User talk:Khadar bitijoor

TARIIKH KOOBAN KA WARAMAYSA MARXUUM ABWAAN CALI SUGULE DUN CARBEED

Kampala THN -Abwaan Cali Sugule wuxuu ku dhashay Magaalada Oodweyne xarunta Gobolka Daadmadheedh sanadkii 1936, Iskuulka hoose Berbera ayuu ka galey markii danbe Sheekh ayuu uga wareegey isagoo Sheekh Arday ka ah ayey isaga iyo saaxiibadii ku tashadeen inaanay Kubada ciyaarin ee waxbarshadooda iska wataan hadii ay ka fursan weydo ciyaar Somali la ciyaaro sida jaandheer bari iyo wililo saylici dhaanto. Markay aminteedii timi kubadii cali sugule waa diiday intii kalena balantii waa kaga baxeen, maalintaas wuxuu tiriyey heesta caanka noqotay:—- Ninkii sada haysta lalama sugoo Somalidu waa ka saari jirtee saaxiibadayoow intay sababteen sanduuqiina may la qaadi weydeen?! 1954 markii hawd la bixiyey Cali Sugule sidee u dareemay haduu ficiltamay maxaa kala kulmay heestan maalintaas buu tiriyey:– Guunyada lo’du wow garaad daran tahay, gaajiyo ma ogola haraad gelin, gowda iyo usha wey ka gubataa, hadii aan la guneyn looma galo, gujada weyshu waa ta gaagixisee, hadii la garaaco godol male, Ganbo iyo dumarkaa gareska xidhee, guntiga ragu waa isku geedo hidee, geyigan tegey gaalku mow hadhay!? Gadantay oo caradeenii wey gedmatee, aan gaadhnee ma loo gurmadaa, geelii iyo adhigii gamaankii fardaha, gugoo da’ay geedihii hawd aan geynee ma loo gurmada?! Gaashaan qaad xaqiisa lama gudbo, garkiyo wadnahay na kala go’an guuldaro weynagaa gacmaha madhan! Garaad inama dheera gaaladu gugeenuna waa gudboon yahay, guuldaro weynagaa gacmaha madhan! Godobtii nin qirtay oo ku gowracay, gashigii diidan aan wax kaaga gudbeyn, gadaan gadayaa gar daranaa! Ayaa guulaheen gargaaraa, ayaa garanaaya gobanimadoo, ayey la genbiya gumeystaha?! Ilaahay waxaan uga baryayna naxariistiisa jano in ilahy ka waraabiyo Cali Sugule

Abwaan Cali sugule waxa uu ka dhaxlay suugaanta iyo aftahanimada Alle haw naxariistee Abihii Sugule Duncarbeed oo caanka ahaa Gayiga somalidu dagto , kana gabyi jiray daaf ka daaf. Ragii ayay isu gabyi jireen Waxa ka mid ahaa abwaankii waynaa ee Cabdi gahayr , sida oo kale waxaa la sheegay inuu sugule ahaa ninkii dictionary-ga Engiriiska Ku daray kalmada koobi (copy) la yidhaa , iyada oo aan la aqoon wax layidhaa copy. Sugule Gabayada Aan Sida tooska ah loo hayo waxa ka mid ah mid uu tiriyay mar uu ingiriisku qabtay isaga oo geed hoostii hurda iyaga oo moodaya Nin la odhan jiray Ciise Qaxar Alle haw naxariistee Ciisana waxa uu ahaa nin ingiriiska dhuunta u galay oo xitaa qoryaha qasab kaga caadi jiray , Cabsi badana Ku beeralay gumaystihii ingiriiska. Gabaygaana waxa ka mid ahaa :........

Ma ninkaygan ciirciirayaa ciise lagu sheegay"
Comaadayaal duulayuu cada la boobaaye
Carow shabeel iyo libaax cayta ka idleeye
carowrinka qudhaatuu tagaa tan iyo ceeldhaabe.

Hadaba Cali sugule Aragatida dheer ee sugaaneed waxa uu ka wataa waa aabihii alle haw naxariistee. Abwaan Cali Sugulle Cigaal “Dun carbeed” waxa uu u soo taagnaa waayihii ka la geddisnaaee nolosha Soomaalida, xornimodoonkii, midowgii,xukuumadihii iyo wakhtigan la ka la xiise gooyay inta ba.Waxa uu ku caan ahaa aftahammada hadal helista, waa na sababta halabuurkiisu uga dhex ifayo suugaanta Soomaaliyeed. Bal eeg halhaysyadan bulshadu isu dhiibdhiibto:“Dab iyo dhagax, layskuma dhuftee, ka la dhowra”“Nin lagu seexdow ha seexan”“Af qalaad aqoontu miyaa?”“Waa’ baa beryay, bilicsan; arooryo baxsan, maalin boqran!”“Waa loo tartamayaa, maxaad taqaan”“Ma hadhin hadal lays yidhaahdaa”Iyo qaar kale oo badan.Maansadiisu waxa ay mar walba sii oddorostaa barta ummadda iyo hoggaankuba ay cagta dhigi doonaan, iyada oo ka dab qaadanaysa sida markaa tallaabada loo gurgurayo. Bal aynnu farshaxankiisa ka daawanno hal mid oo muujinaya sida 1962-kii durtaba ay u garnaqsanayeen labadii midoobay, oo aynnu ka dhex aragno muuqaalka xilligan ee labada ka la lusha.“Heestan waxa ay isku ruwaayad ku jiraan ta kale ee tidhaahda‘Nin lagu seexdoow’waa 1962-kii ‘Hiddiiddiiyooy’ waa garnaqsi waxaana wada hadlaya laba hablood oo jilayey dadka iyo dalka Soomaalilaan iyo laba wiil oo Soomaaliya metelayay. Heestan waxa ku luuqeeya Hoballada Waaberi, waxaanay odhanaysaa: Hablaha: Hir bay laacoo hinqaday Hillaac bay baxoo handamay Haddana waayoo hakaday Halyeey waayoo habraday Haween baan ahoo hamrraday Hiil iyo midna hoo ma karo. Wiilasha: Hurdada aawadaa ma ledo Hummaaggaagi bay hor kacay Hawshaada ma soo hadh galo Hawshaan ku la qaybsadaa O’ harraadkaan ku la qabaa O’ anigu waan ku la hayaa E’ adaan i hagaajinayn. Hablaha: Adduunyo hal baan lahaa O’ hashii horor baa la tegay Haaneedkaa loo hayaa O’ hadhuub madhan baan sitaa Wiilasha: Haween ma dhammaa la yidhi Hablow anigaydin hanan E’ hubaal hal ma siisannaa?

Dhanka kale aaska marxuumka ayaa madaxweynaha somaliland gudi u magacabay iyado malinta khamista aas qaran loogu smayn doono somaliland ,dhamaan hadaanu nahay bahwaynta

togaherer waxaanu tacsi u dirayna ehelki iyo qaraabadi bahda sugaanta iyo shacabka somaliland

somaaliya oo ka baxay waxaana leenahay ilahay marxumka naxariistiisa jano ha siiyo samir iyo iimana haynag siiyo amiin amiin Alle naxariistiisa Ha ugu deeqo Abwaan Qaliya ahaaye Ali Sugule Duncarbeed.

Xafiiska war qabadka togaherer uganda kampala

Wariye khadar bitijoor