Habartooyo

habartooyo (ingiriis: matriarchy) waa nidaam talis-haweeneed oo ay dumarka hayaan awoodda iyo xukunka ugu muhiimsan ee dhinacyada kala duwan ee bulshada, sida siyaasadda, qoyska, iyo dhaqaalaha. Nidaam habartooyo ah, dumarku badanaa waa hogaamiyayaasha, go'aan qaataha, iyo kuwa leh saameyn weyn, halka ragga ay ku jiraan doorar hoos timaada ama taageero. Nidaamkan waxaa lagu muujin karaa sharciyo, dhaqan, iyo caadooyin, kuwaasoo dumarku siinaya doorka hogaamineed ee dhismaha qoyska iyo hawlaha guud ee bulshada.

In kasta oo habartooyo ay badanaa la barbar dhigto abtooyo, waxaa muhiim ah in la ogaado in bulshooyinka si buuxda u habartooyada ah ay aad u yar yihiin taariikhda. Nidaam habartooyo ah, dumarku waxay maamulaan kheyraadka muhiimka ah iyo jagooyinka hogaaminta, waxaana dhaxalka iyo xiriirka qoyska lagu raadiyaa dhinaca hooyada. Waxaa ka duwan patriarkhiyadda, oo ragga badanaa lagu arko inay yihiin madaxda qoyska, nidaamka habartooyo ah, dumarku waxay si caadi ah u hayaan jagadaas awoodda leh. In kasta oo tusaalooyin ka mid ah bulshooyinka habartooyo ay xaddidan yihiin, qaar ka mid ah dhaqamada iyo bulshooyinka asaliga ah ayaa muujiyay dhaqammo hooyotiris ama inanlayaal ah, halkaasoo dhaxalka, magaca qoyska, ama degitaanka loo gudbiyo dhinaca hooyada ee qoyska.

Xayawaano

Xayawaanka waraabe la dhaho, waxay leeyihiin nidaam bulsho oo habartooyo ah, halkaas oo waraabe dheddig ka dabaqad sarreeyaan iyo ka gacansarrayaan waraabaha lab ah. Shaqsiga darajada ugu sarreeya ee qoysaska waraabaha badanaa waa dheddig, waxaana nidaamka bulshada lagu go'aamiyaa xiriirka hooyotiris. Waraabe dheddig, waa kuwo ka weyn oo ka colaad, alaal iyo diricnimo badan, halka labka ay yihiin kuwo ka sahlan.