Dowladii Umawiyiinta

Ka Wikipedia
(Waxaa laga soo toosiyay Umawiyiin)

Khilaafadii Umawiyiinta (af ingiriis: umayyad Caliphate; af carabi: ﺍﻟﺨﻼﻓﺔ ﺍﻷﻣﻮﻳﺔ ama ﺍﻷﻣﻮﻳﻮﻥ) waa dowladii Islaamka ee talada kala kaga dambeesay Afartii Khulafo taas oo uu aasaasey Khaliifkii 5aad ahna saxaabi ka tirsan saxaabada Nabi Muxamed (c.s.w) Mucaawiya bin abii sufyaan wakhtigii ka dambeeyey dhimashaddii Cali bin abii daalib.[1]


Khulafadii Umawiyiinta
الخلافة الأموية
Al-Ḫilāfa al-ʾumawiyya (Carabi)
Boqortooyo
←
 
←
 
←
661–750 →
 
→

Calan Islaam

Gobolka ugu weyn dalka.
Caasimadda Dimishiq
(661–744)
Harran
(744–750)
Luqadaha 
Carabi (mida kowaad) – Kobtik, Giriig, Beershiyaan (luuqada kowaad ee deegaanada qaar ilaa maamulkii Abd al-Malik) – Aramayk, Armeniyaan, Berber, luuqado Afrikan ah,  Joorjiyan, Hebrew, Turkic, Kurdish
Government Khulafo
Khaliif
 - 661–680 
Mucawiya I
 - 744–750 
Marwan II
History
 - Mucawiya ayaa noqday hogaamiye 
661
 - Jabkii iyo dhimashadii Marwan II 
750
Area
 - 750 C.D (132 H.K) 
15,000,000 km2 (5,791,532 sq mi)
Population
 - qarnigii 7aad est. 
62,000,000 
Lacagta 
Dahab dinar iyo dirham
Today part of
Warning: Value specified for "continent" does not comply

Waqtigii Umawiyiintu haysay hogaanka boqortooyada Islaamka waxey gaadhsiiyeen dhul aad u balaadhan iyagoo qabsadey waqooyiga Afrika, dhamaan deegaanada Bariga dhexe, meelo ka mid ah Aasiyada kore ilaa meelo badan oo koonfurta Yurub ah sida wadamadda Isbayn, Giriig iyo Jasiiradaha u dhow[8]

Markey Dawladda Umawiyiintu mareysay meeshii ugu sareeysay waxay heysatay dhul aad u balaadhan oo dhan 5.79 mayl labalaaban (15,000,000 km2), taasi oo ahayd xiligaas boqortooyadii ugu balaadhneyd ee dunidu aragto

Hordhac[wax ka badal | wax ka badal xogta]

kadib markii la dilay khaliifka sedexaad cusmaan binu Cafaan (644–656), waxaa loo doortay cali bin abiidaalib inuu hogaamiyo dawlada Islaamka, balse waxaa ka hor yimid qaar badan oo kamid ah saxaabada sida caaisha iyo Mucawiya binu Sufyaan oo ahaa gudoomiyaha shaam, saxaabadaan waxay dalbanaayeen in la dilo dadkii ka dambeeyay dilka cusmaan bin cafaan halka cali uu mdnaanta siinaayay dajinta xaalada iyo in dib looga hadlo arintaas, khilaafka ayaa sii darsaday waxey gaartay heer dagaalo uu ka dhex dhaco saxaabada, waxaa dhacay dagaalkii ratiga kaa oo ku dhinteen saxaabo caan ah sida dalxa iyo zubeyr bin cawaam, dagaalkaas caaisha RC iyo cali RC ayuu dhex maray waxaana guuleestay cali bin abiidaalib RC, kadib mucaawiya RC oo qaraabo ahaayeen cusmaan una arkaayay inuu yahay kan leh dalbashada xaqa ayaa shaam ciidamo badan kala yimid, waxaana dhex maray asaga iyo cali RC dagaalkii sifiin, kaas oo lagu kala bixin oo, waxaa lagu kala tagay in la sameeyo labo qof oo labada dhinac ah kana wada tashtaan sida xal loo heli karo, balse wax xal ah lama gaarin urur cusub oo khawaarij la dhaho ayaana soo baxay, kaas oo diidanaa labada qof ee ka arinsanaayo arinta umada waxayna sheegeen labada dhinac inee gaalo yihiin, cali bin abiidaalib Rc ayaa la dagaalay khawaarijta oo ku laayay dagaalkii nahrawaan, kadib in yar oo ka fakatay khawaarijta ayaa ku tashadeen inee dilaan cali bin abiidaalib RC mucaawiya RC iyo camar bin caas Hal habeen salaada subax, hase ahaatee kaliya waxaa u suuro gashay dilka cali RC inta kale kuma guuleesan dilkooda, cali markii la dilay waxaa badalay wiilkiis xasan kaas oo door biday inuu xilka uga dago mucaawiya 41H\ 661

