Sacad bin Abii Waqaas

Ka Wikipedia

Sacad Bin Abii Waqaas R.C (Af-Carabi: سعد بن أبي وقاص) Wuxuu ka mid ahaa asxaabtii ugu horeesay ee islaamta. Waana mid ka mid ah 10-kii Jannada loogu bishaareeyey[1], wuxuu ka soo jeeday reer abtiga Nabi Muxamad Scw. Sacad waxa uu noqday qofkii ugu horeeyay ee dar Alla gamuun ku gantay, Nabiga scw ayaa ku lahaa «Gan. aabhay iyo hooyadeey ayaa kugu furtee» waxa uuna kala qeyb galay Nabiga scw dhamaan dagaalada ooy ka mid yihiin Dagaaladii Badar iyo Uxud iyo Furashadii Makka.

Sacad bin Abii Waqaas
سعد إبن أبي وقاس
DhashayQarnigii 595
Mecca, Carabta
DhintayQarnigii 674
Medina, Carabta
U daacadaRashidun Caliphate
Ka howl gala/QaybtaCiidanka Rashidun
Sanadaha shaqada636–644
DarajedaCommander
Gudoomiyaha Ctesiphon (637–638)
Gudoomiyaha Busra (638–644), (645–646)
Xilli amarkiisaRashidun qabsashadii Boqortooyadii Faarsiga
Dagaalo/DagaaloTemplate:Unbulletedlist

khaliifka labaad Cumar bin Khadaab ayaa u dhiibay hogaamnta ciidamada ku duulayay Boqortooyada Faaris, asiga oona ku jabiyay Dagaalkii Qaadisiya, waxa uuna furtay Madaa'in caasimadii uu furus oo ku yaalayn qasriyada Kisraa, Cumar markii uu dhimanaayay waxa uu la dardaarmay 6da shuurada oo Sacad ka mid ahaa,

Sacad waxa uu noqday gudoomiyaha Kuufa xiliyadii Cumar iyo Cusmaan, markii ay fitnada dhacday oo Cusmaan la dilay Sacad wuu isaga fogaaday, wuxuu degay Waadi Caqiiq oo Madiina xoogaa u jira, halkaas ayuuna ku dhintay 55H , Madiina ayaana lagu duugay, Sacad wuxuu ahaa Muhaajiriinta qofkii ugu dambeeyay ee dhinta [2]

Taariikhdiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Abtirsigiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sacad bin Abii Waqaas magaciisoo dhameystiran waa: Sacad bin Maalik bin wuheyb bin Cabdi Manaaf bin Zuhra bin Kilaab bin Murra bin Kacab bin Lu'ayyi bin Gaalib bin Fihir bin Maalik bin Nadar bin Kinaana [3]. Waxa uu kula kulmaa abtirsiga Nabiga scw Kilaab bin Murra [4], asigana waa reer Banii Zuhra bin Kilaab oo ah jufada Aamina binti wahab oo hooyada Nabiga scw ah, sidaas ayaana Sacad loogu tiriyaa abtiyaasha Nabiga scw [3].

Sacad hooyadii waa Xamna binti Sufyaan bin Umayya, oo ilmo adeer la ahayd Abuu Sufyaan bin Xarbi [5].

Dhalasahdiis[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Waxa uu ku dhashay Sacad magaalada Makka, sanadka uu dhashay waxaa lagu muransan yahay inuu ahaa 23 sano ka hor hijrada [6], ama 19 sano ka hor soo saarista Nabiga scw [7], Sacad waxa uu kuso dhax koray Qureysh, yaraantiisa waxa uu ka shaqeyn jiray afeynta falaaraha iyo sameynta qaansooyinka [6].

Islaamidiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sacad wuxuu ahaa dadkii ugu soo horeeyay islaama waxaa la sheegaa inuu ahaa qofka 7aad ee qaata diinta [8], Abuu Bakar ayaa ugu yeeray diinta wuuna islaamay [9], asaga oo jira 19 sano[8]. Sacad hooyadiis Xamna aad ayee uga carootay islaamidiisa, waxey ku dhaartay inayna wax cunin waxna cabin ilaa ay ka dhimato ama uu ka laabto diinta, Sacad wuu diiday inuu ka laabto diinta, wuxuuna dhahay "Walaahi kun naf hadaa lahaan la hayd oo mid mid u baxdo kama tageen diinteyda" hooyadiis aakhirkii way is dhiibtay markii ay aragtay wiilkeed inuu wax jixinjix ah u ahaynin waxey ku laabtay cuntadeed iyo cabideed. Qisadaan dhexmartay Sacad iyo hooyadiis waxaa sababteed ugu soo dagay Nabiga scw aayado Qur'aan ah, oo ilaahay ugu dardaarmay dadka waalidka wanaag inay kula dhaqmaan, hadiise uu gaalnimo faro aa laga yeelin [10][11].

