Mukhtaar Al-thaqafi
Mukhtaar bin Abii Cubeyd Al-Saqafi wuxuu ahaa hogaamiye milatari, kaas oo dalbaday dhiiga Xuseen bin Cali, magaalada Kuufa ayuu ka sameeyay kacdoon 66H, waxa uuna beegsaday oo dilay dhamaan dadkii ku lug lahaa dilka xuseen sida Camar bin Sacad, Shamir bin Jawshan iyo kuwo kale. Mukhtaar markii dambe waxaa lagu dilay Kuufa 67H, Ciidanka Muscab bin Zubeyr ayaana dileen.
Taariikhdiisa hore
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Barbaaridiis
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mukhtaar bin Abii Cubeyd bin Mascuud Al-Saqafi waxa uu ku dhashay Daa'if sanadkii 1aad ee Hijiriga, Hooyadii waxaa la dhihi jiray Duuma binti Camar bin Wahab.
Aabihiis Abuu Cubeyd waxa uu Islaamay nolasha Nabiga scw laakin muusan arkin sidaas ayaana saxaaba loogu tirin [1],
Mukhtaar iyo reerkiis Madiina ayee u soo guureen khilaafada Cumar, aabihiis Abuu Cubeyd waxa uu noqday hogaamiyaha ciidanka muslimiinta ee ku duulay Faaris, Mukhtaar oo xilagaa 13 jir ahaa ayaa aabihiis la socday [2], Dagaalkii buundada ee dhacay 13H ayuu ku dhintay Abuu Cubeyd, isla dagaalkaas waxaa ku dhintay jabri, Maalik iyo wahab oo dhamaan ahaayeen walaalaha Mukhtaar [3] [4], adeerkii Xakam ayaa isla sidoo kale ku dhintay [5].
Mukhtaar waxa uu deegaan ka dhigtay Ciraaq ka dib markii ay muslimiinta furteen, waxa uuna la noolaa adeerkii Sacad bin Mascuud Al-Saqafi. Markii khilaafada uu qabtay Cali Mukhtaar iyo adeerkii Sacad waxa ay ka mid ahaayeen dadkii taageersanaa, Cali ayaana ka dhigay Sacad adeerka Mukhtaar gudoomiyaha Madaa'in.
Mukhtaar iyo Xasan bin Cali
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Cali markii uu dhintay oo wiilkiis Xasan dadka ay doorteen wuxuu la baxay dadka markii uu Madaa'in maraayay ayaa kooxo ciidankiis isku dayeen inay dilaan waxey boobeen alaabtiis, Xasan wuu ka badbaaday inkastoo dhaawac fudud soo gaaray, waxa uuna magan galay Sacad gudoomiyaha Madaa'in agtiisa, xogaha waxey sheegee Mukhtaar inuu ku dhahay adeerkii "Ma rabtaa sharaf iyo hodontinimo?" wuxuu dhahay "Maxaa waay?" Mukhtaar ayaa dhahay "waxaad xeri Xasan Mucaawiye ayaana u dhiibi" wuxuu dhahay adeerkii "Lacanad ha kugu dhacdo, ma inanta rasuulka wiilkeed ayaa ku leexanaa oo xeraa! Nin xun ayaa tahay adiga" shiicada ayaa hamiyeen inay dilaan Mukhtaar balse adeerkii ayaa ka celiyay [6][7].
Imaansha Muslim bin Caqiil ee Ciraaq
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sanadkii 60H Xuseen bin Cali waxa uu soo aaday Ciraaq ka dib dalab kaga yimid dadkeeda, wuxuuna iska soo hor marshay safarkiisa Muslim bin Caqiil, Mukhtaar ayaa dajiyay Muslim gurigiisa wuuna soo dhaweeyay [8], Muslim wuxuu si hoose ula xariiray taageerayaasha Xuseen, waxa uuna diiwaan galiyay tiro gaareysa 18 kun, ka dib wuxuu u qoray Xuseen inuu deg deg ku yimaado Ciraaq [9].
Xaalka wuxuu is badalay markii uu Kuufa yimid Gudoomiye cusub oo lagu magacaabo Cubeydilaahi bin ziyaad, kaas oo la yimid talaabooyin cusub, wuxuu aad ugu hanjabay taageerayaasha Xuseen asigoona ku sameeyay daba gal badan, Muslim wuxuu u wareegay guriga Haani bin Curwa oo ka mid ahaa odayaasha Kuufa, Gudoomiyaha ayaana ka war helay, waxayna durba ciidanka Umawiyiinta hareereeyeen guriga Haani ayaga oo gacanta ku dhigeen Haani, Muslim ayaana ka baxsaday.
