Bayazid koowaad

Ka Wikipedia

Biriqda islaamka almalik saciid alsuldaan gaazi bayazid khan koowaad bin muraad khan (turkida cusmaaniyada: صاعقه اسلام الملك السعيد غازى سلطان جلالُ الدين ييلدرم بايزيد خان أول بن مُراد بن اورخان عُثمانى؛ ) waa kan afaaraad ee boqorada cusmaaniyiinta aabiihiis waa muraad koowaad hooyadiina waa kuljiijik khatun oo asal ahaan biriizanda kasoo jeeda


bayazid koowaad
بايزيد الأول
suldaanka 4aad ee cusmaaniyiinta
mudada xukunkiisa
1389 ilaa , 1403
Xil kaga horeeyay: muraad koowaad.
Xil kaga danbeeyay muxamad koowaad.
Dhashay: 1361
Ku dhashay: adirna ,romali
Diintiisa: Islaam
Dhalasho: dawlada cosmaniya
aabihiis muraad koowaad bin orkhan
hooyadii kuljiijik khatun
Dhintay: 1403
Ku dhintay: aq shahar, anaadool

waxaa lagu naaneesi jiray yildrim oo laga wado biriq sababtuna waa in uu aad ula dhaqsadho badnaa ciidamada ciidamada[1], Bayazid wuxuu qabtay xilka aabihiis markoo ku dhintay dagaalkii kosofo sanadkii 1389 intuu talada haayay wuxuu xaqiijiyay midnimada anadool asigoo tirtiray wixii haray imaaradihii turkida ahaa 1393 wuxuu dhameestiray qabsashada boqortooyadii bulgeeriya [2], sidoo kale wuxuu dagaalo adag la galay reer yurub, dagaalkii nikobolos waxa uu jab khasaaro ba'an wata ugu geestay ciidan uu watay boqorkii hangari sikesmond, wuxuu hareereeyay oo go'doomiyay Qusdandiiniya labo jeer wuu sigay qabsashadeed huduusan timuurlanka ahayn, sanadkii 1402 ayuu timuurlank kula dagaalay dagaalkii ankara wuuna ku jabay shabaq bir ah ayaa lagu xeray, sanad ka dib ciil ayuu u dhintay waxayna gashay dawlada kagadaal dhimashadiis qas iyo fowdo

Taariiqdiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wuxuu ku dhashay magaalada adirna 1361 hooyadii waxaa la oran jiray kuljiijik khatun oo asal ahaan ahayd ree ruum ama biriizanda[3], waxaa lagu soo qabsaday mid ka mid ah dagaalada muraad koowaad ayaa guursaday wiilkiisa curudka bayazid beyna u dhashay[4], markuu weynaaday aabihiis ayaa u cayinay qof tarbiyeeyay oo culuumta islaamka iyo tan maadiga bara sidoo kale tababarka ciidamada.

Sanadkii 1381dii kadib hishiis ay wada gaareen muraad koowaad iyo suleymaan shilbi oo ahaa amiirka imaarada karmiyaan bay isla gar waaqsadeen in hishiiska ay ku adkeeyaan inay wadaagaan xidid oo dawlatshaah oo ahayd gabadha amiir suleymaan shilbi loo guuriyo bayazid arooskood ayaa dhacay [ْ 1] magaalada kotahiya ayaana mahar looga dhigay[5], sanadkii 1386 aabihiis ayaa masuul uga dhigay imaarada alxumeyd sidoo kale mar wuxuu masuul ka noqday amaasiya [6]

Bayazid wuxuu ka qaybqaatay dagaalada aabihii ee yurub iyo anaadool wuxuu badanaa hogaamin jiray garabka midig [7] asigoo muujiyay maamul fiicnaan iyo inuu u qalmo hogaaminta si dhaqso ah ayuu ciidanka meelo uga keeni jiray ilaa markii dambe loo bixiyay "Biriq"

Qabashadiis xilka[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dagaalkii kosofo markuu soo dhamaaday oo ciidankii isbahaysiga la jabshay sludaan muraad asagoo baarbaaray goobta dagaalka ayaa nin seerbiyaana dhahay waxaa rabaa inaa islaamo markii oo hor istaagay suldaanka toorey sumeysan ayuu galiyay sidaas ayuuna ku shahiiday suldaan muraad koowaad,[8] kadib waxay u dareereen waziiradii iyo ciidankii in ay u doortaan bayazid suldaanka cusub wax culees ah uma keenin dawlada dhimashada suldaanka ee kadiska ahayd, bayazid wuxuu isla markii amaray in loo qaado meedka aabihii bursa si loogu ag duugo awoowyaashii[9].