Mucaawiya si xoog ah ku qabsaday maamulka isla markaana ka dhigey hogaanka Islaamiyiinta mid dhaxaltooyo ah. markuu la wareegay maamulka dowladii Islaamkana wuxuu magaalo madax ka dhigtey caasimada Dimishiq.[9]


Taariikhdii umuwayiinta[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Furashaddii iyo fiditaankii boqortooyada Islaamka wakhtigii Rashidiinta ee maamulka hayeen afarta khaliif. Kala qeybsanaanta meesha waxay ku tusaysaa wakhtiyadii kala duwanaa ee Khulafadii Rashiidiinta kuwaas oo ugu dambeeyay Cali goortii ay bilaabantey Fitnadii Kowaad.
  Xoogagii adkaa ee Khulafo Raashidiintu samaysay kuwaas oo ugu dambeeyay Calli wakhtigii Fitnadii Kowaad
  Gobolada uu maamulayay Mucaawiye goortii ay bilaabantey Fitnadii Kowaad
Masaajidka Umawiyiinta kaasi oo la dhisey wakhtigii Mucaawiye maamulka Dawladda Islaamka gacanta ku hayay.
Maabka gobolada Dawladda Umawiyiintu ka talineeysay.

Mucaawiya ( ب602 – April 29 or May 1, 680) waa asxaabiga dhisay boqortooyadii Umawiyiinta[10] ee ku xigtey maamulkii Khulafada ee Dawladda Islaamka.[11] Sidoo kale, wuxuu ahaa ninkii labaad ee khaliif noqda kaas oo ka soo jeeda qabiilka Umawiyiinta.[12]

Wakhtigii uu noolaa Nebi Muxamed (N.N.K.H) Mucaawiya wuxuu xoghaye[13] u ahaa nebiga, taas oo xataa markuu dhintey uu jagadaasi u sii hayay khulafadii la wareegtay hogaanka dowladii Islaamka sida Abu Bakar iyo Cumar (Cumar bin Khataab).[14] Intaas waxaa dheer, Mucaawiya wuxuu ka qayb galay dagaalo badan iyo duulaamo xoog leh, waxaana tusaale fiican inoo ah dagaalkii lagu furtey Shaam ee lagaga guuleystay boqortooyadii Biriizandiyiinta, deegaankaasi oo markii dambe lagu wareejiyay hogaanka Mucaawiya.[15] xilkaas oo haayay mudo 20 sano ah ilaa khilaafada uu ka qabto.

xukunka mucaawiya[wax ka badal | wax ka badal xogta]

mucaawiya waxa uu xilka qabtay kadib markuu xasan xilka uga tanaasulay sanadkii 41 hijri kaas oo loogu magac daray sanadkii midnimada, maadaama muslimiinta Hal hogaamiye isku raaceen [16], waxa uuna xilka haayaay mudo ku dhaw 20 sano, mudadaas uu xilka haayay muslimiinta waxey balaariyeen furashada khuraasaan iyo waqooyiga afrika[17], waxaana and u btay dagaalada muslimiinta ku qaadayaan dhulka biriizanda [18][19] sanadkii 49H ama 50H ayuu diray weerar uu hor kacaayay wiilkiis yaziid kuwaas oo go'doomiyay Qusdandiiniya, waxaa ku sii xigay weerar dhanka bada ahaa oo hogaamiye ka ahaa fadaala bin cubyeyd kaas oo furtay jasiirada rodos iyo arwaad[20][21], xiligiisa dawlada waxay gashay deganaasho, barwaaqo iyo furashooyinka oo is daba kaca[22], mucaawiya waxa uu dhintay 60H kubeegan 680, wiilkiis yaziid ayaana xilka qabtay

Xasuuqii karbalaa[wax ka badal | wax ka badal xogta]

xukunka yaziid waxaa ka horyimid xuseen bin cali iyo cabdulaahi bin zubeyr iyo dad kala oo badan, waxey mucaardeen hanaanka uu mucaawiya wiilkiis madax uga dhigay, xuseen asaga wuxuu dalbaday khilaafda waxaana u yeertay ree ciraaq, wuxuu u safray ciraaq, markuu ku dhawaaday ayuu diray Muslim bin caqiil, soo u ogeesiiyo soo galitaankiisa [23], balse gudoomiyaha ciraaq cubeydilaahi bin siyaad oo waday dhaqdhqaaq lagu beegsanaayo taageerayaasha xuseen bin cali ayaa qabtay oo dilay[1], waxaa dhacday taageerayaasha badankood inee baqaan oo dhuuntaan, cubeydilaahi ayaa ciidan aad u badan diray see uga hortaagan xuseen bin cali, xuseen markaas waxaa la socday kaliya todobaatan qaraabadiis iyo in yar oo asxaabtiis ah, karbalaa meel la dhaho markuu soo gaaray ayaa ciidankii la soo diray hor istaageen, xuseen markuu arkay meesha ee wax marayaan wuxuu dalbaday in jidka loo furo soo u laabto[8], taas oo laga ogolaan, waxaana loo geestay xasuuq taariikhda galay, waxaa la dilay xuseen iyo Shan wiil oo dhalay, afar uu xasan dhalay iyo lix ree caqiil ah [24], dhacdadaan foosha xun waxey dhacday maalin caashuuraa sanadkii 61H oo ku beegan 12 oktoobar 680 miilaadi [25][26][27].