Hijrada Madiina[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sacad wuxuu ku juray saxaabadii ugu horeesay ee Madiina u haajirtay, Baraa bin Caasib oo Ansaarta ka mid ahaa ayaa dhahay "Qofkii ugu horeeyay ee Madiina nagu soo gala wuxuu ahaa Muscab bin Cumeyr iyo ibni Maktuum dadka ayeena wax u aqrin jireen, kadib Bilaal, Sacad iyo Camaar ayaa yimaadeen" [12]. Sacad waxaa hijrada ku wehliyay walaalkiis ka yar Cumeyr bin Abii Waqaas, Madiina markey yimaadeen waxey dageen guri oo Madiina ku lahaa walaalkood Cutba bin Abii Waqaas [13].

Dagaaladiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Xiligii Nabiga scw[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sacad wuxuu kala qeyb qaatay Nabiga scw dhamaan duulaamadiis, Badar iyo Uxud ayuu qeyb ka noqday wuuna sugnaaday markey dadka carareen, wuxuuna ka mid ahaa gamuunleyda qatarta ah, iyo ilaalada gaarka ee Nabiga scw [14], Sidoo kale Sacad wuxuu qeyb ka noqday ciidamada sariyada ee Nabiga scw diri jiray, Sariyadii Cubeyda bin Xaaris oo ahayd tii labaad uu Nabiga scw diro ayuu ka qeyb galay inkastoo dagaal ay la kulmin hadana ayaga iyo cadawga iska hor imaad yar ayaa dhaxmaray, Sacad ayaa maalintaas gamay gamuun lagu tilmaamo kii ugu horeeyay ee dar alla loo gamo [15].

Sariyadii sedexaad ee Nabiga scw diro waxa uu madax uga dhigay Sacad waxaana la diray bisha Siditaal sanadii 2H, ujeedkeedu wuxuu ahaa inay dhax u galaan safar Qureysheed oo Kharaar meel la dhaho soo maraya, Sacad wuxuu dhahay: «cagahayna ayaa ku soconnay, maalintii waan dhuumanaynay habeenkiina waa soconay ilaa maalintii shanaad, waxaa aragnay safarkii oo shalay hore na dhaafay Madiina ayaana isaga soo laabanay» [16].

Dagaalkii Beder[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sacad wuxuu qeyb ka noqday Dagaalkii Beder, Nabiga scw ayaana u diray ka hor dagaalka asga iyo koox Saxaabada oo Cali bin Abii Daalib iyo Zubeyr bin Cawaam ka mid yihiin inay xog ka soo aruuriyaan ciidanka Qureysh, waxey la kulmeen labo nin oo xaga Qureysh ka socda kuwaas oo biyo waraabinayeen, mid ayaa fakaday kii kale ayeena qabteen, markii ay wareesteen wuxuu dhahay ciidanka Qureysh ayaan la soconay way garaaceen ayagoo raba Abuu Sufyaan inuu sheego, Nabiga scw ayaa ku dhahday "ka leexda run buu sheegay", wuxuu isku dayay Nabiga scw inuu ka ogaado tirada ciidanka Qureysh balse wuxuu ugu jawaabay "way badan yihiin. Wayna awood xoogan yihiin" dhowr jeer markuu weydiiyay oo war intaas ka badana helin, wuxuu dhahay Nabiga scw "meeqo geel ayee qalaan maalintii" wuxuu dhahay: "Toban geel ah maalin walba" Nabiga scw oo qiyaasaya ayaa dhahay "Tiradooda waa kun, geel kasta boqol ayuu ku aadaa" [17].

Dagaalka markii uu bilaawday Sacad wuxuu soo bandhigay wacdaro aan horey loo arag, walaalkiisa yar Cumeyr ayaa lagu dilay dagaalka asna wuxuu dilay Saciid bin Caas seeftiisa Dul-Kuteyfa ayuuna soo qaatay, Nabiga scw ayaa ku dhahay "ku rid seefta xoolaha ganiimada", balse wax yar ka dib Suurada Anfaal ayaa soo dagtay wuxuuna siiyay Nabiga scw seefta [18]. Waxaa sidoo kale la wariyay Sacad inuu maalintii Beder soo qafaashay labo maxbuus [19].

