Biraambire baalcad

Beesha biraambire waa beel kamida beelaha baalcad absame (maxamed absame ) ee darood ka. Besha biraambire waxay deegaan ku tahay sadex wadan.

1. Somalia (Jubaland, qaybo kamida gedo iyo qaybo kamida gobolka sool)
2. Dds (gobolada faafan, shabeele, afdheer, liibaan)
3. Kenya (maroodilay, shiidlay IWM)

Beeshan oo caan ku ah dhaqashada geela iyo fardaha ayaa waxa ka dhashay dagaalyahano ay kamid yihiin imaam ahmed guray.

Magaca  Beesha Biraambire Baalcad.

Qoraalkaan waxaan kaga  hadli doona,  Faahfaahin doonaa, iftiimin doonaa qaababka kala duwan ee loogu dhawaaqo Magaca biraambire baalcad, macnaha eray ahaan, iyo qaabka ugu haboon ee loo adeegsan karo.

Magaca Odayga Biraambire baalcad waxa loogu dhawaaqaa, ama loo qoraa  erayo badan, oo waxooga kala duwan balse macno ahaan is leh.

E.g: Birbir, Birbiri, Biribir, Biribiri, Birbiris, Birinbir, Birinbiris, Birbirawi.

Waa kuwan soo socda:

A)  Birbir: Dad Aad u badan ayaa Odayga Biraambire Baalcad ugu yeera eraygan 'Birbir', luuqad ahaana Afka Soomaaliga wali waa laga helaayaa, lana adeegsadaa. Tusaale: Fiiri:  'Mustaqbal Birbiraya' oo micno ahaan ah mustaqbal ifaya, taas oo noo cadeyneysa  in micno ahaan yahay Iftiin, Iftiin-Baxaya, Nuur, Dhaldhalaal.

La mid ah:   Wax-Birbirqaya, Wax-Birbiraya, Wax-Ifaya, Wax-Iftiin leh,  Iftiin-Baxaya, iwm.

Qeexid:

Qaamuusyada Af-Soomali-ga qaarkood waa laga helayaa eraygan (Birbir), gaar ahaan  qaamuuska uu qoray: Yaasiin C. Keenadid AUN, waxa uu ku micneyey eraygan (birbir) -If yar oo degdeg hadba u daarma haya oo u demaya; Dhaldhalaal; Bidhaan.

Birbirid-da-Dhaldhalaalid.  

La mid ah: iftiimid, dhaldhalaal, Nuur, iftiin iwm.

Birbiris waxa ay ka timid Birbir.

B)  Biribiri: macno ahaana waa la mid erayga  Birbir (Birbir word), dadka qaar ayaa Odayga ugu yeero "Biribiri Baalcad".

Biribiris waxa ay ka timid Biribiri, Biribiri(-na) waxay ka timid Biribir,  Biribir(-na) waxay ka timid Birbir.

Marka waxaa haboon in qof walba fahmo asalka erayga iyo  sida uu erayga u rogrogmo asigoo isbeldel yar oo dhinaca dhawaaqa iyo qorida sameeynayo, taas oo aan wax ka badaleeynin macnaha erayga ee asalkiisa.

Sida tan oo kale:

Biribiri oo ka timid Biribir,  Biribir(-na) waxay ka timid Birbir. Macno ahaana waa isku mid (oo ah: Iftiin).

Birinbiris oo ka timid Birinbir. Macno ahaana waa isku mid iyadana (oo ah: Iftiin).

C)  Birbiris: Macno ahaan waa la mid erayada Birbir, Biribiri, dadka qaar ayaa ugu yeero.

Tusaale: iftiimis oo ka timid iftiin, Birbiris oo ka timid Birbir,   Silcis oo ka timid Silac,  dilis oo ka timid dil. Marka magaca/erayga Birbiris waxa ay ka timid Birbir.

D) Biribir: Macno ahaan waa la mid erayada:

Birbir, Biribiri, Birbiris.

Biribiri waxay ka timid Biribir, Biribir(-na) waxay ka timid Birbir.

Dad badan  ayaa adeegsado.

E)  Birinbir:  Eraygan dad badan ayaa ugu yeero Odayga  Birbir Baalcad, macno ahaan waxa uu la mid yahay erayada aan horay u soo sheegnay: Birbir, Biribiri, Birbiris, Biribir.