Dhacdadii xarra[wax ka badal | wax ka badal xogta]

cabdulaahi bin zubeyr asaga maka ayuu iska joogay halkaas ayuuna ka abaabulay kacdoon, sanadkii 62H wafdi ka socda reer Madiina ayaa booqday yaziid, Markay soo noqdeen waxay ku eedeeyeen yaziid inuu diinta ku fiicneen, dadkooda kacdoon ayeena ka sameeyaan sameeyeen madiina, Yaziid ayaa u diray muslim bin cuqba soo afjarida kacdoonka, Muslim bin cuqba ayaa uga adkaaday reer madiina dagaalkii xarra 63H\683[28], kadib wuxuu baneestay madiina, sedex bari ayee dil iyo boob ka wadeen, Muslim bin cuqba ka dib wuxuu soo aaday maka oo cabdulaahi bin zubeyr heestay balse dhex buu ku dhintay[29], ciidanka umawiyiinta ayaa sii socdeen waxey ku go'doomiyeen cabdulaahi bin zubeyr maka 64H, waxaa dhacay dagaal culus heer kacbada dab soo gaaro[30], go'doonka oo wali socda ayaa waxaa soo gaaray geerida yaziid ciidanka ayaa iska laabteen[31],

Bilaawga xukunka reer marwaan[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Yaziid kadib wiilkiis mucaawiya ayaa qabtay xilka mana daahin mudo yar kadib wuu dhintay[32], waxaa aad u awoodeestay cabdulaahi bin zubeyr khilaafo ayuu ku dhawaaqay ciraaq, khuraasaan, yaman iyo magaalooyin badan ayaa ku biiray [33], umawiyiinta waxey magacaawdeen marwaan, waxeyna kula dagaaleen shaam daxaak bin qeys oo taabacsanaa cabdulaahi bin zubeyrwey ka guuleesteen, masar ayee soo ceshadeen, marwaan wuxuu dhintay 65H\685, wiilkiisa cabdilmalik bin Marwaan ayaa talada kaga dambeeyay dagaalo adag ayaa ka dhex qarxay umawiyiinta iyo cabdulaahi bin zubeyr, cabdilmalik wuxuu qabsaday ciraaq 72H\691, talyihiisa sare xajaaj ayuu u diray inuu ku go'doomiyay cabdulaahi bin zubeyr makka, xajaaj wuxuu awooday inuu dilo cabdulaahi bin zubeyr sanadii 73H\692, waxaa loo bixiyay sanadkaas sanadkii jamascada ee labaad[34],cabdilmalik ayaana noqday khaliifka kaliya ee islaamka.

Furashooyinka dawlada[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Inkastoo zubeyriyiinta laga adkaaday hadana mushkilad khawaarijta waa ay taagneed, waxey ahaayeen inay mar kasta soo laba kacleeymayaan, cabdilmalik ayaa u xilsaaray la dagaalankooda muhalab bin abii sufra.

Reer ciraaq oo ka xanaaqsan hab dhaqanka xajaaj waxey bilaabeen kacdoon ka dhan ah dawlada, kaas oo halis galiyay dawlada, waxaa hormuud u ahaa kacdoonka ibni ashacas nin la yiraahdo, waxa uuna socday 82H iyo 83H markii dambe waa lagu guuleystay in lasoo afjaro.

Dhanka kale xasilooni la'aanta dawlada waxaa ka faaideystay umadaha kale, dhulka magrib kasiila nin la yiraahdo oo kaaba qabiil ahaa ayaa ridoobay, waxa uuna dilay cuqba bin naafic talyaha magrib, zuheyr bin qeys ayaa loo diray magrib, waxa uu soo ceahaday qiirawaan, kasiila ayuuna dilay, laakin asna waa la dilay 71H[35], Cabdimalik ayaa diray xasaan bin nucmaan iyo ciidan dhan 40,000, waxey ka saareen Ruum good ahaan waqooyiga Africa, ayadoo sidaas ah hadan kaahinada dihyaa ayaa jabisay oo magrib ka saartay, sanadkii 82H waxaa soo gaaray xasaan gurmad waxa uuna ku laabtay magrib wuxuu ka xureeyay kaahinada wuuna dilay, xasaan waxaa xilka laga qaaday 86H waxaana lagu badalay muusa bin nuseyr.

