Liin qarboosh
- Kani waa maqaal ku saabsan Liin qarbooshta. Bogag kale fiiri Liin Macaan, Liin Dhanaan, Liin Beydariin iyo Liin Bambeelmo
| Liin Qarboosh | |
|---|---|
| |
| Midhaha liin qarbooshtu waa mid cagaaran | |
| Kala soocida cilmiga ah | |
| Boqortooyo: | Plantae |
| Gacalka: | Eudicots |
| Dirka: | Rosids |
| Subdirka: | Khudaar |
| Bahka: | Midho |
| Duulka: | Liin |
| Noocyada: | Liino dhanano |
| Magaca laba-geesoodka ah | |
| Liin qarboosh Suge Xareed | |
Liin qarboosh (Af Ingiriis : lime; Af Carabi : ar) waa midho ka mid ah khudaarta taasi oo la qoys ah guud ahaan liinta. Liin qarbooshta waxay aad iskugu dhow yihiin xaga dhaqanka iyo waxyaabaha ay ka sameeysan tahay Liin dhanaanta. Sidoo kale Liin qarbooshtu waa mid dhanaan xoogan leh oo ka qolof adag dhamaan qoyska liimaha.[1] Liintani waa mid wareegsan nooc goobo oo kale ah, midab cagaar ah leh taasi oo dhererkeedu yahay 3–6 sentimetre (1.2–2.4 inji), isla markaana ka kooban dheecaan asiidh oo adag.[2]
Marka laga hadlayo noocyada liin qarbooshta waxaa jira ilaa dhowr nooc oo liin qarboosh ah, waxaana ka mid ah liinta xagigan (Citrus aurantifolia), liin qarbooshta Beershiya, qarbooshta qolofta adag iyo qarbooshta lamadegaanka. Nafaqo ahaan liin qarbooshtu waxay leedahay fiitamiino badan, gaar ahaan Fiitamiin-Sii, waxaana sida caadiga ah lo isticmaalaa in cuntada dhadhan fiican loogu sameeyo.
Waxaa sidoo kale laga sameeyaa liin qarbooshta noocyo badan oo cabitaan ah.
Geedka liin qarbooshta wuxuu midho dhalaa halmar sanadkii, waxuuna si fiican ugu baxaa deegaanada cimilada diiran leh ee ka ag dhow dhulbadhaha. In kastoo noocyada midhaha liin qarbooshtu kala duwan tahay, waxay guud ahaan leedahay awood dhanaan oo adag mararka qaal lagu sheego ineey qadhaadh xigto. Waxaa aad uga dhanaan badan liin dhanaanta, sidoo kale sonkorta ku jirta liin qarbooshtu waa mid kala duwan sababo la xidhiidha nafaqada geedka iyo cimilada darteed.[3]
Taariikh
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Geedaha liin qarbooshta waxaa markii ugu horeeysay ka bixi jirtey deegaanada cimilada kulul ee wadanka Ciraaq iyo Iiraan, waxaana la dhaqan jirey geedkan tan ilaa ilbaxnimadii Baabiyloon[4] taasi oo hada laga joogo dhowr kun oo sano.[5]
Geedaha liin qarbooshta waxaa markii ugu horeeysay ka bixi jirtey deegaanada cimilada kulul ee wadanka Ciraaq iyo Iiraan, waxaana la dhaqan jirey geedkan tan ilaa ilbaxnimadii Baabiyloon[4] taasi oo hada laga joogo dhowr kun oo sano.[6] Dhamaan noocyada liintu waxay ka soo tafiirmeen geedka "genus" ee Saynis ahaan loo yaqaano Sitrus. Taasi micnaheedu waa in dhamaan noocyada kale (sida Liin Dhanaanta, Liin Qarbooshta iyo Liin Bambeelmada) ka soo tafiirmeen geedka Jenus ee liin macaanka.[7]
_by_Zhao_Lingrang_(%E8%B6%99%E4%BB%A4%E7%A9%B0).jpg)
Sida lagu xusay taariikhda geedka liinta waxaa markii ugu horeeysay lagu isticmali jirey koonfurta wadanka Shiinaha oo la aaminsan yahay ineey tahay meesha ay asal ahaan ka timidey, iyo deegaano ka mid ah wadanada Koonfurbari Aasiya. Waxaa beerashada geedka la dadku bilaabeen ilaa 2500 sano C.H (Ciise Hortii).[8]
Dhinaca qaarada Yurub waxaa la sheegay in nooc liin dhanaanta ah lagu isticmaali jirey wadanka Talyaaniga taasi ooy ka sameeyn jireen daawooyinka iyo walaxaha la isku dhayo. Waxay liintu aad ugu fiday qeybaha kale ee qaarada Yurub qiyaastii qarnigii 16aad, wakhtigaasi oo beerashada liintu aad u koobnayd.