Waxa uu Muslim isugu yeeray taageerayaashiisa kacdoon inay sameeyaan, afar kun oo dadkii raacsanaa ah ayaa soo baxay oo go'doomiyay Qasrigii Kuufa oo ibni ziyaad ku sugnaa, ibni ziyaad ayaa u deegsaday kala dirista dadka inuu ku cabsi galiyo ciidan badan oo ka soo socda Shaam iyo inuu laaluushay odayaasha qabiilada ilaa ay dhamaan kala yaaceen oo dhuunteen, waxaana soo haray Muslim kaligiis [10], markii dambe waa la qabtay waxaana lagu dilay asaga iyo Haani bin Curwa suuqa Kuufa maalinta Carafo 60 kii Hijriga. Mukhtaar waxa uu ku maqnaa markaas duleedka Kuufa asiga oo aruurinaayay ciidamo hiil u noqda Xuseen, markii uu soo gaaray dilka Muslim waxa uu dhahay "Walaahi waan u hiilin Muslim waana u aaraa" Ibni ziyaad ayaa hadalkiis maqlay oo gacanta ku dhigay, bud oo watay ayuu isha uga daqray waxa uuna jeedalay boqol kadib xabsiga ayuu dhigay [11][12], Mukhtaar wuxuu xabsiga ku jiray ilaa laga dilay Xuseen [13], markii dambe ibni Cumar (oo qabay walaashiis Safiya bniti Cubeyd) ayuu u qoray inuu u shafeeco, ibni Cumar ayaa kala hadlay Yaziid, sidaas ayaana lagu sii daayay Mukhtaar, balse waxaa lagu dhahay sedex bari gudahood hadii Kuufa laguugu sii arko dil ayaa tahay [12].
La shaqeyna ibni zubeyr
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mukhtaar wuxuu aaday Xijaas asigoo ku goodinaya inuu faraha ka jaraayo ibni ziyaad iyo inuu u dili doono Xuseen tiro la eg intii Nabi Yaxya Cs dhiigiis loo dilay [12] waxa uu raacay ibni zubeyr oo mucaarad ku ahaa Umawiyiinta wuuna la mubaayacooday [14], wuxuuna ka mid noqday talyaashiisa ugu sareeya. Markii ciidanka Umawiyiinta uu watay Xusayn bin Numeyr go'doomiyeen Makka 64H Mukhtaar aad ayuu u difaacay ibni zubeyr wuxuuna muujiyay wacdaro.
Ka dib markii Yaziid dhintay bishii Nofembar oo ciidankii Umawiyiinta dib u gurteen Ibni zubayr wuxuu si cad ugu dhawaaqay khaliifadiisiisa, waxaana u hogaansamay Xijaas, Ciraaq iyo Masar, balse Mukhtaar kuma sii qanacsanayn la shaqeynta ibni zubeyr oo wuxuu xiriiro la sameynayay Shiicada Kuufa waxayna ku wargeliyeen in magaaladu ay soo gacanta gashay ibni zubayr balse dad badan oo shiicada ah ay raadinayaan hogaamiye ay ku kulmaan.
Ku laabashadiis Kuufa
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mukhtaar wuxuu aaday Kuufa asaga oo ibni zubeyr la socodsiin, wuxuu is tusay inuu yahay qofka shiicada raadineyso ee u aargudi lahaa Xuseen, intuu wadada kusii jiray waxa uu ugu bishaareenayay qof kasta uu la kulmo inuu yimid farajka waxaana raacay dad badan [15], Markii uu Kuufa tagay waxa uu arkay Suleymaan bin Surad iyo jamaacadii "Al-Tawaabuun" oo shiicada ku kicinaay la dagaalanka ibni ziyaad, Mukhtaar muuna jeclaysan habkooda wuxuu ku tilmaamay inaysan khibrad u lahayn dagaalada [16], waxaana hadaladiis ku haray dad badan oo horay dagalaaka u socday [17].