Dagaalkii Uxud[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dagaalkii Uxud Sacad wuxuu muujiyay wacdaro aan horey loo arag, wuxuu ku jiray intii yareed ee sugnaatay markey dadka carareen, gamuunleyda ayuuna ka mid ahaa, Nabiga scw ayaa ku lahaa "Gan, aabahey iyo hooyadeey ayaa kugu furtee" sida uu sheegay imaam Zuhri Sacad wuxuu maalinkaas gamay kun leeb.

Xilligii khulafada Raashidiinta[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Markii uu dhintay Nabiga scw oo Abuu Bakar khaliif noqday Sacad wuxuu ka mid ahaa asaga iiyo Cali, zubeyr iyo Dalxa ciidanka muslimiinta ee ka ilaalinaayay Madiina qabiilada carabta, kadibna wuxuu Sacad u baxay la dagaalanka murtadiinta [20].

Dagaalada Ciraaq[wax ka badal | wax ka badal xogta]

wuxuu ahaay Cumar bin Khadaab khilaafada markii uu qabtay inuu u diray Ciraaq ciidan uu madax ka ahaa Abuu Cubeyd Al-Saqafi, balse bilo yar ka dib waxaa lagu jabiyay ciidankaas dagaalkii buundada, Abuu Cubeyd ayaana ku shahiiday, waxaa sidoo kale dhaawac halis soo gaaray Musanaa bin Xaarisa oo ka mid ahaa talyaasha ugu sareeya ciidanka [21]. Cumar oo aad uga carooday jabka gaaray muslimiinta ayaa ku baaqay dagaal ka dhan ah Faaris in loo baxo waxaa isu soo aruurtay 6 kun oo ciidan, Sacad ayuuna madax uga dhigay [22].

Horaantii sanadka 14H ayuu Sacad gaaray Ciraaq wuxuu helay Musanaa bin Xaarisa oo dhintay, ciidankii muslimiinta ayuu isku habeeyay, wuxuuna ahaa xaalad walba oo soo kororta inuu la socodsiinayo Cumar, wuxuu Cumar gadaal uga soo diray gurmad dheeri ah, ciidan 30 kun ama 36 kun ah ayaa isugu aruurtay Qaadisiya[23], dhanka kale Faaris waxey u xusheen hogaaminta ciidankooda taliye caan ah oo la dhaho Rustum, talyahaan wuxuu la tagay ciidankiisa oo aad u badnaay Saabaad meel la dhaho, Sacad wuxuu diray guuuto yar oo ciidankiis ka mid ah see xog uga keenaan ciidanka Faaris, waxey soo qabteen nin ka tirsan ciidankooda, Sacad ayaana ka wareestay Rustum iyo ciidankiisa, balse ninkii wuxuu aad ula yaabanaa ciidanka soo qabtay, Sacad ayaa ku dhahay "Naga dhaaf kuwaan ee nooga waran Rustum" wuxuu dhahay "Waxaa la jirto Rustum 120 kun iyo intoo kale hadana oo ciidan ah".

Labada ciidan markey is hor fariisteen wuxuu Sacad u diray Rustum koox muslimiinta ka mid ah oo ugu yeerta diinta islaamka, wuxuu dalbay Rustum qof caqli badan oo wareesto, Mugiira bin Shucba ayaa loo diray, ka dib Ribiciyi bin caamir, hadana Xudeyfa bin Muxsan ayaa loodiray, aakhirkii way fashilmeyn wada hadalada waxeyna labada ciidan heegan u noqdeen dagaal [24].