Cabdimalik waxa uu dhintay 86H waxaana badalay wiilkiis waliid bin cabdilmalik kaas oo xilka haayay ilaa 96H, waliid xilgiisa xaaladaha gudha waa ay daganeed, sidaas darteed waxa uu xooga saaray furashada dhulal cusub, Maslama bin cabdilmalik ayaa ku qaaday Ruum dagaalo loo yaqaanay "Sawaaif" iyo "Shawaati", waxaa ka mid ahaa dagaal uu ku gaaray magaalooyinka camuuriya iyo hiraqliya 89H, iyo mid kale uu kaga gudbay 92H dhamaan anadool ilaa uu ka gaaray bada marmara, laakin furashooyinka ugu waaweyn waxey ka socdeyn labo dhinac; dhinaca bari uu waday quteyba bin muslim iyo dhinca galbeed uu waday muusa bin nuseyr.

Muus bin nuseyr waxa uu dhameystiray furashada magrib, waxa uuna ku guuleestay qabiilada barbar inuu soo galiyo islaamka. Sanadkii 90H waxaa uu qabsaday magaala xeebeedka Danja waxa uuna dhigay ciidan ilaalo ah uu horkacaayay daariq bin ziyaad[36], kadib waxaa soo gaartay war ku saabsan andalus inay ka jirto fawdo baahsan iyo is qabqabsi gudaha ah, si uu u hubsado waxa uu diray dariif bin maalik iyo ciidamo yar, waxey u xaqiijiyeen sax ahaansha warkaas, ka dib Daariq bin ziyaad iyo ciidan 7,000 ayuu u diray andalus waxey ka gudbeen bada dhexe, Boqorka Andulus ludriiq ayaa kala horyimid ciidan lagu sheego 100,000[37], dagaalkii waadi luka ayaa dhex maray 92H, ciidanka muslimiinta waxey u dagaalameyn si hagar la'aan ah ilaa ay guusha xaqiijiyeen, jab culus ayaa ku dhacay dawladii ka jirtay andalus, waxaa lagu waayay dagaalka ludriiq boqorkii andalus[38] intaas ka dib magaalooyinka andalus ayaa mid mid ugu soo dhaceen gacanta muslimiinta[39], waxay furteen Qurduba, duleydila iyo garnaada, muusa bin nuseyr ayaa yimid asna andulus waxa uu furtay ishbiiliya iyo magaalooyin kale, markii dambe waliid bin cabdilmalik ayaa faray daariq iyo muusa bin nuseyr inay joojiyaan furashooyinka ayna yimaadaan caasimada dimishiq. Waxaana sidaas ku joogsaday furashooyinkii socday[40]

Xajaaj bin yuusuf ayaa u magacaabay Quteyba bin muslim hogaaminta ciidanka khuraasaan 87H[41], Quteyba ayaa bilaabay furashada maa waraa nahri wuxuu furtay bukhaara iyo balakh 90H, samraqanda 93H, kaabul 94H, ugu dambeyn waxa uu frtay kaashgara 96H, waxa uu gaaray xuduudka shiinaha, boqortooyada shiinaha ayuu ku qasbay inay bixiso jisyo, Quteyba waxaa xilka laga qaaday markuu talada la wareegay suleymaan bin cabdilmalik 96H.

Xajaaj waxa uu sidoo kale diray Muxamad bin qaasim 89H, si uu u frto dhulka dhulka sinidi ee hindiya ka tirsan, muxamad bin qaasim ayaa kaga adkaaday Daahir boqorka Sindi dagaal uu kula galay wabiga muhraan agtiisa 93H, Daahir ayaa laftirkiisa lagu dilay dagaalka[42], waxey muslimiinta furteen multaan 94H, Dhamaan dhulka sindi ayaana lagu daray dawlada umawiyiinta.

Waliid waxa uu dhintay 96H, Suleymaan bin cabdi malik ayaana gadaashiis talada la wareegay, yaziid bin muhalab ayaa furtay suleymaan xiligiis jurjaan iyo dabaristaan 98H[43], dhacdada ugu muuqata waqtigii suleymaan waxey ahayd go'doominta Qusdandiiniya kaasi oo qaaday maslma bin cabdi malik 98H ilaa suleymaan uu ka dhintay 99H.

Waqtigii Cumar bin cabdi caziiz[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Cumar bin cabdicaziiz ayaa ku xigay suleymaan, waxa uuna kaga dhax muuqday khulafada inteyda kale cadaalada uu muujiyay, isla markii uu xilka qabtay waxa uu joojiyay go'doominta Qusdandiiniya, waxa uu xooga saaray hagaajinta gudaha dawlada si fiican u maamulay hantida dawlada, barwaaqo iyo xasilooni ayaa kala gaartay dhamaan dhulalka dawlada heer la waayay faqiir wax la siiyo[44], waxa uu ka shaqeeyay arimaha bulshada dhulal beereedyada ayuu hagaajiyay, ceelasha ayuu qoday sidoo kale dadkii xaq daro xoolahood loo qaatay ayuu u soo celiyay. Cumar xilka kuma sii daahin, waxa uu dhintay bishii Rajab 101H.

