ilaa 55,000 dhimasho aduunka oo odil sannad kiiba.[1][6] Inka badan 95% oo dhimashadaan ah waxay ka dhacday Asia iyo Africa.[1] Raabiyada waxay ka jirtaa in kabadan 150 wadamo iyo dhammaan qaaradaha oo dhan laakin Antarctica.[1] Inka badan 3 billion oo qof gobalada aduunka oo ay raabiyada ka dhacdo.[1] Badanaa Europe iyo Australia, raabiyada waxaa kaliya oo ay kujirtaa kabileyda[7] Jasiirada yar oo wadamo badan oo caalamka ah maqabaan raabiyada.[8]

Tixraacyada[wax ka badal | wax ka badal xogta]


<tixraacyada />

  1. 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 . July 2013 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs099/en/. Soo qaatay 28 February 2014.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  2. Cotran RS; Kumar V; Fausto N. (7th ed.). Elsevier/Saunders. p. 1375. ISBN 0-7216-0187-1.  Barameter aan la aqoon |author-separator= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
  3. 3.0 3.1 3.2 Tintinalli, Judith E. McGraw-Hill. pp. Chapter 152. ISBN 0-07-148480-9.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  4. William H. Wunner (2010). Academic Press. p. 556. ISBN 9780080550091 https://books.google.ca/books?id=C-U1LFK5zagC&pg=PA556.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  5. Hemachudha T, Ugolini G, Wacharapluesadee S, Sungkarat W, Shuangshoti S, Laothamatas J (May 2013). Lancet neurology. 12 (5): 498–513. PMID 23602163. doi:10.1016/s1474-4422(13)70038-3.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  6. Lozano R, Naghavi M, Foreman K, Lim S, Shibuya K, Aboyans V, Abraham J, Adair T, Aggarwal R; et al. (Dec 15, 2012). Lancet. 380 (9859): 2095–128. PMID 23245604. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  7. (PDF) (2 ed.). WHO. 2013. p. 3. ISBN 9789241209823 http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/85346/1/9789240690943_eng.pdf.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  8. http://www.cdc.gov/animalimportation/rabies-free-countries.html. Soo qaatay 1 March 2014.  Maqan ama ebar |title= (caawin)