Wax yar ka hor intuusan dagaalka bilaawan waxaa Sacad korkiisa ka soo baxay nabro uu ka awoodi waayay dagaalka inuu galo, wuxuu u wakiishay Khaalid bin Carfada arimaha dagaalka, asigana meel kore ayuu kala socday, wuxuu u jeediyay Sacad ciidanka khudbad uu aad ugu xamaasad galiyay dagaalka asiga oo soo qaatay aayado Jihaadka ka hadlaayo, ka dib dagaalka ayaa bilaawday waxa uuna socday seddex maalin, subixii afaraad ayuu dhacay dagaalkii ugu darnaa, waxey Faaris wateen maroodiyo oo saaid culeys ugu haayeen muslimiinta, laakin ciidanka muslimiinta waxey ooda ugu qaadeen gamuuno indhaha ayeena ka rideen, rag ay ka mid yihiin Jariir bin Cabdilaahi, Qacqaac bin Camar, Diraar bin Khadaab iyo Camar bin Macdii kariba ayaa aad isku muujiyay maalintaas, waxaa kacday dabayl aad u daran oo aqalada Faaris kor yeeshay, Rustum ayaa isku dayay inuu cararo balse muslimiinta ayaa ka daba tageen oo dileen, ciidankii Faaris ayaa jabeen waxaana laga laayay tiro aad badan oo ku jiraan talyaashoodi ugu sareeyay [25].

Ka dib Sacad waxa uu ciidamo u kala diray magaalooyinka iyo tuulooyinka waxey u khiyaar galiyeen beeraleyda islaam ama jisyo, jisyada ayeena doorteen, sanadkii 16H waxaa soo gaaray Sacad Yazidjar boqorka Faaris inuu alaabtiisa iyo xooliisa kala carari rabo Madaa'in, Sacad ayaa ciidanka muslimiinta u dhaqaajiyay Madaa'in [26], waxey heleen ayadoo eber ah Yazidjar ayaa ka qaatay ehelkiisa iyo wuxuu awooday oo hantidiis ah, Qasriga cad ee looga arimin jiray Faaris tiro yar oo ciidanka Faaris ah ayaa ku juray laakin waa is dhiibeen seddex bari ka dib, muslimiinta waxey ka qaniimaysteen Madaa'in hanti aad u badan oo keedadkii Kisraa iyo taajkiisa ah, Sacad wuxuu ka yeelay qasriga Kisraa meel muslimiinta ku tukadaan, wuxuuna dajiyay qoysaska ciidanka Madaa'in [27].

Furashada Madaa'in ka dib wuxuu u cararay Yazidjar Xulwaan, taliye la yiraahdo Muhraan iyo ciidan badan ayuu soo diray, Sacad ayaa u diray Haashim bin Cutba, wuxuu kula dagaalamay Jalowlaa Dul Qacda 16H wuuna ka adkaaday [28], Waxey gaareen ciidanka muslimiinta Xulwaan Yazidjar oo mar hore faaruqay ayee arkeen [29].

Dhisitaanka Kuufa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sanadkii 17H waxaa Cumar soo gaartay Carabta inay caloola jilceyn oo midabadood is beddelayn, markii uu weydiiyay Sacad arintaas wuxuu ugu jawaabay: inay u wacan tahay hawada cusub oo la qabsan la' yihiin, Carabtuna in aysan la qabsan karin dhul uusan geelood la qabsan karin, Cumar ayaa usoo qoray "Waxaa dirtaa Salmaan iyo Xudeyfa ha sahmiyaan deegaan aan birri iyo bad toona ahayn, uusan u dhaxeyn aniga iyo idinka bad iyo buundo" waxey kala qaadeyn galbeedka Furaat iyo brigiis ilaa ay markii dambe ay ka xusheen Kuufa, Sacad ayaa ciidanka muslimiinta halkaas u raray, wuxuu ugu horeyn dhagax dhigay Masjidka Kuufa iyo Qasriga imaarada, dadka ayaana ka ag dhistayn guryahooda.

Guryaha muslimiinta waxey markii hore ka samaysnaayeen geedka qasabka, bilooyin ka dib dab ayaa qabsaday oo dhulka la simay, wuxuu Sacad fasax ka weydiistay Cumar in guryaha laga dhigo dhoob, Cumar ayaana ogolaaday wuxuuse faray inaan aad loo dheerayn [30].