Yaziid bin cabdilmalik ayaa xilka qabtay, waqtigiisa waxey dawlada ku qaaday ruum dagaalada "Sawaaif" iyo "Shawaati", Samax al-khowlaani talyaha Andalus ayaa ka gudbay buuraha birnes 102H waxa uu hareereeyay tuuluuz dooq akataniya ayaa ka horyimid, dagaalkii tuuluuz ayaa dhacay oo muslimiinta lagu jabiyay, canbasa talyaha xigay andalus ayaa ciidan badan la galay faransa waxa uuna furtay liyoon iyo sabastimaaniya. Dhacdadii ugu weyneed ee dhacda yaziid waqtigiisa waxey ahayd kacdoon uu sameeyay yaziid bin muhalab ee ka bilaawday basra kuna faafay meelo badan, balse markii dambe Maslama ayaa awooday inuu soo afjaro kacdoonka, yaziid iyo walaalihiis ayaana lagu dilay dagaalkii caqiir ee kuufa agteeda ahaa102H[45]

Khilaafadii hishaam iyo heerkeedii ugu sareesay awooda dawlada[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Markii uu dhintay yaziid 105H waxaa ku xigsaday khilaafada Hishaam bin cabdilmali. Hishaam ayaa ahaa khaliif xoogan oo leh khibrad sasiyaasi, waxa oo u maamulay dawlada heer sare, asigoo ilaalshay deganaashaheyda muldada dheer ee uu Xafiiska joogay[46], waxey gaartay Dawlada waqtigiisa fidsanaashaheyda ugu fogaa laga bilaawo afafka hore ee shiinaha bari ilaa koonfurta Faransiiska galbeed [47]

Buburka dawalada[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Hishaam wuxuu dhintay 125H, Xilkana waxaa la wareegay Waliid bin Yaziid oo ahaa qof muran badan hareeyay waxaa dood ka jirtay xilka inuu u qalmo iyo in kale, labo sano asigoo xilka haynin ayaa waxaa tuuray kacdoon uu horkacayay ina adeerkiis Yaziid bin waliid. Waxaa aad uga sii daray xaalada dawlada ducfi daran ayaana ku yimid waxaa u sii dheereed isqabqabsi ka dhashay Umawiyiinta dhexdood, sanadkii 127H Marwaan Ximaar oo ahaa gudoomiyaha Adrabiijaan iyo Armiiniya ayaa ciidankiis la soo galay Dimishiq oo xoog kula wareegay khilaafada, Marwaan inkastoo ahaa Khaliif xoogan oo khibrad sayaasadeed leh hadana ma ahayn xaalka dawalada mid wax laga qaban karo oo waxaa wada hareeyay fawdo baahsan, kacdoona is xig xiga ayaa meel kasta ka bilaawday, wuxuu ahaa Marwaan mar kasta oo mid damiyo mid kala inuu kacaayo ilaa uu ka daalay.

Mid ka mid ah ururada ku kacsan Umawiyiinta kan ugu darnaa waa Cabaasiyiinta oo dacawadooda ka waday khuraasaan daaciga Abuu Muslim khuraasaani, waxyna qabsadeen guud ahaan khuraasaan ka dib dhimashadii Nasar bin Sayaar, Marwaan wuxuu awooday inuu qabto hoogaamiyahood ibraahiim Al-imaam, xabsiga ayuuna dhigay ilaa uu ka dhintay, balse taas ma celin cabaasiyiinta oo waxey galeen Ciraaq, Kuufa, Abuu Cabaas Al-Safaax ayeena Khaliif u doorteen 132H, Marwaan ayaa Cabaasiyiinta la galay Dagaalkii zaab kaas oo si mitidnimo leh u dagaalameyn labada dhinac, aaqirkii Umawiyiinta ayaa ku jabeen waxeyna ku waayeen dawladooda, dagaalka ka dib magaalooyinka Shaam ayaa mid mid ugu soo dhacday gacanta Cabaasiyiinta, Marwaan wuxuu u cararay Masar halkaas ayaana lagu dilay 13da bisha Carafo 132H.

Burburka dawlada Umawiyiinta waxaa xigay xasuuq ba'an oo Cabaasiyiinta la beegsadeen qoyska Umawiyiinta iyo taageeradooda, qaar badan ayaa iska carareen, Cabdiraxmaan Al-Daakhil oo ka mid ahaa umawiyiinta dilka ka carartay ayaa gaaray Andalus oo ka aasaasay Dawladii Umawiyiinta ee Andalus 138H/755, taasi oo xukunkeeda sii jiray ilaa iyo sedex qarni.