• Dilka walaalkiis yacquub bek

Waxaa jiray Hal walaal oo bayazid la dhashay oo yacquub bek la oran jiray, bayazid asagoo ka baqaya in walaalkii xilka kula tartamo oo dawlada kala go'do ayuu amray in la dilo, wuxuu sidaas ku bilaabay caado xun oo dilka walaalaha oo ku socdeen salaadinta cusmaaniyiinta ee ka dambeeyay [10] taariqyahanka caashiq baasha zaada oo tilmaamay dhacdadaan ayaa dhahay yacquub bek wuxuu bursanaayay ciidan kii gaalada ee jabay bayazid ayaa u diray si deg deg ah inuu ku soo laabto markuu soo laabtay oo galay teendhada boqortooyada habeen bay ahayd ciidamo ayaa ku boodeen oo ceeji ku dileen[11]

osdofaan bin laazaar

Hoolihiisii ugu horeeyay wuxuu ahaa inaa u magacaabay serbiya amiir osdofaan bin laazaar asigoo ka dhigay serbiya mid raacsan cusmaaniyiinta jizyo sanadla ahna bixiso sidoo kale ciidamo la dhinac dagaalamo cusmaaniyiinta [12] wuxuuna guursaday holofiira disbiina walaasha amiir osdofaan[13]

Anadool[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Bayazid markuu arkay dhinaca yurub inuu degan yahay wuxuu u jeestan anadool, wuxuu la imaaday siyaasad cusub oo ahayd inuu wiiqo awooda imaaradaha iyo inuu ku daro dhulka cusmaaniyiinta, siyaasada aabihiis muraad koowaad ayaa ahayd inuu uga tago dhulalka gacanta amiirada, sisaasadaan ayaa fashilantay sababtoo ah amiirada mar walboo fursad helay wey madax adeegi jireen[14],

Xaqiiqdii bayazid markii hore wuxuu rabay inay is afgarad gaaraan imaaradaha balse calaaudiin bin cali amiirka qaramaan ayaa sameeyay isbahaysi ka dhan ah bayazid, wuxuuna ku dacaayadeeyay inuu yahay dilaa walaalkii, isbahaysiga ayaa ka koobnaa qaadii burhaanudiin, banuu aydiin, banuu tika, banuu manshtaa, karamyan, saaruuqaan iyo alxumeyd dhamaan waxay isku meel kaga soo jeesteen damaca bayazid, wuxuu soo ceshaday amiirka karamyan dhulalkii horay oo uga dagay markay bayazid gabdhooda ku dareen, qaramaanyiintu waxay qabsadeen kotaahiya, qaadii burhaanudiin wuxuu qabsaday qarshahar waxa oo usii gudbay askee shahar, dawlada ayaa qalqiil gashay Bayazid woxoo ku qasbanaaday inuu ka jawaabo tacadiyadaas, ciidamo ayoo ka soo aruuriyay dawladaha raacsan sida biriizanda serbiya waxoo sidoo kale ka helay amiirka qasdamuuni suleymaan aljandarli [15]

Bayazid ayaa weerar adag ku qaaday imaaradaha wuxuu qabsaday 1390kii imaaradaha banuu aydiin, banuu tika, banuu manshtaa, karamyan, saaruuqaan iyo alxumeyd[16][17] kadib wuxuu aaday ankara wuxuu ku qaatay xilliga xagaaga 1391, xilliga gu'a ayuu weerar ku qaaday imaarada qaramaan wuxuu qabsaday caasimadood Qonya [18]

Ayadoo guulaha is daba joog yihiin ayaa halmar jawiga is badalay kadib markii amiirka qasdamuuni suleymaan aljandari oo ku biiray kacdoonka asoo isbahaysi la sameeyay amiirka siiwaas qaadii burhaanudiin, waxaa ku biiray amiirada manashtaa iyo saaruuqaan sidoo kale amiirka qaramaan calaaudiin ee caasimadiis la qabsaday, Bayazid ayaa kula hishiiyay calaaudiin In dhulkiisa qaar oo heesto loo dhaafo uuna naqdo mid u daacad ah cusmaaniyiinta, wuuna ogolaaday calaaudiin[19], wuxuu weeraray imaarada qasdamuuni asagoo dilay maiirkeed suleymaan aljandarli [ِ 1] wuxuu u jeestay qaadii burhaanudiin balse isku dhac weyn ma dhicin oo qaadiga ciidankiis dib bee u baxeen cusmaaniyiinta waxay galeen siiwaas, sidaas ayee cusmaaniyiinta ku naqdeen awooda kaliya ee mandiqada ka jirta.