Wuxuu Sacad ahaa Gudoomiyaha Kuufa mudo seddex sano iyo bar ilaa xilkaas laga casilay 20H, Sababta xil ka qaadidiis waxey ahayd cabasho dhanka reer Kuufa ah oo Cumar u gudbiyeen, waxey gaarseen heer ay dhahaan: salaada si fiican uma tujin kara, Cumar ayaa ka wareestay Sacad qaabka salaadiisa, wuxuuna ku jawaabay "Walaahi aniga waxaa tujin jiray salaadii Rasuulka scw mana nuqsaamin jirin, Cishaha markaa tujinaayo waxaa ku daahaa labada hore, labada dambena waan fududeeyaa" wuxuu dhahay Cumar: "waa kaa saa tuhunka" [31]. Wuxuu Cumar soo diray ergo dhankiisa ah oo wareesato dadka, dhamaan waxey ahaayeen inay amaanayaan Sacad ilaa Banii Cabsi deegaanadood laga gaaray, waxaa ka istaagay nin ayaga ka mid ah oo dhahay "Runta hadaa ka hadalno Sacad si siman wax nooguma qeybiyo, cadaaladna wax kuma garsooro" Sacad ayaa habaaray ninkii oo dhahay: "ilaahayow haduu beenlow yahay oo istustus iyo sumacd doon u istaagay dheereey cumrigiisa, Faqrigiisana dheereey, fitnadahana la kulmi". Waxaa ku dhacay ninkii habaarka, waa dambe wuxuu ahaa asagoo duq ah inuu gabdhaha jidada ugu il jabinaayo [32].

Xubnaha shuurada ee lixda[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wuxuu Sacad iska joogay Madiina, markii Cumar la dhaawacay oo geeridiisa soo dhawaatay wuxuu u dardaarmay lix nin oo tobanka Jannada loogu bishaareeyay ka ka mid ah kuwaas oo kala ahaa: Cusmaan bin Cafaan, Cali bin Abii Daalib, Dalxa bin Cubeydilaahi, Zubeyr bin Cawaam, Cabdi Raxmaan bin Cawf iyo Sacad bin Abii Waqaas, wuxuu Cumar sii raaciyay dardaarankiis "Qofkaa doorataan asagaa ah khaliifka igu xiga, haduu Sacad noqda waa kaas, hadii kale ha kaalmeysto khaliifka iga dambeeya Sacad, aniga daciifnimo iyo khiyaano toona xilka ugama qaadin"

Markii laga dhamaaday duugta Cumar ayee kulmeen lixdooda, Sacad wuxuu siiyay codkiisa Cabdi Raxmaan bin Cawf, Zubeyr wuxuu siiyay codkiisa Cali, halka Dalxa uu siiyay codkiisa Cusmaan bin Cafaan [33], markii dambe Cabdi Raxmaan bin Cawf ayaa is casilay wuxuu ray'i aruurin ka sameeyay dad weynaha muslimiinta dhexdood Cusmaan ayeena doorteen [34].

Cusmaan wuxuu ku celiyay Sacad xilkii uu ka haayay Kuufa, Sanadkii 26H ayuuna ka qaaday oo ku beddelay Waliid bin Cuqba.

Ka fogaashihiis Fitnada[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dilka Cusmaan ka dib iyo Fitnadii ka dhex dhalatay muslimiinta wuxuu Sacad ahaa mid isaga fogaaday oo gurigiisa laasimay, mana ka qeyb galin Dagaaladii Ratiga iyo midkii Sifiin, mana xaadirin xitaa Taxkiimka, wuxuu Sacad dhihi jiray mar walba oo lagu soo hadal qaado arimaha fitnada: "Yaa I siinaya seef hadaa Muslimka ku dhufta aa waxba ka tareyn, oo gaalka lee dilayso"[35]. Sacad wuxuu sidoo kale dhihi jiray: Marqaati waxaan ka ahay inaan maqlay Nabiga scw oo leh "Waxaa ahaaneyso fitno qofka dhex fadhiyo uu ka roon yahay kan dhex taagaan, kan taaganna uu ka roon yahay kan dhex socda, kan socdana uu ka roon yahay kan dhex ordaya"[36]

Wuxuu Sacad degay baadiyaha tiro aray iyo geel ahna wuu yeeshay, wiilkiis Cumar ayaa maalin u yimid oo ku dhahday; "Geelaaga iyo arigaa miyaa iska dhex degtay, dadkana ma uga tagtay xilkaan ay ku doodayaan?" Sacad ayaa ka garaacay xabadka oo ku dhahay; aamus. Waxaa maqlay Rasuulka Scw oo leh: "ilaahay wuxuu jecel yahay adoonka taqiga ah, hodonka ah ee qarsoon"[37]

Wiilkiisaan Cumar iyo wiilka walaalkiis Haashim bin Cutba waxey marar badan Sacad u soo jeediyeen inuu naftiisa khilaafada u dalbado balse Sacad wuu ka diiday [38].

Dhimashadiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

wuxuu Sacad ahaa qofkii ugu dambeeyay ee Muhaajiriinta ka mid ahaa oo dhinta, markii geerida ay u timid wuxuu wacday jaakad suuf ah, wuxuuna dhahay: "Haleeygu kafano, waxaa la kulmay maalinkii Beder gaalada anigoo ayada wata, maanta oo kale ayaana meel u dhigtay [39] wuxuu dhintay Sacad Xilligii Mucaawiya 55H, waxaa sidoo kale la sheegaa 56H, 57H iyo 58H, Qasrigiisa ku yaalay Caqiiq ayuu ku dhintay waxaana loo soo qaaday Madiina oo toban Mayl u jirtay, Marwaan oo ahaa Gudoomiyaha Madiina ayaa ku tukaday [40], ka dib xaasaska Nabiga scw ayaa kula tukaday Masjidka, waxaana lagu duugay Qabuuraha Baqiic

Fadligiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Caa'isha RC waxey dhahday: Nabiga scw ayaa soo jeeday habeenkii uu Madiina soo galay, wuxuu dhahay «Fiicnaan la haydaa caawa inaa helo qof wanaagsan oo i waardiyeeso» Anagoo sidaas ah ayaa waxaa maqalnay shanqar hub, waaba Sacad!, Nabiga scw ayaa ku dhahay: «Maxaa ku keenay waqtigaan?» Wuxuu dhahay Sacad: "waxaa u cabsaday Nabiga scw waana imid saa u waardiyeeyo" Nabiga scw ayaa u duceeyay ka dibna wuu seexday [41].

Wuxuu dhihi jiray Nabiga scw haduuu arko Sacad «Kani waa abtigeeya, ee ma jiraa qof abtigiisa i tusi kara» [42]

Cali bin Abii Daalib wuxuu dhahay: maan maqal Nabiga scw oo axad labadiisa waalid u kulmiyay marka laga reebo Sacad, waxaa maqalay asigoo leh maalintii Uxud «Gan, aabahey iyo hooyadeey ayaa kugu furtee» [43].

Intuu socday Xajkii sagootinta Sacad aad ayuu u xanuun saday waxaa soo booqday Nabiga scw, Sacad wuxuu weydiistay Nabiga scw inuu sadaqeysto xoolihiisa seddex meelood labo, wuu ka diiday Nabiga scw, Nus ayuu weydiiystay wuu ka diiday Nabiga scw, Sulus ayuu weydiiyay hadana, wuxuu dhahay Nabiga scw «Sulus xitaa wuu badan yahay, adiga inaa dadkaaga ka tagto ayagoo ladan ayaa ka roon inaa ka tagto ayaa cayr ah oo gacmaha dadka u hoorsanayaan» wuxuu Sacad ahaa aad inuu u dhibsanaayay Makka inuu ku haro, Nabiga scw oo dajinaya ayaa ku dhahay «Waxaa laga yaabaa in lagu dib dhigo oo qolooyin badan kugu nafciyaan, kuwa kalena kugu dhibtoodaan» [44].

Sacad wuxuu ahaa Mustajaabu dacwa habaarkiisa laga dhowrsado, Nabiga scw ayaa u duceeyay oo dhahay «Allahayow aqbal haduu ku tuugo» [45]. maalinkii Qaadisiya nin reer Bajiila ahaa ayaa ku gabyay:

[Soo ma arag in Allah diinkiisa uu muujiyay Sacad oo albaabka Qaadisiya jooga. Waxaan soo noqonay ayagoo naago badan naga garoobooweyn, naagihii Sacadna midi kama garooboowin]

Sacad wuxuu dhahay «Allahayow naga celi carabkiisa iyo gacantiisa» isla markii leeb haadaya ayaa ku dhacay wuxuuna beelay afka iyo labadiis gacamood. Maalin kale Sacad wuxuu arkay nin caynaya Cali iyo Dalxa, wuxuu ku dhahay ka joog, wuu diiday ninkii, Sacad wuu istaagay labo rakaco ayuu tukaday kadib wuu habaaray ninkii, waxaa yimid rati ordaya dadkii ayuu soo dhex jeexay ilaa ninkii uu ku durduriyay oo cad cad u jarjaray [46].