Ibraahiim bin Muxmad iyo Cabdulaahi bin Yaziid oo isla ahaayeen gudoomiyaha Kuufa ayaa xabsiga dhigeen Mukhtaar si uu qalalaaso u sameyn, Mukhtaar intuu xabsiga ku jiray waxa uu ku goodinaayay inuu baabi'in doono cid kasta oo muslimka dhib ku hayso [18], markii ay soo laabateen haraadiga kooxda Al-Tawaabuun kadib jabkii gaaray Mukhtaar xabsiga ayuu uga soo tacsiyeeyay, wuxuuna u sheegay inuu fasax ka haysto ibni Xanafiya mar dhawna uu soo bixi doono, waxey ku dhaheen hadaa rabtid xoog ayaan kugu soo daaneynaa, Mukhtaar wuxuu dhahay is dajiya anigaa is dabaraayo [19], Ibni Cumar ayuuna ka codsadahay inuu kala hadlo labada gudoomiye ee Kuufa si ay usii daayaan, wayna sii daayeen laakin waxey ku dhaariyeen haduu kacdoon sameeyo in kun halaad oo kacbada loo hadiyeeyo waajib ku noqeyso, adoomihiisa dhan ayna xur noqaayaan.
Kacdoonkiisa
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Bilaawga kacdoonka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mukhtaar markii uu xabsiga ka baxay wuxuu shiriyay madax badan oo shiicada ah wuxuuna u sheegay inuu wakiil ka yahay Muxamad ibni xanafiya oo Makka kula soo kulmay, fasaxna u haysto dalbashada dhiiga Xuseen, Shiico badan ayaa raacday oo siiyeen beycada si qarsoodi ah, dadkii raacay waxaa ka mid ahaa Saa'ib bin Maalik, Yaziid bin Anas iyo Axmar bin shumeyd, qaar kale oo shiicada kamid ah ayaa ka shakiyeen sheegashadiis waxeyna aadeen Makka halkaas oo ibni xanafiya kula kulmeyn, wuxuu dhahay ibni xanafiya «Walaahi waxaan jeclaystay in Allah noogu gargaaro cadawgeen ciduu doono oo uunkiis ka mid ah» [20], intaas ka dib waxey shiicada wada raaceen Mukhtaar, waxaana ku jiray dadkii raacay taliye sare oo Ibraahiim bin Ashtar la dhaho.
Cabdulaahi bin Mudiic ayaa gudoomiye loo soo magacaabay Kuufa wuxuu ka shakiyay dhaqaaqyada Mukhtaar xeridiis ayuuna damcay balse Mukhtaar wuu ka fogaaday la kulankiis, wuxuuna ku andacooday inuu xanuunsan yahay, kadib waxey go'aansadayn shiicada inay kacdoonka bilaabaan habeen khamiis 14 ka bisha Mowliid sanadii 66H [21], Cabdulaahi bin Mudiic waxa uu dhigay wado kasta ciidan, bandaw ayuuna soo saaray, waxaa dhacday labo habeen ka hor waqtigii balantu ahayd in ay isku dhaceen Ibraahiim bin Ashtar iyo talyaha shurdada iyaas bin Mudaarib, iska hor imaad ka dib waxaa ku dhintay iyaas bin Mudaarib, Mukhtaar wuxuu iclaamiyay isla habeenkaas kacdoonka inuu bilaabmo, waxeyna qaadayeen taageerayaashiis "Yaa Mansuur amit" iyo "Yaa saaraat Xuseen" habeenimadii waxaa isku soo aruurtay 4 kun oo dagaalyahano ah waxey jabiyeen ciidankii ibni Mudiic ayagoo ku go'doomiyay Qasriga, ibni Mudiic ayaa dhuumasho u baxsaday, talyaashii ku hartay Qasriga waxey isku dhiibeen Mukhtaar amaan ayeena ka qaateen.
