Beycatu caqaba

Beycatu Caqaba waxaa loo yaqaanaa markii koox Ansaarta ka mid ah ay Nabiga scw kula balameen Buurta Caqaba agteeda inay u hiiliyaan dacwadiisa iyo inay hooy siiyaan, ayadoo sidaas hordhac ugu noqtay hijrada Nabiga scw iyo saxaabadiis ee Madiina.

Hordhac

Abuu Daalib markuu dhintay oo hadana Khadiija ku sii xigsatay waxaa labalaabmay dhibka iyo tacadiyada ay Qureysh gaarsiinayso Nabiga scw iyo saxaabadiis, dhamaadka bisha Shawwal sanadii 10aad ee Bicsada wuxuu Nabiga scw u baxay Daa'if halkaas oo dagto qabiilada Saqiif, wuxuu dhax joogay toban bari oo dacwada ka waday, blase meeshuu ka filaayay inay islaamaan ama soo dhaweeyaan wuxuu kala kulmay adadeeg , ciyaalka iyo wax ma garatada ayaa lagu diray dhagax ayee ooda uga qaadeen ilaa uu ka baxay Daa'if .

Makka ayuu isaga soo laabtay Nabiga scw walina kama quusan inuu helo qolo garab istaagta dacwadiisa hiilna u noqota, wuxuu ahaa qabiilada Carabta inuu kula kulmaayo Mina xillyada Xajjka oo tagaayana suuqyada leysugu yimaado sida Cukaada, Majanna iyo Dul-Majaas wuxuu u bandhigaayay dacwadiisa inay aqbalaan una hiiliyaan laakin muusan helin cid ajiibta .

Xilli uu Nabiga scw ku howlan yahay la kulankiisa qabiilada ayuu arkay lix nin oo reer Madiino ahi ay islaameen wareegtadii Xajjka ee sannadka kow iyo tobnaad ee nabinnimada, islamarkaana inay Rasuulka Alle (scw) ugu ballan qaadeen inay diintaan gaarsiinayaan reer tolkood iyo ummadda Madiina ku dhaqan.

Axdigii Caqaba 1aad

Hadaba arrintaan waxaa ka dhashay in wareegtadii Xajjka ee sannadkii dambe waa sannadka labo iyo tobnaad ee nabinnimada ee ku aaddan bisha July 621 ciise dabadi ay yimaadeen labo iyo toban nin oo hawshaan isku og, shan kamid ahi waxay ku jireen lixdii sannadkii hore Nabiga (sw) lasoo xariiray, halka nin oo lixaad oo aan imaani waa Jaabir Ibn Cabdillahi Ibn Ri’aab, iyo toddobo nin oo cusub, waxayna kala yihiin sidaan.

• Mucaad bin Xaarith bin Cafraa – Khazraj Bani Najaar
• Dakwaan Ibn Cabdishamsi – Khazraj Bani Zureyq
• Cubaada Ibn Saamit – Khazraj Bani Ghanam
• Yaziid Ibn Saclaba – Khazraj Xulafada Bani Ghanam
• Cabbaas Ibn Cubaada bin Nadla – Khazraj Bani Saalim
• Abul Haytham bin Tayhaan – Aws Bani Cabdil Ash-hal
• Cuwaym Ibn Saacida – Aws Bani Camar Bin Cowf

Labadaan ugu dambeeya ayuunbaa Aws u dhashay inta kale kullligood waxay u dhasheen Bani Khazraj, raggaani hadaba si qarsoodi ah ayey Nabiga (scw) ula soo xariireen, waxayna kula ballameen inay ku kulmaan karinka loo yaqaan caqabada wayn –waana sababta mucaahadadaan loogu magac daray caqabada—waxayna Rasuulka Alle (scw) la galeen axdi diineed qodobadiisu waafaqsan yihiin axdigii uu Nabigu (scw) dumarka la galay mar dambe furashadii Makko, markii kulanku furmay ayuu Nabigu (scw) qodobada axdiga ku dul akhriyay raggaan ayadoo nin waliba uu gacan qaadayo marka axdiga uu galayo, sidii qisadu u dhacdayna Bukhaari ayaa kitaabkiisa kusoo saaray isagoo ka warinaya Cubaada Bin Saamit wuxuuna yiri:

