Portal:Afrika
.svg) Afrika (Af Ingiriis : Afrika; Af Carabi : ar) waa qaarada labaad ee ugu weyn qaaradaha aduunka kadib qaarada Aasiya dhanka baaxada iyo dhanka dadkaba. Baaxada Afrika waxay la'egtahay c. 30,244,050 km² (11,677,240 mi²) tiradaas waxaa ku jira dhamaan jasiiradaha lagu xisaabo Afrika. Afrika baaxadeeda waxay dabooshaa 20.3% baaxada dhulka oo dhan. Sida lagu xusay tirokoob caalami ah oo la sameeyay sanadkii 2013ka waxaa ku nool qaarada Afrika dad tiradooda ay dhantahay 1.1 bilyan taasi oo ah tiro u dhiganta todobo qeyboodoo qayb dadka dunida ku noolo maanta. Qaarada Afrika waxaa ku hareersan biyo; Bada Mediterraniyanka waxay ka xigta waqooyi, sidoo kale Gacanka Suweys iyo Bada Cas waxay ka xigaan waqooyibari, Badweynta Hindiya ayaa kaga taala koonfurbari, iyo Badweynta Atlantika oo ka xigta galbeed. Intaas waxaa dheer, wadanka jasiirada Madagaskar iyo gasiirado kale ayaa soo hoosgala qaarada. Sida rasmiga ah waxaa qaarada Afrika degan 54 wadan oo la aqoonsan yahay, sagaal deegaan iyo labo wadan oo wali la aqoonsan. Xaga bulshada, qaarada Afrika waxaa ku dhaqan dadka ugu da'da yar caalamka marka tirada guud laga hadlayo; 50% dadka Afrikaanka ahi waa da'da ka yar 19 sano. Juquraafi ahaan, wadanka Aljeeriya ayaa ugu wayn dhulka iyo baaxada, halka Nayjeeriya ugu dad badan tahay; waxaana guud ahaan caalamka la isku raacay in badhtamaha iyo Bariga Afrika yihiin meesha aadamuhu ka soo beermeer markii ugu horeeysay. Waxaa deegaanadan laga helay lafo aad u da' weyn oo muujinaya horaantii dadka. Tusaale ahaan, wadanka Itoobiya waxaa laga helay lafaha ugu da'da weyn inta la ogyahay midaasi oo jirta 200,000 kun sano. Guud ahaan qaarada Afrika waxaa dhex mara dhulbadhaha, waxayna leedahay noocyo badan oo cimilo kala gedisan ah. Waana qaarada keli ah ee laga helo astaamaha cimilada waqooyi ilaa koonfurta dhulka. Maqaalo Xul ah Wabiga Niil(Af Ingiriis : Nile river; Af Carabi : ar) waa wabiga ugu dheer caalamka waxoona dhaxmaraa qaarada Afrika.Wabigaan Dhirirkiisa waxoo gaaraa ilaa 6,650 km,waxa uu u qaybsamaa laba qaybood oo kala ah niilka buluuga ah iyo niilka cad. niilka cadi waxa uu kasoo bilaabmaa halka looyaqaano harooyinka waawayn oo ah badhtamaha Afrika halka ugu fog ee wabigani uu kasoo bilaabmaa waa wadanka Ruwanda waxa ay kayimaadaan biyaha soraca wabiga niilka cadi wadanka gaar ahaan harada wayn ee Harta Fiktooriya waxa uu soomaraa wadmada Yugandha. koonfurta Suudaan. halka niilka buluuga ahi uu kasoo bilaabmo harada Taana ee wadanka Itoobiya waxa uu soo gaadhaa wadanka Suudaan waxa ay ku kulmaan labada wabi meel u dhaw caasimada wadanka Suudaan ee Khartuum. waxa uu wabigani isaga gudbaa dsagaal dawladood oo kuyaala qaarada Afrika. Magaca niil waxa loomalaynayaa in uu kasoo jeedo magaca giriiga ah ee "Neilos" (Νειλος).Waxa kale oo giriigii hore ay u yaqaaneen magaca Aigyptos oo ah magaca uu kasoo goay magaca ingiriisi ahaan loo yaqaano wadanka Masar.  Goobta aasaasiga ah ee uu kasoo bilawdo niilka cadi waa harada looyaqaano Harta Fiktooriya waxa ay haradani kutaalaa oo ay xuduud u noqotaa wadamada Yugandha.Tansaaniya Kiinya waxaanay tahay haradani mid kamida harooyinka waawayn ee Afrika. marka wabiga niil uu kasoo baxo harada fiktooriya waxa looyaqaana niilka fiktooriya. waxa uu socdaa ilaa 300klm kadib waxa uu soogaadhaa harada looyaqaano Harada Albert kadib marka uu kabaxo harada Albert waxa lagu magacaabaa niil albert.kadib waxa uu soogaadhaa wadanka suudaan sidaasna waxa uu ku qaataa magaca niilka cad. Niilka buluuga ahi waa 85% biyaha wabiga niil taas macneheedu waxa weeye wabiga niil 85% waxa uu ka imaadaa niilka buluuga ah. niilak buluuga ahi waxa uu ka imaadaa amaba kasoo bilaabmaa harada Taana ee wadanka Itoobiya waxa uu magaca niilka buluuga ah labaxaa kadib marka uu soo gaadho wadanka suudaan inta ka horaysa waxa lagumagacaabaa magaca (Ababay) Sawiro xul ah
Kilimanjaaro waa buurta ugu dheer Afrika Shakhsi xul ah Mucamar Al-Gadaafi (Af Ingiriis : Muammar Muhammad Abu Minyar al-Gaddafi; Af Carabi : ar) waxaa uu dhashay sanadka marka oo ahaa 1942. waxa uu dhintay 10-10-2011 waxaa uuna ku dhashay magaalada Sert ee wadanka libiya. Ninkaan ma ahan madaxwaynaha rasmiga ee liibiya.laakiin waxaa lagu magacaabaa hogaamiyaha kacaanka shacbiga ah. Taas oo dalka ku qabsaday inqilaab sanadkii.1969.Kadib markii oo inqilaabay boqorkii liibiya katalinjiray ee Idiris Asanuusi. Qadaafi waxaa uu ahaa ilaa yaraantiisii mid aad u jeclaa in ay midoobaan umadaha carbeed. Kadib markii uu xukunka qabsadayna waxoo badanaa isku dayay in oo mideeyo carabta oo dhan. Qadaafi waxa uu iskudayay mar badan isku dayay in dawladiisa liibiya oo lamideeyo wadamada carabta, gaar ahaan kuwa Suuriya, Suudaan, Masar, Marooko iyo Aljeeriya, mana u suutoobin in oo mideeyo.Dhanka kale, qadaafi waxoo aad u necbaa wadamada reer galbeedka, kadib markii ay reer galbeedku ku eedeeyeen in qadaafi oo kadanbeeyay falabadan oo ay kamid aheyd diyaaradii ku kor burburtay tuulada lookarbi ee woqooyiga Ingriiska iyo qaraxyo kale oo ka dhan ahaa reer galbeedka.Sidookale qadaafi waxaa lagu eedeeyay in uu caawimo siinjiray jabhada RRA ee kadagaalami jirtay woqooyiga Irland iyo jabhada (iita) ee kadagaalanta gobolka Bask ee dalka Isbania. CategoryMaqaalada AfrikaPortal kaleWadanada Qaarada
Mashaariic Bahwadaag
|