Maamulkii Umawiyiinta[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Khulafada umawiyiinta[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Magaca Mudada xilka
Khilaafda dawlada umawiyiinta ee dimishiq [48]
mucaawiya bin abii sufyaan 661–698
yaziid bin mucaawiya 680–683
mucaawiya bin yaziid 683–685
marwaan bin xakam 684–685
cabdilmalik bin marwaan 685–705
Waliid bin cabdilmalik 705–715
Suleymaan bin cabdilmalik 715–718
Cumar bin cabdi caziiz 717–720
Yaziid bin cabdilmalik 720–724
Hishaam bin cabdilmalik 724–743
Waliid bin yaziid 743–744
Yaziid bin waliid 744
Ibraahiim bin waliid 744
Marwaan bin maxamad wuxuu caasimada u raray xaraan 744–750
amiirada qurduba[49]
cabdiraxman aldaakhil 756–788
Hishaam bin cabdiraxman aldaakhil 788–796
Xakam bin hishaam 796–822
Cabdiraxmaan bin xakam 822–852
Muxamad bin cabdiraxman 852–886
Mundar bin muxamad 886–888
Cabdulaahi bin muxamad 888–912
Cabdiraxmaan al-naasir li diini laah 912–929
Kulafada qurduba[49]
cabdiraxman al-naasir li diini laahwuxuu isku magacaabay khaliif 929–961
Xakam almustansir 961–976
Hishaam almu'yad 976–1008
Muxamad almahdi bilaah 1008–1009
Suleymaan almustaciin 1009–1010
Hishaam almu'ayad

dib ayaa loo soo celiyay

1010–1012
Suleymaan almustaciin

dib ayaa loo soo celiyay

1012–1017
Cabdiraxmaan almurtada 1021–1022
Cabdiraxmaan almustadhir 1022–1023
Muxamad almustakfi 1023–1024
Hishaam almuctad bilaah 1027–1031


Xigasho[wax ka badal | wax ka badal xogta]