Xukunkiisa Ciraaq
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Xukunka Mukhtaar waxa uu gaaray deegaano badan oo ciraaq ku tiirsanaa sida Adrabiijaan Armiiniya iyo dhulka buuraleyda, waxa uuna ku kal geeyay shaqaalihiisa, ciidankii shurdada ayuuna dib u soo dhisay. Mukhtaar wuxuu aad u soo dhaweeyay "Mawaalida" oo ahaayeen kuwo la yaso markii hore, odayaasha carabta ayaana dhibsadeyn siyaasadiisa
Bilaawga xukunkiisa Mukhtaar wuxuu wada amaansiiyay dhamaan dadka, wuxuuna balan qaaday cadaalada Cali inuu soo celin doono, hantidii Betulmaalka ayuu u qeybiyay
Isku daya dhicisoobay ee xilka looga ridi rabay
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Ciidanka Umawiyiinta uu horkacayay ibnu ziyaad waxey ku soo durqayeen Ciraaq ilaa ay Mowsil ka soo gaareen, Mukhtaar soo uga hortago wuxuu diray ciidan saddex kun fardooley ah oo madax u ahaa Yaziid bin Anas waxaa u suurtagashay inay ka adkaadaan laba kooxood oo ka mid ah ciidankii Umawiyiinta, Yaziid bin Anas taliyaha ciidanka hogaaminayay wuu xanuunsaday kadib wuu dhintay, Ciidamadii Mukhtaar oo ka baqayay inay la dagaallamaan ibnu ziyaad oo ciidan aad u tiro badan la socdeyn ayaa dib u gurteen.
Dhacdadaan ka dib, waxaa Kuufa ku faafay warar sheegaya in la jabiyay ciidankii Mukhtaar, lana dilay Yaziid bin Anas, Qaar badan oo gacan ku dhiiglayaasha Xuseen ah iyo kaaba qabiilo ka xun soo dhaweyta Mukhtaar ee Mawaalida ayaa ku dhiiradeyn Mukhtaar, waxyba hamiyeen xukunka inay ka ridaan hase ahaatee waxey la sugeen intuu ka diraayo ciidamo cusub.
Mukhtaar soo uga fal celiyo wuxuu diray Ibraahiim bin Ashtar iyo 7 kun oo ciidan, kuwaas oo la dagaalama ibnu ziyaad, balse markii ay Kuufa dhaafeen waxaa ku bilaabmay Mukhtaar kacdoon oo hurmuud ka ahaayeen Shamir bin Dii Jowshin iyo Shabas bin Ribci oo qeyb ahaayeen dilka Xuseen, waxey go'doomiyeen qasriga Mukhtaar, Mukhtaar wuxuu ku dhahay "Maxaa rabtiin oo igu nacdeen?. wax walba waa nii sameynaa" wuxuu rabay inuu mshaquuliyo ilaa Ibraahiim bin Ashtar dib uga soo laabto, markii ay dhacday siduu rabay oo soo laabteen ciidanka ibni Ashtar wuu la dagaalamay qas wadayaashii ilaa uu ka adkaaday, wuxuuna ka qabtay shan boqol oo ka mid ah, Mukhtaar wuxuu dhahay hala dilo qof kasta oo ka qeyb qaatay dilka Xuseen, waxaana la dilay 240 qofood.
ka aargoosiga gacan ku dhiiglayaasha Xuseen
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Dhacdadaan ka dib Mukhtaar wuxuu amar ku soo saaray in la dilo cid kasta oo ka qeyb qaadatay Xasuuqii Karbalaa, waxey ahaayeen in la hor keenayo Mukhtaar uuna amraayo in loo dilo qaabab kala duwan, qaar ayuu dab ku gubay, qaar kale wuxuu ka jaray adimada wuuna ka tagay ilaa ay ka dhinteen, qaar kale wuxuu amray gamuuno in lagu dilo.
Waxaa la dilay:
- Shamir bin Dii Jowshin dilaaga Xuseen oo u sii baxsanaya Basra,
- Sinaan bin Anas oo qoorta Xuseen gooyay
- Khowli bin Yaziid oo qoorta Xuseen u geeyay ibni ziyaad
- Xarmala bin Kaahil oo dilay Cabdullaahi Radiic
- Cumar bin Sacad hogaamihii guutada dishay Xuseen asaga iyo wiilkiis, Mukhtaar markii labadood madax la hor geeyay wuxuu dhahay «kana Xuseen kana wiilkiis Cali mana sinno walaahi hadaan dili lahaa afar meelood sedex ka mid ah Qureysh far kamid ah faraha Xuseen ma gudi lahayn»
- Xakiim bin Dufeyl oo dilay Cabaas bin Cali
- iyo qaar kaloo badan oo ku lug lahaayeen dilka Xuseen iyo Ahlubeydkiisa
Waxaa kaloo jiray qaar fakadeyn oo aadeyn Basra sida Murra bin Munqid dilaaga Caliga weyn oo ka baxsaday oo ciidankii soo weerary ka baxsaday laankin gacanta ayaa seef uga dhacday, Muxamad bin Ashcas talyihii ciidanka weeraray Muslim bin Caqiil asna wuu baxsaday.