dagaalada yurub[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Hareereenta koowaad ee Qusdandiiniya[wax ka badal | wax ka badal xogta]

mideynta anadool kadib wuxuu aaday yurub markale, wuxuu raacay siyaasada aabihiis ee ku saleysneed fargalinta murumada ka dhex taagan qoyska baayuuluj ee ka taliya Qusdandiiniya, wuxuu taageeray yooxana 7aad oo afgambi ku sameeyay awowgii imbiraadoor yooxana 5aad [20], inkastoo uu lahaa yooxanaa 7aad awood xoog badan hadana dadaalad uu muujiyay Wiilka imbiraadoorkaemanawel waxay suura galisay inuu xilka tuuro ka tuuro,[21] imbiraadoor yooxana 5aad iyo wiilkiis emanawel waxay la galeen bayazid hishiis dhigaayay inay kordhiyaan lacagaha ay bixiyaan iyo inay siiyaan taageero ciidan haduu ka dalbado, isla waqtigaas yooxana 7aad oo magan galyo doon ayaa u yimid bayazid, dhulka silimbiriya ayuu siiyay wuxuuna ka dhigtay wado oo culees ku saaro imbiraadoor yooxana 5aad, imbiraadoorka ayaa ku qasbanaaday inuu diro ciidan boqol gaaraya oo hogaaminaayo wiilkiis emanawel ciidankaan ayaa cusmaaniyiinta kala qeyb qaatay furashada filaadeefiya waana sanadka 1391.

Imbiraadoorka oo u arkay ku mashquulida csmaaniyiinta filaadeefiya ayaa dib u habeen ku sameeyay dhufeesyada Qusdandiiniya iyo wareegeeda bayazid oo aad uga xanaaqay ayaa amray inuu dumiyo Waxoo dhisay waxoona ku goodiyay haduu diido inuu indhaha ka ridaayo wiilkiis emanawel, imbiraadoorka ayaa yeelay oo dumiyay waxa oo cusbooneysiiyay, duliga ayuu xamili waayay ciil ayuu la dhintay, wiilkiis emanawel markuu ogaaday dhimashada aabihii wuu soo fakaday wuxuuna qabtay xilka, Bayazid markuu ogaaday fakashadiisa wuxuu u qoray "hadaa qabto inaa ku noolaatid nolol fiican qaado markeyga iska xer irdaha magaalada waxaa ugu noolaanee gudaha magaalada saa rabto wixii dibada ka ah magaalada dhamaan anaa iska leh" sidoo kale wuxuu dalbaday waxyaabo badan sida in laga dhiso magaalada masjid, in laga sameeyo xaafad ee muslimiintu dagaan, iyo in la kordhiyo qarashka lagu hishiiyay xiliga, imbiraadoor emanawel ayaa iska diiday dalabaadkaas, Bayazid oo in mudo goobayay fursad oo ku furto Qusdandiiniya ayaa u arkay inay u timid fursadaas wuxuuna kaxeestay ciidan badan oo go'doomiyeen magaalada, shacabka Qusdandiiniya ayaa aad ugu dhibaatooday weerarkaas, kadib todoba bilood uu socday go'doonka imbiraadoorka ayaa ugu dambeyn aqbalay shuruud ka darneed tii hore,[ِ 2]

furashooyinka blaqaan[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Xaqiiqdii waxaa ku kalifay bayazid joojinta go'doominta Qusdandiiniya dhaqdhqaaq kasoo cusboonaaday balqaan, mirshaa alcajuus amiirka aflaaq ayaa weeraray dhulka cusmaaniyiinta wuxuu boobay magaalooyin badan[22], cusmaaniyiinta ayaa ka talaabeen wabiga duuna waxayna jabiyeen ciidanka aflaaq mirshaa alcajuus bey soo qabteen, bursa baa la geeyay, waa lasiidaayay kadib markuu bixiyay madax furasho uuna balan qaaday inuu la jiro cusmaaniyiinta[23].

Tiyuudoor oo walaal la ahaa imbiraadoor emanawel labaad heestayna jasiirad u ekaha moora ayaa waxay isku dhaceen dawlada bunduqiya ayagoo isku qabsaday magaalada argoos, waxaa laga adkaaday tiyuudoor wuxuuna ka gurmad dalbay bayazid, 1392 ayuu diray bayazid ciidan uu hogaaminaayo Afaranoos bek, ciidankan wuxuu qabsaday magaalada najarbont, sidoo kale waxay dhameestireen qabsashada gobolka tasaaliya[24]

Bulgeriya bqorkeeda yoxanaa shiimaan oo caan ku ahaa balan kabaxa iyo mirshaa alcajuus ayaa buriyeen hishiisyadii ee la galeen cusmaaniyiinta, Bulgeriya waxay aragtay biriizanda inay tahay gabal sii dhacaya waxayna damacday inay dhaxasho, bulgeeriyiinta waxay ku duuleen nikobolos oo dhacdo wabidiga duuna way qabsadeen ilaaladii cusmaaniyiinta ee joogayna way laayeen, [ِ 3] Bayazid ayaa si dhaqso ah uga jawaab celiyay asagoo go'aansaday inuu dabargooyo Bulgeriya, caasimada tornoofo ayuu weeraray, shiimaan baa ka cararay oo qalcada nikobolos ku gambaday, baadariga magaalada ayaa isku xilsaaray difaacideeda sedex bilood kadib magaalada waxay u gacan gashay cusmaaniyiinta 1393,

kadib mirshaa alcajuus ayuu u jeestay, wuxuu kasoo ceshaday meelihii uu qabsaday wuu bursaday, 1395tii dagaalkii ruufiin ayuu ugu geestay qasaaro foolxun, mirshaa alcajuus ayaa mar kale saxiixay inuu bixiyo jizyo iyo inuu raacsanaado cusmaaniyiinta [ِ 4]

