Portal:Afrika
.svg) Afrika (Af Ingiriis : Afrika; Af Carabi : ar) waa qaarada labaad ee ugu weyn qaaradaha aduunka kadib qaarada Aasiya dhanka baaxada iyo dhanka dadkaba. Baaxada Afrika waxay la'egtahay c. 30,244,050 km² (11,677,240 mi²) tiradaas waxaa ku jira dhamaan jasiiradaha lagu xisaabo Afrika. Afrika baaxadeeda waxay dabooshaa 20.3% baaxada dhulka oo dhan. Sida lagu xusay tirokoob caalami ah oo la sameeyay sanadkii 2013ka waxaa ku nool qaarada Afrika dad tiradooda ay dhantahay 1.1 bilyan taasi oo ah tiro u dhiganta todobo qeyboodoo qayb dadka dunida ku noolo maanta. Qaarada Afrika waxaa ku hareersan biyo; Bada Mediterraniyanka waxay ka xigta waqooyi, sidoo kale Gacanka Suweys iyo Bada Cas waxay ka xigaan waqooyibari, Badweynta Hindiya ayaa kaga taala koonfurbari, iyo Badweynta Atlantika oo ka xigta galbeed. Intaas waxaa dheer, wadanka jasiirada Madagaskar iyo gasiirado kale ayaa soo hoosgala qaarada. Sida rasmiga ah waxaa qaarada Afrika degan 54 wadan oo la aqoonsan yahay, sagaal deegaan iyo labo wadan oo wali la aqoonsan. Xaga bulshada, qaarada Afrika waxaa ku dhaqan dadka ugu da'da yar caalamka marka tirada guud laga hadlayo; 50% dadka Afrikaanka ahi waa da'da ka yar 19 sano. Juquraafi ahaan, wadanka Aljeeriya ayaa ugu wayn dhulka iyo baaxada, halka Nayjeeriya ugu dad badan tahay; waxaana guud ahaan caalamka la isku raacay in badhtamaha iyo Bariga Afrika yihiin meesha aadamuhu ka soo beermeer markii ugu horeeysay. Waxaa deegaanadan laga helay lafo aad u da' weyn oo muujinaya horaantii dadka. Tusaale ahaan, wadanka Itoobiya waxaa laga helay lafaha ugu da'da weyn inta la ogyahay midaasi oo jirta 200,000 kun sano. Guud ahaan qaarada Afrika waxaa dhex mara dhulbadhaha, waxayna leedahay noocyo badan oo cimilo kala gedisan ah. Waana qaarada keli ah ee laga helo astaamaha cimilada waqooyi ilaa koonfurta dhulka. Maqaalo Xul ah_-_SOM_-_UNOCHA.svg) Soomaaliya (Af Carabi : ar; Af Ingiriis : Somalia) waa dowlad iyo wadan dhacda Geeska Afrika ee Bariga Afrika. Juquraafi ahaan woqooyi galbeed waxaa ka xiga Jabuuti, iyo Kiinya Koofur galbeed, iyo Gacanka Cadmeed woqooyiga iyo Badweynta Hindiya bariga iyo Itoobiya galbeedka. Waxay leedahay xad badeedka ugu dheer qaaradda Afrika. Waxaa kala duwan qaabka dhulka kuwaas oo kala ah Buuro, Dul iyo Bannaan. Cimiladeeda oo ah lama degaan kulul dhamaan sanadka iyada oo ay jiraan xoogaa dabaylo xilliyeed iyo roobab aan joogto ahayn. Soomaaliya xilliyo hore waxay ahayd meelaha ugu muhiimsan ganacsiga caalamiga ah ee ka dhexeeyay dawladihii hore ee caalamka. Xilli ay ahaayeen Badmareenada iyo ganacsatada Soomaaliyeed kuwo dhoofiya Luubaanta iyo Malmalsha taasoo ka dhignayd kuwo u soo saari jiray Masartii hore, Fiiniqiyiintii, Maysuuniyiintii iyo Baabil taasoo isku xiri jirtay dhammaan gaadiidka Awrta ama Geela ganacsiga Soomaaliyeed waxay la wadaageen Soomaalida xiriir ganacsi. Soomaaliya waxay xubin ka noqotay Jaamacada Carabta sanadii 1974. sidoo kale Soomaaliya waxay xiriir fiican la samaysatay dadlalk afrika, waxay ka mid ahayd dawladihii aasaasay Midowga Afrika, waxay taageeri jirtay ANC ee Koonfur Afrika kana soo herjeeday nidaamkii Apartheid ee cunsuriga ahaa waxay kaloo taageertay Soomaaliya dagaalyanada Eratareya intii ay ku jirtay Eretariyiinta dagaalkii looga soo horjeeday Itoobiya. Iyadoo ka mid ah Dawladaha Islaamiga hadana Soomaaliya waxay ahayd aasaasayaashii Ururka Iskaashiga Islaamka sidoo kale waxay xubin ka ahayd Qaramada Midoobay. Soomaaliya iyadoo dhibaato kala kulantay Dagaalkii sokeeye ee Soomaaliya iyo deganaasho la'an ku baahday gudaha, waxay ku guulaysatay abuurista Suuq xor ah kana sareeya inbadan ee nidaamayada dhaqaale ee Afrika kale sida ay sheegtay daraasad ay sameeysay qaramada midobay Sawiro xul ah
Sadexgeeska qadiimiga ah ee Boqortooyadii hore Masar Shakhsi xul ah Mucamar Al-Gadaafi (Af Ingiriis : Muammar Muhammad Abu Minyar al-Gaddafi; Af Carabi : ar) waxaa uu dhashay sanadka marka oo ahaa 1942. waxa uu dhintay 10-10-2011 waxaa uuna ku dhashay magaalada Sert ee wadanka libiya. Ninkaan ma ahan madaxwaynaha rasmiga ee liibiya.laakiin waxaa lagu magacaabaa hogaamiyaha kacaanka shacbiga ah. Taas oo dalka ku qabsaday inqilaab sanadkii.1969.Kadib markii oo inqilaabay boqorkii liibiya katalinjiray ee Idiris Asanuusi. Qadaafi waxaa uu ahaa ilaa yaraantiisii mid aad u jeclaa in ay midoobaan umadaha carbeed. Kadib markii uu xukunka qabsadayna waxoo badanaa isku dayay in oo mideeyo carabta oo dhan. Qadaafi waxa uu iskudayay mar badan isku dayay in dawladiisa liibiya oo lamideeyo wadamada carabta, gaar ahaan kuwa Suuriya, Suudaan, Masar, Marooko iyo Aljeeriya, mana u suutoobin in oo mideeyo.Dhanka kale, qadaafi waxoo aad u necbaa wadamada reer galbeedka, kadib markii ay reer galbeedku ku eedeeyeen in qadaafi oo kadanbeeyay falabadan oo ay kamid aheyd diyaaradii ku kor burburtay tuulada lookarbi ee woqooyiga Ingriiska iyo qaraxyo kale oo ka dhan ahaa reer galbeedka.Sidookale qadaafi waxaa lagu eedeeyay in uu caawimo siinjiray jabhada RRA ee kadagaalami jirtay woqooyiga Irland iyo jabhada (iita) ee kadagaalanta gobolka Bask ee dalka Isbania. CategoryMaqaalada AfrikaPortal kaleWadanada Qaarada
Mashaariic Bahwadaag
|