Xigasho[wax ka badal | wax ka badal xogta]

  1. ibnu abii waqaas
  2. شمس الدين الذهبي: سير أعلام النبلاء، الصحابة رضوان الله عليهم، سعد بن أبي وقاص، الجزء الأول، صـ 114: 124، طبعة مؤسسة الرسالة، سنة النشر: 1422 هـ / 2001م Archived 2018-08-08 at the Wayback Machine
  3. 3.0 3.1 Kala xiriir halkaan
  4. سير السلف الصالحين لإسماعيل بن محمد الأصبهاني، دار الراية للنشر والتوزيع - الرياض، جـ 1، صـ 235 Archived Sebteembar 22, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-09-22 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  5. ابن حجر العسقلاني: الإصابة في معرفة الصحابة، طبعة دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة الأولى - 1415 هـ، جـ 3، صـ 62 Archived Juun 18, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-06-18 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  6. 6.0 6.1 سعد بن أبي وقاص، موقع قصة الإسلام، إشراف راغب السرجاني، اطلع عليه في 2 أكتوبر 2016 Archived 2016-11-24 at the Wayback Machine
  7. محض الخلاص في مناقب سعد بن أبي وقاص، لابن المبرد الحنبلي، دار البشائر الإسلامية للطباعة والنشر - بيروت، الطبعة الأولى - 1427 هـ، صـ 39
  8. 8.0 8.1 ابن عبد البر: الاستيعاب في معرفة الأصحاب، طبعة دار الجبل - بيروت، الطبعة الأولى - 1412 هـ، جـ 2، صـ 607 Archived Oktoobar 10, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-10-10 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  9. دلائل النبوة للبيهقي، رقم الحديث: 498 Archived 2018-05-04 at the Wayback Machine
  10. الأمالي الخميسية للشجري، فِي بِرِّ الْوَالِدَيْنِ وَفَضْلِهِ، رقم الحديث: 1476 Archived 2016-10-09 at the Wayback Machine
  11. أسباب النزول لأبي الحسن علي بن أحمد بن محمد بن علي الواحدي، سورة العنكبوت، قوله عز وجل "وإن جاهداك لتشرك بي"، مكتبة إسلام ويب Archived 2016-10-09 at the Wayback Machine
  12. صحيح البخاري، كتاب مناقب الأنصار، باب مقدم النبي صلى الله عليه وسلم وأصحابه المدينة، حديث رقم 3710 Archived 2016-10-09 at the Wayback Machine
  13. Kala xiriir halkaan
  14. ابن عبد البر: الاستيعاب في معرفة الأصحاب، طبعة دار الجبل - بيروت، الطبعة الأولى - 1412 هـ، جـ 2، صـ 608 Archived Oktoobar 10, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-10-10 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  15. الطبقات الكبرى، ابن سعد، ج2، ص7، دار صادر، بيروت.
  16. الطبقات الكبرى، ذِكْرُ عَدَدِ مَغَازِي رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ، سرية سعد بْن أَبِي وقاص، ابن سعد، جـ 2، صـ 7، دار صادر، بيروت. Archived 2016-10-09 at the Wayback Machine
  17. الرحيق المختوم، لصفي الرحمن المباركفوري، جـ 1، صـ 169 Archived Agoosto 12, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-08-12 at the Wayback Machine
  18. أسباب النزول لأبي الحسن علي بن أحمد بن محمد بن علي الواحدي، لما كان يوم بدر قتل أخي عمير، وقتل سعيد بن العاص، رقم الحديث: 199، مكتبة إسلام ويب Archived 2017-01-21 at the Wayback Machine
  19. محض الخلاص في مناقب سعد بن أبي وقاص، لابن المبرد الحنبلي، دار البشائر الإسلامية للطباعة والنشر - بيروت، الطبعة الأولى - 1427 هـ، صـ 57
  20. محض الخلاص في مناقب سعد بن أبي وقاص، لابن المبرد الحنبلي، دار البشائر الإسلامية للطباعة والنشر - بيروت، الطبعة الأولى - 1427 هـ، صـ 65: 66
  21. فصل الخطاب في سيرة ابن الخطاب أمير المؤمنين عمر بن الخطاب شخصيته وعصره، د.علي محمد الصلابي، طبعة مكتبة الصحابة - الشارقة، 2002م، الفصل الخامس: فقه عمر في التعامل مع الولاة، صـ 371: 377
  22. ابن كثير الدمشقي: البداية والنهاية، الجزء السابع، سنة أربع عشرة من الهجرة على ويكي مصدر
  23. محض الخلاص في مناقب سعد بن أبي وقاص، لابن المبرد الحنبلي، دار البشائر الإسلامية للطباعة والنشر - بيروت، الطبعة الأولى - 1427 هـ، صـ 69