Shiishmaan ayuu ku weeraray nikobolos gacanta ayuu ku dhigay wuuna dilay [25][ِ 5] ciidanka cusmaaniyiinta ayaa qabsaday dhamaan bulgeriya waxaana laga dhigay gobol dawlada ka tirsan

dagaalkii nikobolos[wax ka badal | wax ka badal xogta]

qabashada cusmaaniyiinta ee bulgeeriya waxay ku dhalisay cabsi xoogan sikesmond oo ahaa boqorka hangari, wuxuu ka baqay in dalkiisa oo ku dhaco wixii ku dhacay bulgeriya, waxa uuna dalbaday gurmad[ِ 6] baabaa buunifaas sagaalaad iyo bqorada ree yurub baa ka war helay fiditaanka islaamiga ee sanadkasta dhul cusub laqaayo, waxay aad uga baqeen in cusmaaniyiintu qabsadaan Qusdandiiniya[ِ 7] waxay arkeen inay halis gali karo ganacsigooda waxay sii xasuusteen hareereenta Qusdandiiniya, waxay soo qaadeen weerar saliibi ah [26], ciidanka saliibiga ayaa aad u qalabeesnaa heer ay ku fakaraan cusmaaniyiinta markey ka adkaadaan inay u gudbaan falastiin soona celiyaan imaaradihii saliibiga, wuxuuna ka koobnaa faransiis, buduqiya, janawa, aflaaq, fursaan istibsaariya, korweeshiya guuto dawladaha jarmalka ka socotay iyo dawlado kale oo yurub kamid ah,[27] [ِ 8] sidoo kale wuxuu taageero kala kulmay biriizanda sikesmond baa hogaaminaayay, intay dhax soo socdeen waxay qabsadeen magaaloyin qaar ayagoo laayay ciidamo ilaalo ka ahaa iyo dadkii daeegaanka,[ِ 9] dhanka cusmaaniyiinta waxaa la jiray serbiya[28] , labada ciidan waxay ku kulmeen nikobolos, bayazid wuxuu dajiyay qorshe uu cadawga dabin ugu dhigaayo sidii ayaa dhacday cadawgii dabinka buu ku dhacay[29], jab xun baa gaaray, dabada ayee jeediyeen 10kun ayaa laga qabtay sidoo kale qaniimo badan ayaa laga helay[30], waxaa kamid ahaa inta la qabtay amiirka borgada qumus faaluu, madax furasho ayuu bixiyay waana lasiidaay, wuxuu ku dhaartay inuu mar dambe dagaal la galin cusmaaniyiinta, balse baa yiri {fasax baa u qabtaa dhaarta inaa ka baxdo Aniga waxaa jeclahay inaa dhamaan gaalada kana guuleesto} [31] bayazid oo aad uga xanaaqay cidamadiisa ilaalada ee lalaayay ayaa amray qoorta in laga wada jaro dhamaan tobanka kun Guushaan waxaa looga dabaal dagay caalamka islaamiga khiifka cabaasiyiinta ee jooga qaahira ayaa ku caleemo saaray magacyo sharafeed sida «سُلطانُ إقليم الرُّوم»، «جلالُ الدين»، «صاعقةُ الإسلام [ْ 2] waxa oo hadiyad ahaa ugu diray boqorka mamaaliikta boqol adoon oo yurubiyaan ah .[32]

Hareereenta labaad ee Qusdandiiniya[wax ka badal | wax ka badal xogta]

bayazid ayaa waayay kalsoonidii uu ku qabay biriizanda kadib markey isbahaysiga wuxuu weeraray tiyuudoor wuxuu ka qabsaday aargoos iyo magaalooyin kale tiyuudoor ayaa intii u hartay ka gaday fursaan istibsaariya, Bayazid wuxuu turki badan usoo raray meelaha cusub ee la furtay[33][34]

Bayazid ayaa soo celiyay hareereenta Qusdandiiniya soo u ciqaabo imbiraadoorka oo oofin waayay balamihii uu qaaday, wuxuu ka dhisay qalco meel u dhaw marinka boosfoor[35], imbiraadoor emanawel labaad ayaa gurmad ka doontay yurub, wuxuu tagay baariis, wax saas kama helin, wuu iska joogay baariis, wuxuu wadnaha farta ku haayaba wuxuu neefsaday markuu timuurlank uu yimid[36].