Rasuulka Alle (scw) ayaa yiri: kaalaya oo axdi igula gala in aydaan Alle –cibaadiisa—cidna la wadaajinayn, in aydaan waxba xadayn, in aydaan zinaysanayn, in aydaan dilayn caruurtiina, in aydaan been abuur la imaanayn aad hortiina iyo gadaashiina ka allifteen, in aydaan igu caasinayn –diidayn—wax wanaag ah oo aan idin amray, qofkii fuliya axdigaan oo idinka mid ah ajarkiisa Alle ayuu ku leeyahay, qofkii ku dhaca shay kamid ah –dambiyaadaan—oo dunida korkeeda loogu ciqaabo waxay u tahay dambi dhaaf, qofkii ku dhaca shay kamid ah –dambiyadaan—oo Alle u asturo arrintiisu Alle ayey u taallaa, hadduu doono waa ku ciqaabin hadduu doonana waa iska cafin, wuxuu –cubaada—yiri: markaas ayaan axdi kula galay amase sidaas ayaan axdigii kula gallay.

Axdigii Caqaba 2aad

Wareegtadii Xajjka sannadka saddex iyo tobnaad ee nabinimada oo ku beegan bisha July sannadka 622 Ciise dabadii, waxaa kasoo qayb galay gudashada Xajjka dhawr iyo todobaatan ruux oo muslimiinta reer Madiino ah, dadkaasi waxay ku dhex qasnaayeen xujaydii mushrikiinta ee reer tolkood, dadkaan muslimiinta ahi intii ay dhexda soo socdeen amase ayba Madiino joogeen waxay marwalba si qarsoodi ah isu waydiinayeen “ilaa iyo goorma ayaan Rasuulka Alle (scw) kusii dhowran karnaa duruufta qallafsan ee uu ku jiro isagoo wareegaya buuraha Makko, la cabsi galiyay lana cayrinayo?

Markii ay Makka soo gaareen waxay xariir qarsoodi ah la sameeyeen Nabiga (scw) isagoo dhiniciisa u diray Muscab Ibn Cumayr, xariirkaan oo ay ka dhalatay in labada dhinac isku afgarteen in la qabto kulan bartamaha maalmaha tashriiqa, in kulankaani ka dhoco madal kor saaran caqabada wayn, halka dhagaxaanta lagu tuuro ee Mina ku taal, sidoo kale in kulankaani ku qabsoomo hab sir iyo qarsoodi heerka ugu sarreeya ah bartamaha mugdiga allaylka dumay.

Kulankaan taariikhiga ah oo baal dahab ah ka galay taariikhda Islamka, kulankaan oo leexiyay khadkii maalmuhu ku socdeen, kulankaan oo qayb libaax ka qaatay halganka Islamku shirkiga kula jiray, aan ka dhagaysanno mid kamid ah goobjoogayaashii habaynkaas, masuulka Ansaareed ee Kacab bin Maalik, wuxuuna yiri:

Xajjka ayaan usoo baxnay waxaan Rasuulka Alle (scw) kula ballannay karinta Cabaqo dhexdhexaadka ayaamaha tashriiqa, waxaa hadaba la soo gaaray habaynkii aan Nabiga (scw) ku ballannay –waxaan aadnay halkii lagu ballamay—waxaana xilligaas socodka nagu weheliya Cabdullahi Ibn Camar Ibn Xaraam oo kamida madaxdayada iyo raggayaga sharafta leh, oo aannu ogaal u kaxaysannay –warkana waan ka qarinaynay mushrikiinta waxaan ku niri:

Abajaabirow waxaad tahay nin kamid ah hoggaankayaga iyo raggayaga sharafta leh, run ahaantiina waan kula nacaynaa xaaladda aad ku jirto, inaad barri naarta xaabo u noqoto, kadibna waxaan usoo jeedinnnay Islamka waxaanna la socodsiinnay ballanta aan Rasuulka (scw) kula jiro ee karinta Caqabo, islamarkiiba waa uu islaamay wuxuuna nagala qayb galay kulankii halkaas oo uu kamid ahaa madaxdii lagu doortay.