Waxaa qaaradaha Ameerika soo gaadhsiiyay liinta sahamiyayaashii boqortooyada Isbayn. Kiristofer Kolumbus ayaa la aaminsan yahay inuu geedka liinta ka beeray agagaarka deegaanka loo yaqaano Hispaniola.[9]
Muuqaalka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]-
Geedka liin qarbooshta -
Muuqaalka liin qarbooshta -
Liin la jarjaray -
Xayaysiiska iyo iidhehda suuqa liinta -
Nooc ka mid ah liinta qarbooshta oo ka baxda wadanka Hindiya -
Mid ka mid ah farsamooyinka liinta qolofta looga saaro -
-
-
Geedka liin qarbooshu waa mid aad u dheer marka loo eego noocyada kale ee liinta -
Xataa caleenta liin qarbooshtu waa dhanaan -
Deegaano badan oo caalamka ah waxay liintan u isticmaalaan daawo ahaan -
Qoraalo La Xidhiidha
[wax ka badal | wax ka badal xogta]| Dhirta la cuno |  | |
|---|---|---|
| Khudaar | ||
| Cunto iyo Cabitan | ||
| La Xidhiidha | ||
Tixraac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]
- ↑ Adrian Room. Taylor & Francis. p. 101. Maqan ama ebar
|title=(caawin) - ↑ . New World Encyclopedia. August 2014 http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Lime_%28fruit%29. Soo qaatay 14 January 2015. Maqan ama ebar
|title=(caawin) - ↑ Rotter, Ben. Improved Winemaking http://www.brsquared.org/wine/CalcInfo/FruitDat.htm. Soo qaatay 2014-09-03. Maqan ama ebar
|title=(caawin) - ↑ 4.0 4.1 Raichlen, Steven (August 2, 1992). "Nuqul Archive". Waxaa laga kaydiyay the original 2014-01-13. Soo qaatay 30 March 2012. Barameter aan la aqoon
|ciwaan=ignored (caawin) Cite error: Invalid<ref>tag; name "TBS" defined multiple times with different content - ↑ (PDF). Section of the History of Medicine, publisher not shown. 3 February 1971 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1644345/pdf/procrsmed00351-0055.pdf. Maqan ama ebar
|title=(caawin) - ↑ (PDF). Section of the History of Medicine, publisher not shown. 3 February 1971 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1644345/pdf/procrsmed00351-0055.pdf. Maqan ama ebar
|title=(caawin) - ↑ "Superspecies". Waxaa laga kaydiyay the original 2012-11-01. Soo qaatay 2015-09-19. Barameter aan la aqoon
|ciwaan=ignored (caawin) - ↑ Webber, Herbert John (1967–1989). Chapter I. History and Development of the Citrus Industry in ORIGIN OF CITRUS, Vol. 1. University of California
- ↑ Sauls, Julian W. (December 1998). The Texas A&M University System http://aggie-horticulture.tamu.edu/citrus/oranges.htm. Soo qaatay 30 November 2012. Maqan ama ebar
|title=(caawin)
 |
Wikimedia Commons waxee heysaa war la xiriiro: |