Dib u tirtirida imaaradaha anadool[wax ka badal | wax ka badal xogta]

calaaudiin amiirka qaramaan oo ka faaideesanaya mashquulka bayazid ayaa buriyay hishiisyada, wuxuu diyaarsaday ciidan badan magaalada ankara ayuu weeraray talyihii magaalada timuur daash ayuu qabsaday [37] bayazid markuu maqlay si dhaqso ayuu u yimid anadool asoo haadaya, labada ciidan waxay ku kulmeen meel la yiraahdo aaq jaay qaramaanyiinta ayaa jabeen, calaaudiin iyo ilmihiisa gacanta ayaa lagu dhigay, waxaa la geeyay qoonya, Bayazid baa amray in la dilo calaaudiin, kadib markay cadaatay niyad xumadiisa, qaramaana waxay noqatay gobol gobolada kamid ah.

isla waqtigaas qasdamuuni oo ahayd imaaradii ugu dambeesay ee jirta ayaa waxaa gabaad ka dhigtay amiiro badan oo waayay dawladahooda, Bayazid ayaa ka dalbay amiirka qasdamuuni inuu soo dhiibo amiiradaas wuu diiday, weerar ayuu ku qaaday amiirka ayaa ka cararay dawladiis asigoo magan weediistay timuurlank[38]

qaadii burhaanu diin[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Qaadii burhaanudiin oo heestay siiwaas ayaa waxay isku xumaayeen cusmaaniyiinta, Bayazid ayaa u diray ciidan oo horkacaayay wiilkiis ardogrol, balse waa la soo jabshay, waxaa dhacday qaadii burhaaundiin in uu dilo fariin sidayaal ka socdeen timuurlank, taas oo carada timuurlank ku soo jeedisay wxuu ka dalbaday bayazid inay u midoobaan halista timuurlank, bayaziidna wuu ogolaaday [39]. Timuurlank oo careesan ayaa faray amiirka dawlada aaq qooyoloo cusmaan bek inuu weeraro siiwaas asna wuu weeraray 1398 wuuna dilay qaadii burhaanudiin [ْ 3], balse magaalada wuu xukumi waayay oo dadkii rayidka ayaa iska buriyeen bayazid ayee ka dalbadeen inuu ka taliyo baladkood, Bayazid wiilkiis suleymaan iyo ciidan badan buu geeyay 1399 [40]

Bayazid wuxuu ka faaideestay xaalada mamaaliikta ee qasneed wuu qabsaday maldiya, arzanjaan, albastan, qeysariya iyo imaarada dilqaadir, arintaan ayaa dhalisay xiriirkoodu inuu xumaado una midoobi waayaan qatarta timuurlank sidaas ayee ku dhabooday midnimada anadool, waayihii suldaankii salaajiqada ee weynaa calaaudiin ayaa dib usoo laabtay. [41]

isku dhaca timuurlank[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Timuurlank ayaa ahaa hogaamiya caan ah wuxuu sheegtay inuu soo celinayo boqortooyadii tataarka wuxuu qabsaday meelo badan sida niisaabuur hindiya iiraan afgaanistaan shaam armiiniya aad buu u fasaad badnaa meeshuu tago wuu qaribi jiray, wuxuu ku sheegtay bayazid inuu dumay suldaanka baqdaad axmad bin awees iyo yuusuf nooyaan amiirka qura qooyonloo asigoo dalbaday in loo gacan galiyo [ِ 10] sidoo kale wuxuu aad uga soo horjeestay ku darista siiwaas, qalcada kamaaq, maldiya dawlada cusmaaniyiinta asagoo sheegtay inuu leeyahay maadaama uu dhaxlay tataarka[42] bayazid iyo timuurlank labaduba waxay isdhaafsadeen caay[43] [44] timuurlank oo helay dhoor marmarsiyo ayaa weerary siiwaas 18 bari kadib wuu qabsaday dadka ayuu laayay [45] ،[46] wuxuu dilay ardogrol Wiilka bayazid, suleymaan ayaa isaga cararay magaalada,

dagaalkii Ankara iyo dhamaadka bayazid[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Bayazid wuxuu joojiyay hareereenta Qusdandiiniya asagoo la hishiiyay imbiraadoorka biriizanda [47][48], timuurlank ayaa kala geeyay ciidankii bayazid, kuwo tataar ah ayuu hoos kala xariiray, qorshaha bayazid wuxuu ahaa inuu kula kulmo ciidanka tataarka meel ka baxsan dhulka dawlada cusmaaniyiinta, balse timuurlank oo taa cagsigeed damacsanaa baa ku guuleestay inuu is qariyo waxaa la arkay un ciidankiis oo gudaha dhulka cusmaaniyiinta jooga, Bayazid ayaa layaa la yimid ciidankiisa oo gaaraya 100kun dagaalka wuxuu ka dhacay banaanka ankara isla markii waxaa u goostay dhanka timuurlank ciidamada imaaradihii turkida iyo kuwii tataarka ee hoos uu kala hadlay, waxaa iska cadaatay inay jabayaan cusmaaniyiinta, wiilkiis suleymaan iyo sadrulacdam cali zaada baa ka dalbaday bayazid inuu dib ula baxo ciidamada, markoo ka diiday labadoodu way carareen ayaga iyo ciidan gaaraya 30kun, Bayazid wuxuu sii waday dagaalka, jab xun ayaa ku dhacay habeenkii buu carar damcay, balse gacanta ayaa lagu dhigay asaga iyo wiilkiis muusa shilbi, wiilkiis kale musdafa ayaa lawaayay[49] , musiibadaan waxay dhacday sandkii 1402

