Kenya

Ka Wikipedia
(Waxaa laga soo toosiyay Kiinya)
Jamhuuriyadda Keenya
Jamhuri ya Kenya
Hal ku dheg: "Harambee" (Af-Sawaaxili)
"Aan wada shaqayno"
Heesta qaranka: Ee Mungu Nguvu Yetu
Location of Kenya
Magaalo madaxNairobi
1°16′S 36°48′E / 1.267°S 36.800°E / -1.267; 36.800
Magaalada uguwayn Nayroobi
Luqadaha rasmiga ah
Qaybaha qoomiyedaha
Dadka Kinyaati
Xukunka Qaab jamhuuriyad
 -  Madaxweeyne William Ruto
 -  Madaxweeyne ku xigeen
 -  Afhayeenka baarlamaanka Justin Muturi
 -  Gudoomiyeha maxkamadda sare Hon. Lady Justice Martha Koome
Sharci dejinta Baarlamaan
Xoriyad
 -  Ka qaadatay Ingriiska 12 December 1963 
 -  Waxaa laga dhigay Jamhuuriyad 12 December 1964 
Baaxad
 -  Guud ahaan 582,646 km2 km2 (47th)
224,961 sq mi 
 -  Biyo (%) 2.3
Tirada dadka
 -  2020 qiyaasta 52,574,000 (31st)
 -  2019 Tirakoob 47,564,296
 -  Mugga Dadka 67.2/km2 (140th)
174.1/sq mi
Wax soo saar (PPP) 2020 qiyaastii
 -  Guud ahaan $206.532 billion
 -  Qof qof $4,071
Wax soo saar (Iskaga magacaaban) 2020 estimate
 -  Guud ahaan $109.116 billion
Qaybsiga (2014)42.5 (medium / 48th)
Kobaca (2018)Management:favri limited liability company Location:muqdisho somali 0.509[1] (low / 147th)
Lacagta shillin (KES)
Waqtiga EAT (UTC+3)
 -  Xagaa (DST) Lama arag (UTC+3)
Taariikhda dd/mm/yy (AD)
Wadista Baabuurta bidix
Thiinada telka +254
Furaha Internetka .ke

Kenya , si rasmi ah Jamhuuriyadda Kenya (Af Sawaaxili : Jamhuri ya Kenya), waa waddan ku yaal Bariga Afrika . Baaxada Kenya waa 580,367 kiiloomitir oo laba jibbaaran (224,081 sq mi), waa dalka 48aad ee adduunka ugu weyn marka loo eego guud ahaan bedka. Iyada oo ay ku nool yihiin dad ka badan 47.6 milyan oo qof tirakoobka 2019, [2] Kenya waa waddanka 29aad ee ugu dadka badan. [3] caasimada Kenya iyo magaalada ugu weyn waa Nairobi , halka magaaladeeda ugu da'da weyn iyo caasimada ugu horeysa ay tahay magaalo xeebeedka Mombasa . Magaalada Kisumu waa magaalada saddexaad ee ugu weyn sidoo kale waxay leedahay deked gudaha ah oo ku taal harada Warta Victoria . Xarumaha kale ee magaalooyinka ee muhiimka ah waxaa ka mid ah Nakuru iyo Eldoret . Laga soo bilaabo sanadka 2020, Kenya waa dalka seddexaad ee ugu dhaqaalaha badan wadamada Saxaraha ka hooseeya marka laga reebo Nigeria iyo Koonfuur afrika. [4] Kenya waxaa xuduud la leh Koonfurta Suudaan dhinaca waqooyi-galbeed, Itoobiya dhinaca woqooyi, Soomaaliya dhanka bari, Ugaandha dhanka galbeed, Tanzania dhanka koonfureed, iyo Badweynta Hindiya dhanka koonfur-bari.

Kiinya dulka

Marka loo eego taariikhda qadiimiga ah ee waxyaabaha la xidhiidha iyo waxyaabaha lafaha ah, dadka Kuushiitiga waxay markii ugu horreysay degeen dhulka hoose ee Kenya intii u dhaxeysay 3,200 iyo 1,300 dhalashadii Nabi Ciise ka hor csw, marxalad loo yaqaan 'Lowland Savanna Pastoral Neolithic' . Dadka reer guuraaga ah ee ku hadla afka Nilotik (waxay ku abtirsadaan dadka reer Kenya ee ku hadla afka Nilotik) waxay bilaabeen inay ka haajiraan dhulka maanta loo yaqaan Koonfurta Suudaan una soo guuraan Kenya qiyaastii 500 BC. [5] Xiriirka reer Yurub wuxuu ka bilaabmay 1500 Boortaqiiska , in kasta oo gumaysiga wax ku oolka ah ee Kenya uu bilaabmay qarnigii 19aad xiligii Yurub sahaminta ka waday gudaha . Kenya maanta waxay ka soo baxday maxmiyad ay aas aastay Boqortooyadii Ingiriiska 1895 iyo Gumaysigii Kenya ee xigay, , oo bilaabmay 1920. khilaafaadyo badan oo udhaxeeyay UK iyo gumaysiga ayaa u horseeday kacaankii Mau Mau , oo bilaabmay 1952, iyo ku dhawaaqistii madaxbanaanida ee xigta 1963 kadib xornimadii, Kenya waxay xubin ka noqotay Dalalka Barwaaqo Sooranka .Dastuurka hadda jira ayaa la ansixiyay 2010 si loogu badalo 1963.

Kenya waa jamhuuriyad dimuqraadi ah oo mataleysa madaxweynaha, taas oo saraakiisha la soo doortay ay matalaan shacabka, madaxweynuhuna yahay madaxa qaranka iyo dowlada. [6] Kenya waxay xubin ka tahay Qaramada Midoobay , Barwaaqo Sooranka , Bangiga Adduunka , Sanduuqa Lacagta Adduunka , COMESA , Maxkamadda Dembiyada Caalamiga , iyo ururo kale oo caalami ah. Iyada oo leh GNI 1,460, [7] Kenya waa dal dakhligiisu hooseeyo. Dhaqaalaha Kenya waa kan ugu weyn bariga iyo bartamaha Afrika, [8][9] oo Nairobi u adeegta xarun ganacsi oo weyn. [9] Beeraha waa waaxda ugu weyn: shaaha iyo kafeega waa dalagyo dhaqameed oo lacag ah, halka ubaxyada cusubi yihiin dhoofinta si xawli ah u socota Warshadaha adeegga sidoo kale waa wade weyn oo xagga dhaqaalaha ah, gaar ahaan dalxiiska. Kenya waxay xubin ka tahay urur ganacsi oo ka socda Beesha Bariga Afrika , in kasta oo qaar ka mid ah ururada ganacsiga ee caalamiga ah ay ku tilmaamaan inay tahay qayb ka mid ah Geeska Afrika . [10] Afrika waa suuqa ugu weyn ee Kenya wax u dhoofiso, waxaana ku xiga Midowga Yurub. [11]

Xubin[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Kofka deggan Kenya waddanmaha[wax ka badal | wax ka badal xogta]

  •  China: PR.China: 250,000+++.:

Taariikh[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Fosils laga helay Kenya ayaa muujisay in astaamaha aagga ku noolaa in ka badan 20 milyan oo sano. Natiijooyinka ugu dambeeyay ee ku dhow warta Turkana waxay muujinayaan in hominids sida Homo habilis (1.8 ilaa 2.5 milyan sano ka hor) iyo Homo erectus (1.9 milyan ilaa 350,000 sano ka hor) ay yihiin awoowayaal toos ah oo Homo sapiens casri ah , waxayna ku noolaayeen Kenya xilligii Pleistocene . [12]

Intii lagu guda jiray qodista warta Turkana sanadkii 1984, khabiir ku takhasusay cilmiga dhulka, Richard Leakey , oo uu caawiyay Kamoya Kimeu , ayaa helay wiilka Turkana , oo ah 1.6-milyan oo jir Homo erectus ah. Cilmi-baaris hore oo ku saabsan hominids-ka hore ayaa si gaar ah loogu aqoonsaday Mary Leakey iyo Louis Leakey , oo mas'uul ka ahaa baaritaanka horudhaca ah ee qadiimiga ah ee Olorgesailie iyo Hyrax Hill . Markii dambe shaqadii goobta hore waxaa qabtay Glynn Isaac.