Dagaalkii khaaris iyo dilka ibnu ziyaad
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mukhtaar markii uu ka sifeeyay gudaha Kuufa gacan ku dhiiglayaasha Xuseen wuxuu u diray ibni Ashtar iyo ciidankiisa la dagaalanka Umawiyiinta, Qaar ka mid ah askartii Mukhtaar ayaa sitay kursi, iyagoo ku wareegaya, oo ay ku andacoonayaan inuu Cali leeyahay, fikradaas ayaa la sheegaa Mukhtaar inuu lahaa soo dadka u xamaasad galiyo. Sanadkii 67H ayee kula dagaalameen Cubeydilahi bin ziyaad iyo ciidankiisa reer Shaam wabiga khaariz oo Mowsil u dhaw agtiisa, ciidankii Shaam ayaana la jabiyay, waxaana laga dilay ibni ziyaad Xusayn bin Numeyr iyo Shuraxbiil oo ahaayeen talyaashood ugu sareeyay [22]. Mukhtaar aad ayuu ugu faraxay guushaan waxa uuna u diray madaxa ibni ziyaad Muxamad ibni Xanafiya.
Xiriirkiisa kala dhexeeyay ibni zubeyr
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mukhtaar wuxuu ahaa inuu maaweelinayo ibni zubeyr oo daacadiis sheeganayo iyo inuu cadawgiis Umawiyiinta la dagaalamayo, ibni zubeyr kuma qanacsanayn hadaladiisa wuxuu u soo diray Kuufa gudoomiye cusub asigoo faray Mukhtaar inuu ku wareejiyo magaalada, balse Mukhtaar wuxuu celiyay gudoomiyaha cusub asigoo isugu daray laaluush iyo hanjabaad.
Mukhtaar wuxuu u soo jeediyay ibni zubeyr in uu caawinayo weerar Umawiyiinta oo ku soo wajahan Madiina, wuxuuna ujeedadkiis qarsoon ahaa la wareegida Madiina. Ibnu zubeyr wuu aqbalay oo wuxuu ka codsaday ciidan loo diro Waadi Qura, oo ah tog waqooyi ka xigta Madiina, balse taa beddelkeeda, Mukhtaar wuxuu soo diray saddex kun oo dagaalyahan oo Shuraxbiil bin Wars hoos-tagaya isagoo amar ku bixiyay inay Madiina galaan kana war sugaan. Dhanka kale Ibnu Zubayr wuxuu ogaaday damaca Mukhtaar wuxuuna soo diray ciidan badan oo faray inay laayaan Ibnu Wars iyo raggiisii ugu haddii ay ku adkeystaan Madiina dhankeed inay aadaan. Ibnu Wars runtii wuu diiday, waxaana lala dilay inta badan raggiisii.
Intaa ka dib Mukhtaar iyo ibni zubeyr xiriirkooda wuu xumaaday, wuxuu ibni zubeyr ku xiray Muaxamad Ibni Xanafiya iyo toban iyo todobo taageerayaashiis ceelka zamzam, wuxuuna ugu goodiyay beycada inay siiyaan ama uu dili doono, ibni xanafiya waxa uu gurmad ka dalbay Mukhtaar, wuxuu dhahay Mukhtaar «Maba ihi Abuu isxaaq hadaana u gurmadin gurmad xoogan oona is daba dhigin fardaha sidii daadka oo kale ilaa gabadha kaahiliya wiikeed (ibnizubeyr) ka hoogo» wuxuu diray Mukhtaar guuto 70 askari ah, mid kale ayuu ku xejiyay oo 400 ah, hadana mid kale oo 100 askari ah, iyo labo kale oo min 40 ah, waxey galeen xaramka ayaga qoryo wata kuna dhawaaqaya "Yaa Saaraat Xuseen", waxeyna sii daayeen ibni Xanafiya iyo intii la xirnayd, ibnu zubeyr wuxuu ka baqay dagaal xaramka dhaxdiis ka dhaca wuuna iska dhaafay, wuxuu u guuray ibni Xanafiya Daa'if asaga iyo ibni Cabaas [23].