Birinbiris waxa ay ka timid Birinbir.

Luuqad ahaanna wuu jiraa laakin dad  isticmaalo wey yaryihiin.

Qeexid:

Qamuuska marka laga eego waxa ku jirta  inta hore ee erayga (Birin- ama Birin-ta) oo gaar ah, iyo erayga dambe (-birid) oo gaar u taagan.  

1. Birin-ta: macno ahaan waa:  Dab yar daarid, iftiin yar muujin/hurin.

2. Birid-da:  macno ahaan waa: Iftiin yar oo meel ka bilig yiraahda, Wax-ifaya, Iftiin-baxaya, daarma/daarmid, hurma/hurid, shidma/shidmid; hilaaca/hilaacid.

Markaan isku darno labada qeeyb ee aan erayga u kala saarnay si aan micnaha u helno waxaa noo soo baxayso sidan: Birin + bir=Birinbir, ama Birin +birid= Birinbirid, oo macno ahaan ah "Iftiin".

Marka Birinbir macno ahaan waa:  Birbir, Iftiin, Iftiin-Baxaya, Wax-Iftiimaya, Wax-Birbiraya, Nuur, Dhaldhalaal, Iwm.

F)  Birbiraawi: eraygaanna dad kooban baa yiraahdo.

Birbiraawi waxay ka timid Birbir.

G) Biraambire: Qaar kale oo  naga mid ahna waxay ugu dhawaaqaan  ereyga [Birbir] Biraambire.

Biraambire luuqad ahaan wax adeegsado ma arag, dhinaca qaamuuskana waan ka waaayey, marka sidaas daraadeed macno ahaan ma aqaan.

Ee Akhristaha Qoraalkaan khuseeyo ayaan u daayey.

Marka dhamaan erayadaas waa isku macno, lana isticmaalaa.

Xataa erayga Barbar oo marka lagu daro nasiinaya macno  waxyar  ka fog  ama ka geddisan erayada aan soo sheegnay.

Barbar micno ahaan waa:

1. Gees, dhinac iwm.

2. Bar;Sumad; Astaan; Calaamad muuqata; i.w.m.

Calaamad iyo Iftiinba, waa wax tilmaamayo midab (colour), iyo Muuqaal (feature) ama  Muuqaalka guud ee shay leeyahay.

DHULALKA LOO BIXIYEY MAGACYADA BIRBIR/BIRIBIRI  IYO  BERBER:

1. Wabiga Birbir: waxaa jiro wabi Dhexmaro  badankiis Gobalka Oromiya iyo qaar katirsan Gobolka  Amxaarada oo la yiraa  'Birbir River'

2. Tuulada Biribiri: Waxaa jirto tuulo la yiraa (la dhaho) Biribiri oo ku taal Gobolka Jubada Dhexe, Soomaliya, oo aan filayo in ay ku taal degmada Bu'aale.

3. Magaalada Berbera: Magaca Magaalo Xeebeedka Berbera, Gobolka Waqooyi-Galbeed, Soomaaliya.

SOO  KOOBID:

Dhammaan erayadaas aan soo sheegnay waa isku macno marka  laga reebo erayga 'Barbar' mooyee.

MAGACA Odayga Birbir Baalcad waxaa loo dhigi karaa: Birbir,  Birbiri, Biribir, Biribiri, Birinbir.

Dadka badankood waxa ay adeegsadaan:  Birbir, Biribir,   Biribiri, Iyo Birinbir.

F.G:  Berber/Berbers, Waa Qowmiyad kale oo la yiraa Berber, oo degto  Marooko, Masar,  Aljeeriya iyo guud ahaan Waqooyiga Africa.

Waxa kaloo loo yaqaan Amazigh (waa eray mufrad ah ~ singular word).

Macnaha magaca Berber(-ta ) Waqooyiga Africa  waa 'Unkown' -wax aan la aqoon ama aan micno sax ah loo hayn.

Dhamaad

1. Birbir (Iftiin)

2. Quran jecle (Diin jecle)

3.  Hintire (Xintire)

Baalcad #Birbir #Biribiri #Biribir #Birinbir

Wabi laahi Towfiiq.