Cabdilmalik bin marwaan
Abulwaliid Cabdilmalik bin marwaan bin xakam bin abii caas (afka carabiga; أبو الوليد عبد الملك بن مروان بن الحكم بن أبي العاص بن أمية القرشي ) wuxuu ka mid ahaa khulafada umawiyiinta waxa uuna xilka haayay 65H\684 ilaa 86H\705, waana aabaha waliid bin cabdilmalik, suleymaan bin cabdilmalik, yaziid bin cabdilmalik iyo hishaam bin cabdilmalik oo dhamaantood khilaafda qabteen.
| Cabdilmalik bin Marwaan عبد الملك بن مروان | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Diinaar dahab ah oo umawiyiinta soo saareen 695tii kaas oo loo badinaayo inuu muujinaayo cabdilmalik bin marwaan [lower-alpha 2][8] | |||||
| Khaliifka shanaad ee Umawiyiinta | |||||
| Xilka | 12 April 685 – 9 October 705 | ||||
| Ka horeeyay | Marwaan bin xakam | ||||
| Ku xigay | Waliid bin cabdilmalik | ||||
| Dhashay |
Julaay/Agoosto 644 or Juun/Julaay 647 Madiina, khulafada raashidiinta | ||||
| Dhintey |
9 Oktoober 705 (58–61jir) Dimishiq, Dowladii Umawiyiinta | ||||
| Ku aasan | Banaanka Baabu jibriil, dimishiq | ||||
| Xaasaska |
| ||||
| Issue |
| ||||
| |||||
| Hoyga | Reer marwaan | ||||
| Saldanad | Umawiyiinta| | ||||
| Aabo | Marwaan bin xakam | ||||
| Hooyo | Caaisha binti Mucaawiya ibn mugiira | ||||
| Diinta | Islaam | ||||
Cabdimalik waxaa loo arkaa aas aasaha labaad ee umawiyiinta, wuxuu xilka qabtay waqti ay wada hareesay dawlada qas iyo fitan badan wuxuu hardan dheer u galay sidii uu ku soo celin lahaa midnimada muslimiinta, taas oo ugu dambey ku guuleestay ka dib markuu ka guul gaaray cabdulaahi bin zubeyr oo xilka isku heysteen.
Wuxuu dajiyay hab maamulka dawlada iyo siyaasadeeda, sidoo kale wuxuu sameeyay diinaar dahab kii ugu horeeyay islaamka, sidaas ayuu uga kaaftoomay dhamaan lacagihii watay astaamaha ruum, sidoo kale diiwaanyaalka ayuu carabiyeeyay, afka faarisiga iyo kan ruum ayuu ka wareejiyay, intaas waxaa dheer dadaalada weyn ee uu galiyay dhismaha wuxuu dhisay Quba sakhra iyo magaalooyinka waasid iyo tuunis.
Abtirsiinta[wax ka badal | wax ka badal xogta]
waa cabdilmalik bin marwaan bin xakam bin abii caas bin umayya bin cabdishamsi bin cabdilmanaaf bin qusayyi bin kilaab bin mura bin kacab bin lu'yyi bin gaalib bin fihir bin maalik bin nadar bin kinaana bin khuzeyma bin mudrika bin ilyaas bin mudar bin nazaar bin macad bin cadnaan. oo reer qurysh ah ree umayya ka sii ah
hooyadii waa caaisha binti mucaawiya bin mugiira bin abilcaas bin umayya. Oo reer umayya ah
Khilaafdiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]
waxaa loo doortay khilaafda isla maalinkuu dhintay aabihiis marwaan, kadib markay isku imaadeen tiro dad ah jaabiya oo ka tirsan dhulka dimishiq ayadoo ay jirto arinta cabdulaahi bin zubeyr kaas oo ku sugnaay makka khilaafana sheeganayay, waana 11 abriil 685 AD.
markii la doortay cabdimalik waxaa ku juray gacanta umawiyiinta Shaam iyo Masar oo kaliya, cabdulaahi bin zubeyr ayaa heystay xijaaz iyo ciraaq, khawaarijta ayaa ayana ka talinaayay baxreyn iyo qeybo badan oo ka tirsan jasiirada carabta,
Cabdimalik wuxuu bilaabay sidii uu soo celin lahaa dhamaan meelaha ka baxsan gacanta dawladiisa, wuxuu ugu horeyn doonay qabsashada ciraaq kadibna xijaaz.
Qabsashada ciraaq[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Cubeydilaah bin ziyaad ayuu diray waxa uuna ku sugay xilkii uu horay uga haayay ciraaq, Cubeydilaah wuxuu u dhaqaaqay dhanka ciraaq ujeedkiisana wuxuu ahaa inuu buriyo ciidanka ibni zubeyr, balse wuxuu ku qasbanaaday inuu badalo qorshihiisa oo waxaa soo baxay cadaw cusub oo xisaabta ugu jirin waana "Jamaacada Tawaabuun" Jamaacadaan oo ogaatay soo galidiisa ciraaq ayaa u soo baxday la dagaalankiisa iyo inay dilaan ibni ziyaad see ugu aar gudaan Xuseen bin cali, ciidan badan ayee aruursadeen oo ilaa 4,000 gaaraya, balse ciidanka ibni ziyaad ayaa aad uga badnaa mana isku dhigmin, waxay ku dagaalameen meel la yiraahdo caynu warda bisha maalmadoone 65H, dagaalkaas waxaa lagu laayay badanaa raga "Jamaacada Tawaabuun" oo ku juro hogaamiyahooda suleymaan bin surad,
intii ka hartay waxey ku laabteen kuufa waxeyna ku biireen Mukhtaar Al-thaqafi kaas oo asna ka bilaabay kuufa kacdoon waxa uuna ka saaray cabdulaahi bin mudiic talyihii heystay magaalada oo ka amar qaadanaayay ibni zubeyr, si buuxda ayuu ula wareegay kuufa, waxaana raacay dad badan oo shiicada ka mid ah wuxuu sii xoogeesatay markuu kusoo biiray Ibraahiim bin ashtar al-nakhaci oo ahaa talye awood badan.
