Xussein Xasan
| Hussein Hasan Xuseen Xassan | |
|---|---|
 Hussein Hasan riding Mangalool | |
| Ku dhashay | 1850s |
| Dhimasho | 1910s |
| Shaqada | Poet, Warrior |
Xussein Xasan ( af.ingiriisi Hussein Hasan ) wuxuu ahaa gabyaa caan ah oo soomaaliyeed kana mid ahaa halgamayaasha beesha Ciidagale Isaaq oo caan ku ahaa xirfada dagaalka iyo dabeecad kulul.
Taariikh nololeedka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Xuseen waxaa iska lahaa laanta Reer Guuleed oo ka mid ah Ciidagale oo ahaa awow u weyn oo 1da Isaaq Suldaan Guuleed Cabdi .
Dagaal Ciidagale dhexdiisa ah
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Xiisad ayaa ka dhex taagneyd Reer Guuleed iyo beel kale oo ka tirsan Ciidagale. Xuseen wuxuu ku booriyay Reer Guuleed inuu sii wado khilaafkooda. Isaga oo is hortaagaya Xussein wuxuu ahaa nin gabyaaga ah oo aad u karti badan isla markaana ah dagaalyahan Hersi Absiyeh, xubin caan ah oo ka tirsan Reer Cabdi Bari oo ay qaraabo dhow yihiin oo la dagaallamayey Rer Guuleed. Isaga oo ka jawaabaya dagaalkan Suldaanka Deria Xasan laftiisa oo xubin ka ah Reer Guuleed ayaa ku baaqay shir joogto ah ama shir ay isugu yimaadaan beel hoosaadyo halkaas oo uu gole ku geyn doono isla markaana ka talo bixin doono go’aamada la gaadhayo ee ku xiga Ciidagale. Sultan Deria wuxuu xukumay in bixinta dhiiga ama magta ay kufilantahay labada dhinac inay isku dhaafsadaan shir iyadoo Rer Guuleed laga badiyay lix halka lixda kale ee Cabdi Bari sidoo kale. Xussein ayaa istaagay oo akhriyay gabay kacsan oo diiday go’aanka..[1]
Lix nin oo mankiyo shaalka iyo midhaha Guuleed ah |
Six men who are the buds, the shawl and the fruit (youth) of Guuleed |
| —Xuseen Xasan[2] |
Suldaan Diiriye jawaabay by Xussein marti u diraya Berbera ka dibna bilaabay shir ka. Cabsiiye waxaa loo dhaariyey dhaar adag inuusan aqrin doonin gabay ka dib go'aanka Suldaanka laakiin wuu diidi kari waayey, gaar ahaan maadaama uu Hussein maqnaa. Xussein wuu soo noqday oo wuxuu ku calaacalay inuu u xiisay munaasibada oo labadii nin ee kale (Deria & Absiyeh) ay adkaadeen maalintaas.
Mangalool
[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Faraskii caanka ahaa ee Xuseen faraciisii Mangalool wuxuu ahaa mawduuc gabay iyo xaasidnimo ka wada jiray Somaliland, dad badan oo magac leh ayaa wax ka weydiin lahaa sida ay ku heli karaan tallaabadaas Soomaalida iyo Ingiriiska labadaba. Hussein wuxuu raaci lahaa Lord Delamere 1893 safar libaax ugaarsi ah oo ay gabadh libaax ku sigatay inay disho isaga iyo faraskiisa Mangalool iyagoo ku raad jooga si dirqi ah ayey ku baxsadeen. Hussein wuu diidi lahaa inuu qiimo dul dhigo Mangalool maadaama uu aad ugu dhawaa inaan laqabto weerarada kadib wuxuuna dakhli badan kahelay bililiqaysiga xoolaha cadowgiisa. Wuxuu mar kale la tartami lahaa Lord Delamere 1894 wuxuuna ka sheekeeyay sheeko layaableh oo ku dhacday isaga tan iyo sanadkii. Ka dib duullaan guul ku dhammaaday oo geel tiro badan leh, Hussein wuxuu ka soocay xisbigiisa si uu uga fogaado in la ogaado. Maaddaama ay ahayd sanad gaar ah oo qalalan Mangalool wuxuu ku dhacay daal mana uusan sii wadi karin. Si uu faraskiisa u badbaadiyo, Hussein wuxuu geeliisii la dhacay ula cararay ceelasha ugu dhow oo uu ka waraabiyey inta ugu badan ee suurtagal ah, ka hor inta uusan ku laaban Mangalool. Ka dib wuxuu si joogto ah u qalay geel ku yaal jidka 20 mayl ee dib ugu noqda ceelka nabdoon wuxuuna Mangalool ka waraabin jiray geelii uu dilay. Wuxuu sheegay inuu doorbidayo inuu dilo 100 halaad intii faraskiisa lumi lahaa, iyo in Mangalool uu si fudud ku kasban doono geel badan oo badan intii uu gowracay hada oo uu faraskiisii dib uhelay.
Sidoo kale eeg
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Tixraacyo
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- ↑ Orwin, Martin; Axmed, Rashiid. Progressio. p. 209. ISBN 9781852873295. Maqan ama ebar
|title=(caawin) - ↑ War and Peace: An Anthology of Somali literature, p.210