Dilkiisa
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Weerarka Muscab ee Kuufa
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Waxey ahaayeen dhamaan cid kasta oo Mukhtaar ka soo cararta Basra inay imaanayaan, waxaa yimid Shabas bin Ribci, Cubeydilaahi bin Xur iyo Muxamad bin Ashcas oo dalbanaya gurmad. Dhanka kale Mukhtaar wuxuu damcay qabsashada Basra, qaar taageerayaashiis oo dadka tashkiiliya ayuu u soo diray laakin waa la soo buriyay.
ugu dambeyn ibni zubeyr wuxuu go'aansaday inuu soo afjaro Mukhtaar iyo kooxdiisa, wuxuu u soo magacaabay Basra walaalkiis Muscab asigoo ugu gurmaday rag iyo xoolo, Muhalab bin Abii Sufra ayaa garab weyn kusii siiyay [24], Muscab wuxuu kala soo baxay Basra ciidan 7 kun ah waxaa ka hor yimid ciidaka Mukhtaar oo 3 Kun ahaa uuna hogaaminaayay Axmar bin Shumeyd waxaana dagaalka looga adkaaday ciidankii Mukhtaar, talyihii ciidanka ibni shumeyd iyo Abuu Camra iyo ibni kaamil oo ahaayeen taliyayaal sar sare ayaa lagu dilay dagaalka, Dhanka ciidanka Muscab waxaa laga dilay Muxamad bin Ashcas oo ka qeyb qaatay dilka Xuseen [25], Mukhtaar wuxuu ahaa horay inuu ugu balan qaaday ciidankiis inay guuleysan doonaan, markii la jabiyay waxey ku dhaheen aaway guushii? Wuxuu ugu jawaabay "ilaahay wuxuu doono ayuu badalaa".
ciidanka Mukhtaar waxay u wareegeen Xuruuraa oo u dhaweyd Kuufa, Mukhtaar laftiisa ayaa dagaalka ka soo qeyb qaatay waxey ku dagaalameen dhul beeraleey, ciidanka Muscab ayee ku adkaatay markii hore balse Muhalab ayaa qorshe keenay weyna jabiyeen Mukhtaar [26].
Go'doominta Qasriga iyo dilka Mukhtaar
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mukhtaar iyo ciidankiisa waxey galeen qasriga Kuufa, Muscab ayaana ku go'doomiyay afar bilood ilaa uu ka dhamaaday raashiinka iyo biyaha, markii dambe Mukhtaar wuxuu ka dalbay ciidankiis inay hal mar geesinimo is galiyaan oo dagaalamaan laakin wey ka diideen, Mukhtaar wuxuu isku diyaariyay dhimasho asaga iyo 19 oo la soo baxday oo ka mid ahaa Saa'ib bin Maalik, wey dagaalameyn ilaa laga dilay, waxaa dilay Mukhtaar labo wiil oo walaalo ah oo la kala dhaho Darafa iyo Daraaf, madaxiisa ayaana laga gooyay oo ibni zubeyr loo diray, Muscab wuxuu faray gacantiisa in lagu musmaaro masjidka. Ciidankii Mukhtaar ee ku haray qarsriga oo 500 gaarayeen waxey isku dhiibeen Muscab dil ayuuna ku wada xukumay dhamaantood [27]. Waxaa Muscab loo keenay Camra iyo Umu Saabit oo ahaayeen labada xaas ee Mukhtaar wuxuu weydiiyay waxa ay ka aaminsan yihiin Camra waxay dhahday "Waxaa ka aaminsanahay inuu ahaa qof fiican Alle ha u naxariisto" waxa uu faray Muscab in la dilo, halka Umu Saabit ay sheegtay inay sheegtay inay bari ka tahay oo ayaga ku raacsantahy waxey ka qabaan, waana la sii daayay.
waxaa la dilay Mukhtaar 14 ka Ramadaan 67H [28], wuxuuna jiray 67 sano. Kacdoonkiisa wuxuu socday 18 bilood kaliya.
Shaqsiyadiisa
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Culumada Sunniga agtooda Mukhtaar waxaa looga yaqaanaa "Al-Kadaab" yacni beenaalaha, waxaana la sheegaa inuu yahay beenaalaha lagu xusay Xadiiska Nabiga scw "Reer Saqiif waxaa ku juro beenaale iyo mid dadka laayo" [29], eedeymaha Mukhtaar loo soo jeediyay waxaa kamid ah inuu shiicanimada ku darsaday faal iyo waxyi inuu sheegtay. Hadalada Mukhtaar ayaa ahaayeen kuwo jaan go'an sida ay adeegsadaan kuwo wax sheeg sheega oo kale.