  1. ↑ 1.0 1.1 "(ingiriis: Umayyad Caliphate; carabi: ﺍﻟﺨﻼﻓﺔ ﺍﻷﻣﻮﻳﺔ ama ﺍﻷﻣﻮﻳﻮﻥ)"
  2. ↑ The Peoples, Sekene Mody Cissoko, History of Humanity:From the Seventh to the Sixteenth Century, Vol. IV, ed. M.A. Al-Bakhit, L. Bazin and S.M. Cissoko, (UNESCO, 2008), 1190.[1]
  3. ↑ Jonathan Miran, Red Sea Citizens: Cosmopolitan Society and Cultural Change in Massawa, (Indiana University Press, 2009), 100.[2]
  4. ↑ Khalid Yahya Blankinship, The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd al-Malik and the Collapse of the Umayyads, (SUNY Press, 1994), 286.[3]
  5. ↑ Khalid Yahya Blankinship, The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd al-Malik and the Collapse of the Umayyads, 147.[4]
  6. ↑ Stefan Goodwin, Africas Legacies Of Urbanization: Unfolding Saga of a Continent, (Rowman & Littlefield, 2006), 85.[5]
  7. ↑ Islam in Somali History:Fact and Fiction, Mohamed Haji Muktar, The Invention of Somalia, ed. Ali Jimale Ahmed, (The Red Sea Press, Inc., 1995), 3.[6]
  8. ↑ 8.0 8.1 "Aasiyada kore ilaa meelo badan oo koonfurta Yurub ah sida wadanada Isbayn, Giriig"
  9. ↑ "Mucawiya wuxuu wakhti dheer masuul ka ahaa gobolada dalka Shaam"
  10. ↑ . Books.google.ca http://books.google.ca/books?id=EmN8tCx_jR4C&pg=PA10&dq=first+Umayyad+Caliph&hl=en&sa=X&ei=ekTzUJO1M8G9rQGyuICADg&redir_esc=y#v=onepage&q=first%20Umayyad%20Caliph&f=false. Soo qaatay 2013-04-30.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  11. ↑ The Umayyad Dynasty Archived Juun 20, 2013 // Wayback Machine at the University 0f Calgary
  12. ↑ Al-Tabari, Muhammad ibn Jarir. The History of the Prophets and Kings (Tarikh al-Rusul wa al-Muluk), Vol. 18 Between Civil Wars: The Caliphate of Mu'awiyah 40 A.H., 661 A.D.-60 A.H., 680 A.D. (Michael G. Morony).
  13. ↑ Sahih Muslim, The book of (Virtues of the companions), narration no. [6409]:168-(2501) numbered by mohammad fo'ad abdul-baqi
  14. ↑ AD 2036 Is the End: The Truth about the Second Coming of Christ and the meaning of life, p. 77. By Christian Jacobsen [7]
  15. ↑ A Chronology Of Islamic History 570-1000 CE, By H.U. Rahman 1999 Page 48 and Page 52-53
  16. ↑ {{استشهاد بهارفارد دون أقواس|محمد الخضري بك|1969|p=100}
  17. ↑ الدروس المستفادة من فتوحات معاوية (الجزء الأول)[dead link]. لعلي محمد الصلابي، موقع هدى الإسلام. تاريخ النشر: 05-10-2008. تاريخ الولوج: 01-04-2012. {{استشهاد ويب|مسار=http://www.hadielislam.com/arabic/index.php?pg=articles%2Farticle&id=9098%7Cعنوان=نسخة[dead link] مؤرشفة|تاريخ الوصول=1 أبريل 2012|تاريخ أرشيف=24 سبتمبر 2015|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20150924024539/http://www.hadielislam.com/arabic/index.php?pg=articles%2Farticle&id=9098%7Curl-status%3Dbot: unknown
  18. ↑ {{استشهاد بهارفارد دون أقواس|الحروب الصليبية في المشرق|1984|p=30-31
  19. ↑ {{استشهاد بهارفارد دون أقواس|التاريخ الإسلامي - 4 -: العهد الأموي|1982|p=100
  20. ↑ فتح جزيرة رودس.. قاعدة مهمة للبحرية الإسلامية Archived May 11, 2020 // Wayback Machine. لراغب السرجاني، موقع قصة الإسلام. تاريخ النشر: 28-07-2010. تاريخ الولوج: 01-04-2012. Archived 2020-05-11 at the Wayback Machine
  21. ↑ {{استشهاد بهارفارد دون أقواس|الكامل في التاريخ – المجلد الثاني|1979|p=497
  22. ↑ خلافة بني أمية من إهم السلالات الإسلامية التي حكمت مابين 661 الي 750 Archived Agoosto 3, 2017 // Wayback Machine. لـ«سعاد العمري». تاريخ الولوج: 02-04-2012. Archived 2017-08-03 at the Wayback Machine {{وصلة مكسورة|تاريخ=2020-08-02|bot=JarBot
  23. ↑ صحيح وضعيف تاريخ الطبري، الصحيح الجزء 4، صـ66 إلى صـ68.
  24. ↑ {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=علي محمد محمد الصلابي|عنوان=الدولة الأموية عوامل الازدهار وتداعيات الانهيار|مسار=https://ia802909.us.archive.org/25/items/waq106976/01_106976.pdf%7Cصفحة=460-465%7Cسنة=1429هـ/2008م%7Cطبعة=الثانية%7Cناشر=دار[dead link] المعرفة|مكان=بيروت-لبنان|الرقم المعياري=9953-85-003-8|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20191216212422/https://ia802909.us.archive.org/25/items/waq106976/01_106976.pdf%7C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE أرشيف=16 ديسمبر 2019<nowiki>
  25. ↑ {{استشهاد ويب|مسار=https://www.bbc.com/arabic/art-and-culture-49637126%7Cعنوان=كيف[dead link] تعاد مسرحة واقعة كربلاء في عاشوراء?|تاريخ=2019-09-09|موقع=BBC News عربي|لغة=ar|تاريخ الوصول=2020-12-09|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20191029152633/https://www.bbc.com/arabic/art-and-culture-49637126%7C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE أرشيف=2019-10-29