Kacab wuxuu yiri: habaynkaas waxaan –fiidkii hore—la seexannay mushrikiintii reer tolkayo halkii la daggannaa, hadaba markii habaynku saddex isu dhigay ayaan u guuraynay halkii karinta Caqabo ee aan Nabiga (scw) kula ballansanayn, annagoo hal hal siibannayna sida fiidmeertu u dhuumato, ilaa aannu Nabiga (scw) la kulannay, waxaannu ka koobannahay saddex iyo todobaatan nin iyo labo dumar ah, Umu cammaara Nusayba Bint Kacab Almaaziniya oo Banii Najaar u dhalatay iyo Umu Munayc Asmaa Bint Camar oo Bani Salama u dhalatay.

Fiiro Gaar ah: labadaan gabdhood midda hore Umu Cammaara waa mujaahiddadii waynayd ee ka qayb gashay Uxud, Xunayn, Xudaybiya, Yamaama iyo goobo badan oo dagaal ayadoo xaqa difaacaysa oo Nabiga Alle (scw) garab taagan, gacanteedana lagu gooyay wiilkeeda Xabiibna lagu dilay maalintii Yamaama, ilaa Uxud inta Nabiga Alle (scw) la yaabay geesinimadeeda uu yiri: Oo yaa awoodi kara waxa aad awooddo Umu Cammaarey” gabadha kalana waa Umu Munayc saxaabiga wayn ee Mucaad Ibn Jabal hooyadiis.

Kacab wuxuu yiri: hadaba karintii ayaan isugu soo aruurray ilaa uu Nabigu (scw) noogu yimid, waxaana la socda adeerkiis Cabbaas Ibn Cabdilmudalib oo maalinkaas wali ku dhaggan diintii reer tolkiis, wuxuuse jeclaystay inuu goobjoog u ahaado halka ay ku danbaynayso arrinta wiilka walaalkiis dhalay, wuxuuna ahaa ninkii ugu horreeyay ee hadla

Bilowgii Wadahadalka iyo Caddayntii Cabbaas

Kadib markii dhamaan dadkii fadhiga kasoo qayb gali lahaa soo dhamaystirmeen, waxaa islamarkiiba furmay wadahadalkii si loo unko loona gunto isbahaysi diineed iyo mid ciidaneedba, qofkii ugu horreeyay ee golaha furayna wuxuu ahaa Cabbaas Ibn Cabdilmudalib Nabiga (scw) adeerkiis, isagoo hadalkiisa si cadcad ugu muujiyay culayska iyo khatar uu leeyahay xilka wayn ee reer Madiino garbaha u ridan doonaan markii isbahaysigaani guntamo, marka wuxuu yiri:

Bulshada Khazrajeey –carabtu waxay Ansaar ku magacabi jireen Khazraj labada qabiilba—waad lasocotaan halka uu Muxamed naga joogo, run ahaantiina waannu ka difaacnay dadka reer tolkayo ah ee aragtidayada mid lamid ah ka qaba –kasoo horjeeda—hadaba sharaf ayuu tolkiis ku dhexjoogaa, ilaalin wanaag ayuu magaaladiisa ku haystaa, isaguse waa diiday inuu xaggiinna usoo wareego oo idinka idiin soo haleelo mooyee,

Haddii aad hadaba isu aragtaan inaad u oofin kartaan ballanta aad u qaadeen ee aad ugu yeerteen, oo aad ka difaaci doontaan ciddii kasoo horjeedda, haddee waa idinka iyo xilka aad qaaddeen, haddiise aad isu aragtaan inaad cadow u dhiibi doontaan oo garabkiisa ka bixi doontaan, markuu xaggiinna usoo wareego, ragoow haddeer arinta ka fiirsada oo faraha kala baxa, tolkiis sharaf badni iyo ilaalin ayuu ku dhex haystaaye.