Wuxuu yiri Rifaaca bin Shidaad: Mukhtaar ayaa u galay wuxuu ii soo tuuray barkin waxa uuna igu dhahay «Walaalkey Jibriil ayaa midaan ka kacay maahane waa kuu soo tuuri lahaa"» ibni Cumar ayaa lagu dhahay Mukhtaar wuxuu sheeganaa waxyi inuu u yimaado wuxuu dhahay «waa sax Alla Swt wuxuu dhahay (Shayaadiinta waxey u waxyoodaan asxaabtood)» Mukhtaar dhankiisa asigoo is difaacaya wuxuu dhahay markii qasriga lagu go'doomiyay «Aniga waxaa arkay ibni zubeyr oo ka booday Xijaas, Cabdi Malik oo ka booday Shaam, Najda oo asna Yamaama ka booday, anna kama liidan dhulkaan ayaa qabsaday, hase yeeshee waxaa dalbaday dhiiga Ahlubeydkiisa markii carabta ay ka hurydayn».
kooxda kiisaaniyada ee shiicada ka mid ah waxaa loo nisbeeyaa Mukhtaar inuu aasaasay, waxeyna aaminsan yihiin Muxamad ibni Xanafiya inuu yahay imaam.
Xigasho
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- ↑ البداية والنهاية - ابن كثير - الجزء الثامن - وهذه ترجمة المختار بن أبي عبيد الثقفي
- ↑ أبو الحسن أحمد ابن يحيى ابن جابر - أنساب الأشراف - ج5 - ص214
- ↑ Template:استشهاد ويب
- ↑ أحمد بن أعثم الكوفي، كتاب الفتوح، ج1، ص135، المكتبة الشيعية. Archived 2020-01-20 at the Wayback Machine
- ↑ Template:استشهاد ويب
- ↑ تاريخ الرسل والملوك - الطبري - الجزء الخامس - في ذكر بيعة الحسن بن علي
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 3 - الصفحة 404
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 22
- ↑ الملهوف على قتلى الطفوف//ابن طاووس//ص 109 Archived 2018-01-22 at the Wayback Machine
- ↑ اجراءات ابن زياد بالكوفة//سيد علي الميلاني . Archived 2018-01-22 at the Wayback Machine
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 169
- ↑ 12.0 12.1 12.2 البداية والنهاية - ابن كثير – الجزء الثامن - فصل في هذه السنة أعني سنة أربع وستين
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 36
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 171
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 172
- ↑ ابن الجوزي، المنتظم، ج 6، ص 29
- ↑ الطبري، تاريخ الطبري، ج 4، ص 452
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 173
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 211
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 214
- ↑ الكامل في التاريخ - ابن الأثير - ج 4 - الصفحة 216
- ↑ البداية والنهاية - أحداث سنة 67 هـ - مقتل عبيد الله بن زياد Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- ↑ http://www.al-eman.com/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84%20%D9%81%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%20(%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9%20%D9%85%D9%86%D9%82%D8%AD%D8%A9)/%D8%B0%D9%83%D8%B1%20%D8%AD%D8%A7%D9%84%20%D8%A7%D8%A8%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%86%D9%81%D9%8A%D8%A9%20%D9%85%D8%B9%20%D8%A7%D8%A8%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A8%D9%8A%D8%B1%20%D9%88%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%B1%20%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%8A%D8%B4%20%D9%85%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%81%D8%A9:/i900&d1168504&c&p1
- ↑ البداية والنهاية - ابن كثير - الجزء الثامن - مقتل المختار بن أبي عبيد على يدي مصعب بن الزبير
- ↑ نداء الإيمان: الإصابة في تمييز الصحابة لابن حجر، ترجمة محمد بن الأشعث بن قيس الكندي Archived 2016-10-25 at the Wayback Machine
- ↑ تاريخ الرسل والملوك - الجزء السادس - ذكر خبر قتل مصعب المختار بن أبي عبيدة الثقفي
- ↑ البداية والنهاية - أحداث سنة 67 هـ - مقتل المختار بن أبي عبيد الثقفي الكذاب على يدي مصعب بن الزبير وأهل البصرة Archived 2017-08-17 at the Wayback Machine
- ↑ مقتل المختار - الكلم الطيب Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- ↑ Sunan Tirmidi (4/499)