ka gadaal dagaalkii ankara[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Waxaa aad ugu farxay jabkaas caalamka kirishmiska ayagoo sameeyay dabaaldagyo[50] Timuurlank wuxuu dib usoo celiyay imaaradihii turkida ahaa ee bayazid baabi'yay sida imaaradaha qasdamuuni, karmiyaan, munashtaa, saaruuqaan iyo qaramaan, sidoo kale serbiya iyo aflaaq ayaa ku dhawaaqeen inay ka goosteen cusmaaniyiinta, dawlada inteeda hartay waxaa kala qaatay wiilasha bayazid muxamad iyo ciisa halka suleymaan uu ku gambaday magaalada adirna adirna[51] Imbiraadoor biriizanda emanawel labaad oo u cararay baariis asigoo gurmad la'sanaa baa aad ugu farxay jabkaan, wuxuu kusoo noqday Qusdandiiniya.

laheeste bayazid[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Bayazid waxaa lagu xiray shabaq bir ah asagoo loola dhaqmay dulinimo [52] heer naagihiisa loo adeegsado inay waraabiyaan qamro timuurlank iyo asxaabtiis, Bayazid ayaa xamili waayay arintaas aduunyada ayaa la madoobaatay halsano kadib 1403dii ciil ayuu u dhintay[53] asigoo jiro 43 sano, xilkana haayay 13 sano Dhimashadiisa kadib dawladu waxay gashay 10 sano rabsho iyo dagaalo kadhex socdeen wiilasha bayazid ilaa ugu dambeyn adkaaday muxamad koowaad[54].

xaasaskiisa iyo ilmihiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wuxuu guursaday bayazid dhowr naagood oo badanaa ujeedo siyaasadeed u guursaday Xaasaskiis

ilmahiis

xigasho[wax ka badal | wax ka badal xogta]