  24. ابن كثير الدمشقي: البداية والنهاية، الجزء السابع، فصل غزوة القادسية، على ويكي مصدر
  25. ابن كثير الدمشقي: البداية والنهاية، الجزء السابع، فصل وقعة القادسية، على ويكي مصدر
  26. المكتبة الشاملة - البداية والنهاية لابن كثير طبعة إحياء التراث ج7 ص74 Archived Sebteembar 16, 2015 // Wayback Machine Archived 2015-09-16 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  27. المكتبة الشاملة - البداية والنهاية لابن كثير طبعة إحياء التراث ج7 ص76 Archived Juun 3, 2015 // Wayback Machine Archived 2015-06-03 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  28. المكتبة الشاملة - تاريخ الرسل والملوك للطبري ج4 ص32 Archived Maaj 5, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  29. المكتبة الشاملة - تاريخ الرسل والملوك للطبري ج4 ص34 Archived Maaj 5, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  30. الكامل في التاريخ، ثم دخلت سنة سبع عشرة، ذكر بناء الكوفة والبصرة، جـ 2، صـ 352: 355، طبعة دار الكتاب العربي، سنة النشر: 1417هـ / 1997م Archived 2016-11-14 at the Wayback Machine
  31. عزل سعد بن أبي وقاص، موقع قصة الإسلامن إشراف راغب السرجاني، اطلع عليه في 17 نوفمبر 2016 Archived 2016-12-26 at the Wayback Machine
  32. صحيح البخاري، أبواب صفة الصلاة، باب وجوب القراءة للإمام والمأموم في الصلوات كلها في الحضر والسفر وما يجهر فيها وما يخافت، حديث رقم 722 Archived 2017-08-08 at the Wayback Machine
  33. البخاري، كتاب فضائل أصحاب النبي، باب قصة البيعة، والاتفاق على عثمان بن عفان وفيه مقتل عمر بن الخطاب رضي الله عنهما، حديث رقم 3700 Archived Jannaayo 20, 2018 // Wayback Machine Archived 2017-10-15 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  34. صحيح البخاري، كِتَاب الْأَحْكَامِ، بَاب كَيْفَ يُبَايِعُ الْإِمَامُ النَّاسَ، رقم الحديث: 6694 Archived 2016-08-19 at the Wayback Machine
  35. الإصابة لابن حجر العسقلاني، جـ2، صـ 31.
  36. [1]
  37. [2]
  38. ابن عبد البر: الاستيعاب في معرفة الأصحاب، طبعة دار الجبل - بيروت، الطبعة الأولى - 1412 هـ، جـ 2، صـ 609 Archived Nofeembar 17, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-11-17 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  39. ابن عبد البر: الاستيعاب في معرفة الأصحاب، طبعة دار الجبل - بيروت، الطبعة الأولى - 1412 هـ، جـ 2، صـ 610 Archived Nofeembar 17, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-11-17 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  40. محمد بن سعد البغدادي: الطبقات الكبرى، ترجمة سعد بن أبي وقاص، طبعة دار الكتب العلمية، جـ 3، صـ 110، طبعة دار الكتب العلمية - بيروت، 1990م، موقع المكتبة الشاملة Archived Nofeembar 17, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-11-17 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  41. صحيح مسلم، كِتَاب فَضَائِلِ الصَّحَابَةِ، بَاب فِي فَضْلِ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ، رقم الحديث: 4435 Archived 2016-10-03 at the Wayback Machine
  42. سنن الترمذي، كتاب المناقب، باب مناقب سعد بن أبي وقاص، رقم الحديث 3752 Archived 2016-10-03 at the Wayback Machine
  43. صحيح البخاري، كتاب الأدب، باب قول الرجل فداك أبي وأمي، حديث رقم 5830، مكتبة إسلام ويب Archived 2017-12-06 at the Wayback Machine
  44. البخاري، حديث: 3936
  45. فوائد أبي بكر الزبيري، اللهم استجب له إذا دعاك، رقم الحديث: 33، مكتبة إسلام ويب Archived 2016-10-03 at the Wayback Machine
  46. الإصابة في الذب عن الصحابة، لمازن بن محمد بن عيسى، موقع المكتبة الشاملة، اطلع عليه في 17 نوفمبر 2016 Archived Nofeembar 17, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-11-17 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة