Jad

Ka Wikipedia
(Waxaa laga soo toosiyay Tchad)
جمهورية تشاد (ar)
Jamhuuriyadda Jad (so)
République du Tchad (fr)
Republic of Chad (en)
Calanka Jad Astaannta Qaranka ee Jad
Calan Astaannta Qaranka
Qaarada Afrika
Location of Jad
Location of Jad
Caasimada N'Djamena
Luuqada(ha) Looga hadlo Faransiis, Carabi
Lacagta CFA franc
Wakhtiga +1 
Tchad

Jad waa wadan oo kuyaala qaarada afrika, waxaa bari ka xiga suudaan woqooyi Liibiya, galbeed Niger iyo Nigeria, koonfur cameron iyo central africa, waxaa koonfur galbeed ka saaran Harada Jad. Caasimada wadanka waa N'Djamena, 1.284,000 km² (496,000 sq mi), Jad waa waddanka 22aad ee ugu weyn dunida. Wax yar ayey ka yar tahay Peru oo waxoogaa ka badan tan Koonfur Afrika ah Chad wuxuu ku yaallaa waqooyiga dhexe ee Afrika, oo u dhaxeeya waddooyinka u dhaxeeya dhulalka 7 ° iyo 24 ° N, iyo 13 ° iyo 24 ° E.

Sawiradan astronot ayaa ka muuqda mid ka mid ah tobankii ugu badnaa oo ah harooyin biyo ah oo badan oo ku yaala xeebta Ounianga ee ku yaala wadnaha xeebta Sahara ee waqooyiga bari ee Chad. Chad waxa uu ku xiran yahay Waqooyiga Liibiya, oo ah bariga Sudan, oo galbeed ka soo jeeda Nayjar, Najeeriya iyo Kameroon, iyo koonfurta dalka Jamhuuriyadda Bartamaha Afrika. Caasimadda waddanku waa 1,060 kilomitir (660 mi) oo ka soo jeeda dekedda ugu dhow, Douala, Cameroon. Sababtoo ah masaafadaas oo ka timid badda iyo cimilada ugu badan ee cawska, dalka Chad waxaa mararka qaarkood loogu yeeraa "Dhimashada wadnaha Afrika".

Qaab-dhismeedka jirka ee ugu weyn waa wabiyaal ballaaran oo ku yaal waqooyiga iyo bariga ee xeebaha Ennedi Plateau iyo Mountain Tibs, oo ay ka mid yihiin Emi Koussi, Vulkaano aan wali lahayn oo gaadhaya 3,414 mitir (11,201 ft) oo ka sarreysa heerka badda. Harada Jad, ka dib markii waddanku magaciisa la yidhaahdo (oo magaciisa laga soo qaado magaca kanuri ee "harada"), waa hadhaayada haro weyn oo haysa 330,000 oo kiilomitir oo isku wareeg ah (130,000 sq m) oo ka mid ah Chad Basin 7,000 oo sano ka hor. Inkasta oo qarnigii 21-aad uu daboolo 17,806 kilomitir oo isku-wareeg ah oo kaliya (6,875 sq m), goobteeduna waxay ku xiran tahay isbeddellada xilliyeed ee cimilada, harada waa qoyaanka labaad ee Afrika ugu weyn.

Juqraafiga[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Tirada Gobolka Dadka
(2009)
Caasimada Waaxyaha
1 Batha 488,458 Ati Batha Est, Batha Ouest, Fitri
22 Chari-Baguirmi 578,425 Massenya Baguirmi, Chari, Loug Chari
23 Hadjer-Lamis 566,858 Massakory Dababa, Dagana , Haraze Al Biar
5 Wadi Fira 508,383 Biltine Biltine, Dar Tama, Kobé
2 Bahr el Gazel 257,267 Moussoro Barh El Gazel Nord, Barh El Gazel Sud
3 Borkou 93,584 Faya-Largeau Borkou, Borkou Yala
8 Ennedi-Est 107,302 Am-Djarass Am-Djarass, Wadi Hawar
12 Ennedi-Ouest 60,617 Fada Fada, Mourtcha
9 Guéra 538,359 Mongo Abtouyour, Barh Signaka, Guéra, Mangalmé
13 Kanem 333,387 Mao Kanem, Nord Kanem, Wadi Bissam
14 Lac 433,790 Bol Mamdi, Wayi
11 Logone Occidental 689,044 Moundou Dodjé, Guéni, Lac Wey, Ngourkosso
7 Logone Oriental 779,339 Doba La Nya, La Nya Pendé, La Pendé, Kouh-Est, Kouh-Ouest, Monts de Lam
15 Mandoul 628,065 Koumra Barh Sara, Mandoul Occidental, Mandoul Oriental
6 Mayo-Kebbi Est 774,782 Bongor Kabbia, Mayo-Boneye, Mayo-Lémié, Mont d'Illi
10 Mayo-Kebbi Ouest 564,470 Pala Lac Léré, Mayo-Dallah
19 Moyen-Chari 588,008 Sarh Barh Kôh, Grande Sido, Lac Iro
4 Ouaddaï 721,166 Abéché Abdi, Assoungha, Ouara
17 Salamat 302,301 Am Timan Aboudeïa, Barh Azoum, Haraze-Mangueigne
18 Sila 387,461 Goz Beïda Djourf Al Ahmar, Kimiti
20 Tandjilé 661,906 Laï Tandjilé Est, Tandjilé Ouest
21 Tibesti 25,483 Bardaï Tibesti Est, Tibesti Ouest
16 N'Djamena (caasimadda) 951,418 N'Djamena 10 dawāʾir or arrondissements
Gobollada maamulka ee Jad ilaa 2012

Magaalooyinka[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Magaalooyinka ugu waaweyn Jad waa:

  1. N'Djamena - 704,200
  2. Moundou - 136,900
  3. Sarh - 100,100
  4. Abéché - 72,500
  5. Kélo - 41,500
  6. Koumra - 35,400
  7. Pala - 34,600
  8. Am Timan - 28,200
  9. Bongor - 27,100
  10. Mongo - 27,100

Luqadaha[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Luuqadaha rasmiga ah ee Jad waa Carabi iyo Faransiiska, laakiin in ka badan 100 luqadood iyo lahjado  ayaa lagu hadlaa. Doorka muhiimka ah ee ganacsatada Carbeed iyo baayacmushtarka awgeed, Jad Carabiga waxa ay noqotay lingua franca, luqad loogu talagalay in dhammaan la isticmaalo.

Waxbarasho[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dhigashada dugsiga hoose ayaa looga baahan yahay Jad, in kasta oo qiyaastii 50% carruurta ay dhigtaan dugsiga. Aqoonta dadka waaweyn waa 35% kaliya.

Jaamacadda N'Djamena waxay bixisaa waxbarasho sare.

Xubin[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Tixraacyada[wax ka badal | wax ka badal xogta]