Kacab wuxuu yiri: markaas ayaannu niri waan maqallay waxa aad tiri, ee adugu Rasuulka Alloow hadal oo naftaadana xaqeeda u qaad rabbigaana waxa aad jeceshay u xukun.

Waxaa xusid mudan: jawaabtaani run ahaantii waxay muujinaysaa heerka sare ee xamaasaddooda iyo dareenkooda wanaagsani joogay, sidoo kale waxa go’aan adki, ka niiba gaarid, geesinimo, iimaan, daacadnimo iyo macno wayni qalbigooda hareeyay, taasoo u fududaysay xambaarista masuuliyaddaan baaxadda wayn iyo natiijooyinka khatarta badan ee ka ratibmi karey.

Markaas kadib ayuu Raruulka Alle (scw) soo jeediyay bayaankiisa dheer, islamarkaana axdigii ayaa dhamaystirmay.

Qodobada Axdiga

Waxaana qodobadaan ayagoo faahfaahsan soo gudbiyay Al Imamu Axmed isagoo ka warinaya Jaabir inuu yiri: waxaan niri rasuulka Allow maxay yihiin qodobada aan axdiga kugula galayno? Markaas ayuu yiri:

1. Maqlid iyo addeecid xilliga firfircoonida iyo xilliga itaaldarrida

2. Iyo wax bixin xilliga wax la’aantu jirto iyo xilliga dabacsanaantu jirro

3. Iyo in wanaagga la faro xumahana la reebo

4. Iyo in aad u istaagtaan hor Alle u khidmaynta diinta idinka oo aysan hadafkaas idinka leexin karin cid idin haaraamtay dagaalkeed

5. Iyo in aad ii gargaartaan –igarab istaagtaan—markii aan xaggiinna usoo wareego, aadna iga difaacdaan wixii naftiina, haweenkiinna iyo ilmihiinna aad ka difaaci lahaydeen –si aan diinta Alle u gudbiyo—haddaad taas fulisaanna janno ayaad leedihiin.

Dhacdadaan dacalkeeda kale ee Kacab Ibn Maalik marinayay oo uu Ibn Isxaaq soo saaray waxay sheegeen qodobkaan ugu dambeeya kaliya, waxaayna la dheer tahay in Kacab yiri: Rasuulka Alle (scw) ayaa hadlay, wuxuuna akhriyay Qur’aanka, wuxuuna noogu yeeray rumaynta Alle, wuxuu jeclaysiiyay macaanka Islamka, markaas ayuu yiri: waxaan axdi idinkula galayaa inaad iga difaacdaan wixii aad naftiinna, haweenkiinna iyo wiilashiinna ka difaacdaan.

Baraa Ibn Macruur ayaa gacanta qabtay oo yiri: haa Allihii xaqa kula soo diray adoo nabi ah ayaan ku dhaartaye, waxaan kaa ilaalinaynaa ciddii aan naftayada iyo maxastayada ka ilaalino ee rasuul Allow axdiga nala gal, wallaahay anagu waxaan nahay ubadkii dagaalka iyo raggii goobta, waxaan ka dhaxallay aabbe iyo awoow.

Hadalkii oo halkaas maraya oo Baraa uu wali Nabiga (scw) la hadlayo ayaa waxaa hadalka soo dhexgalay Abul haytham Ibn Tayhaan oo yiri: Rasuulka Allow annaga iyo Yuhuud waxaa naga dhexeeya xargo badan iyo xariiro badan, xargahaasna waa goynaynaa, ee ma laga yaabaa haddii aan sidaas yeello kadibna Alle guusha ku siiyo inaad reer tolkaa usoo laabato oo naga tagto?

Rasuulka Alle ayaa (sw) ilka caddeeyay kadibna yiri: taasi ma jirtee dhiiggu waa dhiigaygii, magtii la cafiyana waa magtaydii, anigu idinkaan idinka mid ahay, idinkuna anigaad iga mid tihiin, waxaan la colloobayaa ciddii aad la collowdaan, waxaanna nabad galinayaa ciddii aad nabad galisaan.