  26. ↑ {{استشهاد ويب|مسار=https://raseef22.net/article/77614-%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D8%A9-%D8%A3%D9%85%D9%88%D8%B1-%D9%84%D8%A7-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%B9%D9%86-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D8%A9-%D9%83%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%A1%7Cعنوان=سبعة أمور لا تعرفونها عن واقعة كربلاء|تاريخ=2017-12-06|موقع=رصيف 22|تاريخ الوصول=2020-12-09|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20191104122158/https://raseef22.net/article/77614-سبعة-أمور-لا-تعرفونها-عن-واقعة-كربلاء%7Cتاريخ أرشيف=2019-11-04
  27. ↑ Western-Islamic Calendar Converter {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110605001555/http://www.phys.uu.nl/~vgent/islam/islam_tabcal.htm%7Cdate=05 يونيو 2011
  28. ↑ كتاب تاريخ خليفة بن خياط، الصفحات 240-250 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170513010548/http://shamela.ws/browse.php/book-6615 |date=13 مايو 2017
  29. ↑ جوامع السيرة، ابن حزم
  30. ↑ البداية والنهاية لابن كثير - سنة 64 هـ - حصار ابن الزبير في مكة {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305014517/http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=933&idto=933&bk_no=59&ID=1039 |date=05 مارس 2016
  31. ↑ تاريخ الطبري - سنة 65 هـ - خلافة معاوية بن يزيد {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305132905/https://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?indexstartno=0&hflag=1&pid=157523&bk_no=334&startno=1 |date=05 مارس 2016
  32. ↑ موسوعة سفير للتاريخ الإسلاميّ، الجزء الثاني «العصر الأموي»، مرجع سابق، ص11.
  33. ↑ أنساب الأشراف للبلاذري - بيعة الأمصار لابن الزبير Archived Abriil 30, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-04-30 at the Wayback Machine {{وصلة مكسورة|تاريخ=2020-10-13|bot=JarBot
  34. ↑ موسوعة سفير للتاريخ الإسلاميّ، الجزء الثاني «العصر الأموي»، مرجع سابق، ص12-13.
  35. ↑ Template:استشهاد بهارفارد دون أقواس
  36. ↑ موسى بن نصير: شيخ المجاهدين وفاتح الأندلس Archived Abriil 26, 2015 // Wayback Machine. لحازم ناظم فاضل، رابطة أدباء الشام. تاريخ الولوج: 04-04-2012. Archived 2015-04-26 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  37. ↑ Template:استشهاد بهارفارد دون أقواس
  38. ↑ Template:استشهاد بهارفارد دون أقواس
  39. ↑ فتوحات طارق بن زياد. تاريخ الولوج: 04-04-2012. Archived 2014-05-28 at the Wayback Machine
  40. ↑ الوليد بن عبد الملك ووقف فتوحات الأندلس. لراغب السرجاني، موقع قصة الإسلام. تاريخ النشر: 29-03-2011. تاريخ الولوج: 04-04-2012. Archived 2020-04-13 at the Wayback Machine
  41. ↑ كتاب «قتيبة بن مسلم الباهلي» (الجزء 5 من «سلسلة فرسان الإسلام») لـ«خالد محمد خلاوي». ص11-12. الطبعة الأولى سنة 2001، من مكتبة العبيكان (الرياض، السعودية).
  42. ↑ كتاب «محمد بن القاسم» (الجزء 6 من «سلسلة فرسان الإسلام») لـ«خالد محمد خلاوي». ص18-23. الطبعة الأولى سنة 2001، من مكتبة العبيكان (الرياض، السعودية).
  43. ↑ خلافة بني أمية من إهم السلالات الإسلامية التي حكمت مابين 661 الي 750 Archived Agoosto 3, 2017 // Wayback Machine. لـ«سعاد العمري». تاريخ الولوج: 02-04-2012. Archived 2017-08-03 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  44. ↑ كتاب «سيرة ومناقب عمر بن عبد العزيز الخليفة الزاهد»، لابن الجوزي.
  45. ↑ موسوعة سفير للتاريخ الإسلاميّ، الجزء الثاني «العصر الأموي»، مرجع سابق، ص43-44.
  46. ↑ موسوعة سفير للتاريخ الإسلاميّ، الجزء الثاني «العصر الأموي»، مرجع سابق، ص18.
  47. ↑ مقارنة بين الخلافة الأموية والخلافة العباسية. تاريخ الولوج: 07-04-2012. Archived 2017-07-01 at the Wayback Machine
  48. ↑ تاريخ الدولة العليّة العثمانية، تأليف: الأستاذ محمد فريد بك المحامي، تحقيق: الدكتور إحسان حقي، دار النفائس، الطبعة العاشرة: 1427 هـ - 2006 م، صفحة: 30، بيروت - لبنان ISBN 9953-18-084-9
  49. ↑ 49.0 49.1 {{استشهاد بكتاب |مسار= http://books.google.com/books?id=iRAsAQAAIAAJ&q=oath+of+allegiance |عنوان=أخبار إسبانيا الإسلامية |الأول=سيّد |الأخير=عزيز الرحمن |ناشر=Goodword Books |سنة=2001 |الرقم المعياري=978-81-87570-57-8 |صفحة=129 |اقتباس=[توفي الأمير عبد الله في] السادس عشر من أكتوبر، سنة 912 بعد أن أمضى 26 سنة من الحكم المغمور الشائن تاركًا المتجزءة والمُفلسة إلى حفيده عبد الرحمن. وفي اليوم التالي، جرت مراسم تتويج السلطان الجديد في «المجلس الكامل» في القصر.|مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20200319022636/https://books.google.com/books?id=iRAsAQAAIAAJ&q=oath+of+allegiance&hl=es%7Cتاريخ أرشيف=2020-01-28
Wiki letter s.svg Maqaalkan waa la bilaabay. Hadii aad wax ka taqaanid fadlan ka caawi Wikipedia in aad Wax ku dartid. Qoraalkaagu ha noqdo mid faa'iido leh oo dhexdhexaad ah.
Waxaa laga keenay "https://so.wikipedia.org/w/index.php?title=Dowladii_Umawiyiinta&oldid=249130"