Mukhtaar wuxuu bilaabay inuu raadsado dadkii ku lug lahaa dilka Xuseen bin cali, mid mid ayuu ugu dilay kuufa gudaheeda, waxa uu diray ibraahiim bin ashtar iyo ciidan todobo kun gaaraya see uga hortagaan ibni ziyaad
Ibini ziyaad asiga markuu ka adkaaday Tawaabunta wuxuu kusii dhaqaaqay ciraaq, jasiira meel la dhaho ayuu ku hakaday, halkaas oo qabiilo in mudo ah kula dagaalamay, wuu ka soo gudbay ciidankii Mukhtaar ayuu kula dgaalamay dagaalkii khaariz halkaas lagu dilay asaga iyo in badan oo la socotay.
waxaa balaaratay awoodii Mukhtaar wuxuu ka dhax dhisay ibni zubeyr iyo camdimalik dawlad u gaar ah oo kulmisa waqooyiga ciraaq iyo dhulka jasiira, waxa oo u dhiibay gobolada shaqaale canshuur ayuuna ka aruursaday, hase ahaatee wax badan kuma sii farxin.
Waxaa la filaayay cabdimalik inuu soo afjaro mukhtaar laakin ma dhicin oo wuxuu ahaa siyaasi wuxuu u daayay mukhtaar ibni zubeyr asna wuxuu qaatay inuu sugo labadood midka adkaado oo tabar yareeyay in hadhow si fudud uga taqalusi karo.
Sidii oo filaayay ayaa dhacday mukhtaar iyo cabdulaahi bin zubeyr ayaa dagaalo ka dhex qarxay, muscab bin zubeyr ayaa ku weeraray mukhtaar kuufa wuuna jabiyay mukhtaar, wuxuu ku gambaday qasri imaara, muscab ayaana ku go'doomiyay ilaa laga dilo sanadkii 67H.
Ibini zubeyr markuu soo ceshaday ciraaq waxaa dabiici ahayd inay isku dhacaan asaga iyo cabdimalik, colaad ayaa ka dhex dhalatay muscab bin zubeyr gudoomiyaha ciraaq iyo cabdimalik waxey ahaayeen sanad kasta inay sanad kasta inay ciidan iskula soo baxaayaan oo markaas kala teedaayo xagaaga, qabowga iyo dhiiqada Ilaa laga gaaro sanadkii 71H, markaas oo afar sano ka soo wareegatay dilka mukhtaar, sanadahaan wuxuu cabdimalik ka sifeeyay gudaha dawladiis wixii carqalado ku haayay, mushkilada qabiilada carabta ee jasiira ayuu xal u helay, wuxuu sidoo kale ka takhalusay camar al-ashduq oo isku dayay inuu afgambiyo cabdimalik.
sanadkii 72H ayuu cabdimalik u baxay dhanka ciraaq, muscab ayaa asna ka hortagay, waxey u kulmeen si kafool kafool ah, cabdimalik ayaa ahaa inuu hoos ugu qoray talyaasha ciidanka muscab wuxuuna siiyay balanqaado markii dagaalka laysaga horyimid ayee dib u wada baxeen, muscab ayaa kaligii soo haray, waxaa garab istaagay kaliya Ibraahiim bin ashtar, Cabdimalik oo ilaalinaayo saaxibtinimada kala dhaxeesay muscab ayaa ku dhahay "amaan baa ku siiyay ee dhulka ilaahay meeshaa rabto ka aad" laakin muscab wuu diiday wuxuuna dhahay "anigoo kale meeshaan kama laabto asigoo guuleestay maahee ama laga guuleestay", muscab wuu dagaalamay ilaa laga dilay, dagaalkaas kadib waxey ku soo laabatay ciraaq gacanta umawiyiinta walaalkiis bishir ayuuna uga dhigay gudoomiye.
Qabsashada xijaas[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Furashooyinkiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Dhimashadiisa[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Xigasho[wax ka badal | wax ka badal xogta]
- ↑ Crone & Hinds 1986, p. 11.
- ↑ Marsham 2018, pp. 7–8.
- ↑ Anjum 2012, p. 47.
- ↑ Crone & Hinds 1986, pp. 7–8.
- ↑ Marsham 2018, p. 7.
- ↑ Hoyland 2007, p. 594.
- ↑ Hoyland 2007, pp. 593–596.
- ↑ The British Museum https://www.britishmuseum.org/collection/object/C_1954-1011-2. Maqan ama ebar
|title=(caawin)
Cite error: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found