Bariga Afrika, oo ay ku jirto Kenya, waa mid ka mid ah gobollada ugu horreeya ee la rumaysan yahay inay ku noolaayeen bini-aadamka casriga ah ( Homo sapiens ). Caddaynta waxaa la helay 2018, oo ku saabsan qiyaastii 320,000 sano ka hor, goobta Kenya ee Olorgesailie, oo ah markii ugu horreysay ee ay soo ifbaxeen dabeecado casri ah oo ay ka mid yihiin: shabakadaha ganacsiga masaafada fog (oo ku lug leh badeecadaha sida obsidian), isticmaalka midabbada, iyo suurtogalnimada sameynta dhibco soo baxa Waxaa u kuurgalay qorayaasha seddex daraasadood oo 2018 ah oo ku saabsan goobta, in caddaynta dabeecadahaani ay yihiin kuwo ku dhow isla taariikhda ugu horreysa ee Homo sapiens fosil (sida Jebel Irhoud ee Morokko iyo Florisbad ee Koonfur Afrika)

Juqraafi[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Kenya wuxuu ku fadhiyaa dhul balaaran oo gaaraayo 582,646 km2. waxay ka mid tahay wadammada waaweyn. Kenya waa wadanka afartan iyo toddobaad oo ugu weyn Aduunka. Kenya waxay xuduud la leedahay wadammada Tansaaniya , Ugaandha , Harta Fiktooriya , Soomaaliya, Itoobiya iyo Konfuur Suudaan .

Jawiga[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Jawiga Kenya waa kuleyl, dhinaca xeebaha. woqooyiga Kenya waa meel doog ah oo roob badan ka dain. Roob badan ayaa Kenya ka da'o bilaha Maarso iyo Maajo. Roob yarna wuxuu da'aa Oktoobar iyo Nofeembar. xaraaradaha neh, Kuleyl ayuu ku egyahay.

Dhaqaale[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sanadka 2013 ilaa iyo 2017, dhaqaalaha Kenya wuxuu kubcay 5.5% waxaa lagu qiyaasi in uu lubci doono 6.1% sanadka 2019


wadanka Kenya sida oo u xoroway, dhaqaalihiisa kor ayuu u socdaa. waxayna soo saaraan, sonkor, biyaha macaanka, qamadi, qamri, warqado, nalal, alaabta baabuurta iyo wax badan oo kale. Dadka adduunkana wey u soo dalxiisaan. Dhaqaalaha Kenya maanta wuxuu gaaray Dhaqaalaha ugu xoogan Bariga Afrika. Wadanka Kenya wuxuu ku dadaalooyaa horumarinta shacabka Kenyaatiga iyo dhismaha dalka.

Magaalooyinka[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Gobolada uu dalka ka koobnaan jir

1. Gobolka Dhexe ( Central)
2. Gobolka Xeebta (Coast)
3. Galbeedka (Western)
4. Gobolka Waqooyi bari (North Eastern)
5. Gobolka Nyanza (Nyanza)
6. Gobolka Dooxada (Rift Valley)
7. Gobolka Bari (Eastern)

9. Nairobi

Kenya

Xigasho[wax ka badal | wax ka badal xogta]

  1. (PDF). United Nations http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Tables.pdf. Soo qaatay 2 November 2011.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  2. "Nuqul Archive". kenya.opendataforafrica.org. Waxaa laga kaydiyay the original 2021-04-16. Soo qaatay 2021-03-21.  Barameter aan la aqoon |ciwaan= ignored (caawin)
  3. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named KNBS2019
  4. Reporter, Standard. The Standard https://www.standardmedia.co.ke/article/2001374151/kenya-now-third-largest-economy-in-sub-saharan-africa. Soo qaatay 2020-06-08.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  5. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named EhretCHS
  6. . 13 December 2007 https://web.archive.org/web/20071213045132/http://www.parliament.vic.gov.au/SARC/E-Democracy/Final_Report/Glossary.htm. Waxaa laga kaydiyay the original 13 December 2007. Soo qaatay 29 January 2019.  Barameter aan la aqoon |url-status= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
  7. data.worldbank.org https://data.worldbank.org/indicator/ny.gnp.pcap.cd?year_high_desc=true. Soo qaatay 29 January 2019.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  8. Ethiopia GDP purchasing power 2010: 86 billion. Imf.org. 14 September 2006.
  9. 9.0 9.1 Kenya GDP purchasing power 2010: 66 Billion. Imf.org. 14 September 2006.
  10. Maxwell, Daniel, and Ben Watkins. "Humanitarian information systems and emergencies in the Greater Horn of Africa: logical components and logical linkages." Disasters 27.1 (2003): 72-90.
  11. MWANGI S. KIMENYI; FRANCIS M. MWEGA; NJUGUNA S. NDUNG'U (May 2016). (PDF). The Brookings Institution http://www.brookings.edu/~/media/research/files/papers/2016/05/16-kenya-country-case-study/kenya-country-case.pdf. Soo qaatay 23 May 2016.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  12. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Isaac