  1. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أرمغان، مُصطفى|مؤلف2=ترجمة: مُصطفى حمزة|عنوان=التَّاريخ السرّي للإمبراطوريَّة العُثمانيَّة: جوانب غير معروفة من حياة سلاطين بني عُثمان|إصدار=الأولى|صفحة=27|سنة=1435هـ - 2014م|ناشر=الدار العربيَّة للعُلوم ناشرون|الرقم المعياري=9786140111226|
  2. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=جحا، شفيق|مؤلف2=البعلبكي، مُنير|مؤلف3=عُثمان، بهيج|عنوان=المُصوَّر في التاريخ|إصدار=التاسعة عشرة|سنة=1999م|ناشر=دار العلم للملايين|
  3. Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 49
  4. {{استشهاد بكتاب|مؤلف=Leslie P. Peirce|عنوان=The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire|الفصل=Wives and Concubines: The Fourteenth and Fifteenth Centuries|مسار=https://books.google.com/books?id=L6-VRgVzRcUC%7Cسنة=1993%7Cناشر=Oxford[dead link] University Press|صفحات=36|isbn=978-0-195-08677-5|
  5. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2=تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان=تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار=العاشرة|صفحة=133|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7Cسنة=[[1427{{Dead l Archived Mey 9, 2019 // Wayback Machineink|date=Bisha Shanaad 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} هـ|1427هـ]] - 2006م|ناشر=دار النفائس|مكان=بيروت - لُبنان|تنسيق=pdf|
  6. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=103|سنة=1431هـ - 2010م|ناشر=الدار العربيَّة للموسوعات|
  7. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=103|سنة=1431هـ - 2010م|ناشر=الدار العربيَّة للموسوعات|
  8. {{استشهاد ويب|مسار=https://www.turkpress.co/node/11585%7Cعنوان=السلطان مراد ثالث سلاطين الدولة العثمانية|ناشر=موقع ترك بريس التركي|تاريخ الوصول=5/10/2018|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20170107101611/http://www.turkpress.co/node/11585%7C
  9. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=القرماني، أحمد بن يُوسُف بن أحمد|مؤلف2=تحقيق: بسَّام عبد الوهَّاب الجابي|عنوان=تاريخ سلاطين آل عثمان|إصدار=الأولى|صفحة=16|سنة=1405هـ - 1985م|ناشر=دار البصائر|
  10. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=آرنولد، طوماس ووكر|مؤلف2=باسيه، رينيه|عنوان=دائرة المعارف الإسلامية|المجلد=الجُزء الثالث|إصدار=الأولى|صفحة=328|سنة=1418هـ - 1998م|ناشر=مركز الشارقة للإبداع الفكري|مكان=الشارقة - الإمارات العربية المتحدة|مسار=https://ia600301.us.archive.org/30/items/WAQ89412/89412.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20191217010927/https://ia600301.us.archive.org/30/items/WAQ89412/89412.pdf%7C
  11. Âşıkpaşazâde (haz. Ali Bey), Tevârîh-i Âl-i Osman'dan Âşıkpaşazâde Tarihi, İstanbul, 1332.
  12. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أحمد، إسماعيل|عنوان=الدولة العُثمانيَّة في التاريخ الإسلامي الحديث|إصدار=الأولى|صفحة=41|سنة=1416هـ - 1996م|ناشر=مكتبة العبيكان|مكان=
  13. {{استشهاد بكتاب|مؤلف=D. E. Pitcher|عنوان=An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century|مسار=https://books.google.com/books?id=8gs4AAAAIAAJ&pg=PA125%7Cتاريخ الوصول=2013-06-02|سنة=1972|ناشر=Brill Archive|صفحة=47 - 48|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20170322080052/https://books.google.com/books?id=8gs4AAAAIAAJ%7C
  14. Kala xiriir halkaan
  15. Stanford Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey (Cambridge: University Press, 1976), vol. 1 p. 30
  16. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2=تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان=تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار=العاشرة|صفحة=139|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7Cسنة=[[1427{{Dead l Archived Mey 9, 2019 // Wayback Machineink|date=Bisha Shanaad 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} هـ|1427هـ]] - 2006م|ناشر=دار النفائس|مكان=بيروت - لُبنان|تنسيق=pdf|
  17. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=القرماني، أحمد بن يُوسُف بن أحمد|مؤلف2=تحقيق: بسَّام عبد الوهَّاب الجابي|عنوان=تاريخ سلاطين آل عثمان|إصدار=الأولى|صفحة=17|سنة=1405هـ - 1985
  18. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان=تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار=الثانية|صفحة=57|سنة=1429هـ - 2008م|
  19. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=104|سنة=1431هـ - 2010م|
  20. {{استشهاد بكتاب|الأخير=ڤاتان|الأول=نيقولا|سنة=1993|عنوان=صعود العثمانيين، فصل في كتاب تاريخ الدولة العُثمانيَّة|ناشر=دار الفكر للدراسات|
  21. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان=تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار=الثانية|صفحة=58|سنة=1429هـ - 2008م|ناشر=دار النفائس|الرقم المعياري=9789953184432|
  22. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان=تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار=الثانية|صفحة=60|سنة=1429هـ - 2008م|ناشر=دار النفائس|الرقم المعياري=9789953184432|
  23. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named مقاتل
  24. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=105|سنة=1431هـ - 2010م|
  25. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named رستم
  26. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=106 - 108|سنة=1431هـ - 2010م|
  27. Kala xiriir halkaan
  28. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= داهموس، جوزيف|مؤلف2= ترجمة د. مُحمَّد فتحي الشاعر|عنوان= سبع معارك فاصلة في العُصُور الوُسطى، معركة أنقرة|إصدار= الثانية|صفحة= 185|سنة= 1992|ناشر= الهيئة المصريَّة العامَّة لِلكتاب|مسار = https://docs.google.com/file/d/0B5EeiIlz3F3cZ0F3bVZEelY5X2M/edit?pli=1%7Cتاريخ الوصول= 3 أيلول (سپتمبر) 2017م|مكان= القاهرة - مصر|
  29. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ديورانت، ويل|عنوان=قصَّة الحضارة|المجلد=الجُزء الثالث والعُشرون|صفحة=32 - 34|سنة=1412هـ - 1992م|ناشر=دار الجيل للطبع والنشر والتوزيع|مسار=https://ia801908.us.archive.org/16/items/WAQ29508_201304/06-2-23.pdf%7Cتاريخ[dead link] الوصول=3 أيلول (سپتمبر) 2017م|مكان=بيروت - لُبنان|
  30. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أحمد، إسماعيل|عنوان=الدولة العُثمانيَّة في التاريخ الإسلامي الحديث|إصدار=الأولى|صفحة=42|سنة=1416هـ - 1996م|ناشر=مكتبة العبيكان|
  31. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2= تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان= تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار= العاشرة|صفحة= 144|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7Cسنة= Archived Mey 9, 2019 // Wayback Machine 1427هـ - 2006م|ناشر= دار النفائس|مكان= بيروت - لُبنان|تنسيق= pdf|
  32. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= طقُّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان= تاريخ المماليك في مصر وبلاد الشَّام|إصدار= الأولى|صفحة= 401|سنة= 1418هـ - 1997م|ناشر= دار النفائس|مكان= بيروت - لُبنان|مسار=https://ia601606.us.archive.org/10/items/adel-0055/History01690.pdf%7C
  33. {{استشهاد بكتاب|الأخير=ڤاتان|الأول=نيقولا|سنة=1993|عنوان=صعود العثمانيين، فصل في كتاب تاريخ الدولة العُثمانيَّة|ناشر=دار الفكر للدراسات|مكان=تعريب بشير السباعي. القاهرة-مصر|إصدار=الأولى|
  34. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=سرهنك، الميرالآي إسماعيل بن عبد الله|عنوان=تاريخ الدولة العُثمانيَّة|صفحة=24|
  35. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=حليم بك، إبراهيم|عنوان=تاريخ الدولة العُثمانيَّة العليَّة|إصدار=الأولى|صفحة=47|سنة=1988م|
  36. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان=تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار=الثانية|صفحة=64|سنة=1429هـ - 2008م|ناشر=دار النفائس|الرقم المعياري=9789953184432|
  37. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=سعد الدين أفندي، خواجه مُحمَّد|عنوان=تاج التواريخ، الجُزء الأوَّل|صفحة=131 - 132|سنة=1862 - 1863|ناشر=طبعخانۀ عامره|مكان=إستانبول - دولت عليَّة عثمانيه|
  38. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2=تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان=تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار=العاشرة|صفحة=140|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7Cسنة=[[1427{{Dead l Archived Mey 9, 2019 // Wayback Machineink|date=Bisha Shanaad 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} هـ|1427هـ]] - 2006م|ناشر=دار النفائس|مكان=بيروت - لُبنان|تنسيق=pdf|
  39. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ابن عربشاه، شهابُ الدين أحمد بن مُحمَّد بن عبد الله بن إبراهيم الدمشقي|مسار=https://upload.wikimedia.org/wikisource/ar/a/af/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%B9%D8%AC%D8%A7%D8%A6%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D9%81%D9%8A_%D8%A3%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B1.pdf%7Cعنوان=عجائب[dead link] المقدور في نوائب تيمور|إصدار=الأولى|صفحة=68 - 69|سنة=1285هـ|ناشر=مطبعة وادي النيل|تاريخ الوصول=9 أيلول (سپتمبر) 2017م|مكان=القاهرة - الخديويَّة المصريَّة|
  40. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ابن عربشاه، شهابُ الدين أحمد بن مُحمَّد بن عبد الله بن إبراهيم الدمشقي|مسار=https://upload.wikimedia.org/wikisource/ar/a/af/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%B9%D8%AC%D8%A7%D8%A6%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D9%81%D9%8A_%D8%A3%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B1.pdf%7Cعنوان=عجائب[dead link] المقدور في نوائب تيمور|إصدار=الأولى|صفحة=82 - 87|سنة=1285هـ|ناشر=مطبعة وادي النيل|تاريخ الوصول=9 أيلول (سپتمبر) 2017م|مكان=القاهرة - الخديويَّة المصريَّة|
  41. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=106|سنة=1431هـ - 2010م|
  42. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= فريدون بك، أحمد|عنوان= مُجموعۀ منشأت السلاطين|إصدار= الأولى|المجلد = الجُزء الأوَّل|صفحة= 132|سنة= 1287هـ|ناشر= تقويمخانۀ عامره|مكان= إستانبول - دولت عليَّة عثمانيه|
  43. Kala xiriir halkaan
  44. Kala xiriir halkaan
  45. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named أوزتونا - سيواس
  46. Kala xiriir halkaan
  47. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= سعد الدين أفندي، خواجه مُحمَّد|عنوان= تاج التواريخ، الجُزء الأوَّل|صفحة= 149|سنة= 1862 - 1863|ناشر= طبعخانۀ عامره|مكان= إستانبول - [
  48. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= القرماني، أحمد بن يُوسُف بن أحمد|مؤلف2= تحقيق: بسَّام عبد الوهَّاب الجابي|عنوان= تاريخ سلاطين آل عثمان|إصدار= الأولى?الصفحة= 18|سنة= 1405هـ - 1985م|
  49. Kala xiriir halkaan
  50. Kala xiriir halkaan
  51. Kala xiriir halkaan
  52. Kala xiriir halkaan
  53. Kala xiriir halkaan
  54. Kala xiriir halkaan
  1. {{استشهاد بكتاب|مؤلف=Necdet Sakaoğlu|عنوان=Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler|مسار=https://books.google.com/?id=6WUMAQAAMAAJ&q=havatin+hatun&dq=havatin+hatun%7Cناشر=Oğlak Yayıncılık|سنة=2008|صفحات=60|isbn=978-9-753-29623-6|
  2. İnal, Halil İbrahim (2007), Osmanlı Tarihi, Nokta Kitap: İstanbul. say. 90
  3. Kadı Burhanneddin devleti ve son bulması hakkında bilgi ve ayrıntı ıçin bakın: Rypka,J., "Burhān al-Dīn, kādī ahmad", ed. P. Bearman, Encyclopaedia of Islam, Leiden:Brill.


Cite error: <ref> tags exist for a group named "ِ", but no corresponding <references group="ِ"/> tag was found