Bulshada Soomaaliya

Ka Wikipedia

Bulshada Soomaaliya (Af Ingiriis : demographics of Somalia; Af Carabi : ar‎) waa mashruuc xambaarsan macluumaad badan oo ku saabsan beelaha, reeraha, luuqadaha, tirada bulshada, heerka waxbarasho, caafimaadka, dhaqaalaha, diimaha iyo qodobo kale oo saamayn ku leh bulshada.


Kooxaha Bulshada

Soomaalida

Dadka Soomaalida waa bulsho ku dhaqan Geeska Afrika; gaar ahaan wadanka Soomaaliya, Jabuuti, deegaano ka tirsan wadanka Itoobiya, deegaano ka mid ah wadanka Kenya iyo meelo badan oo caalamka ah. Dadka Soomaalida ah waxay ka mid yihiin kooxaha Bulshada Soomaaliya; waana dadka ugu badan bulshada ku nool wadanka Soomaaliya. Intaas waxaa dheer, dadka Soomaalidu waxay ku hadlaan Af-Soomaali oo kamid ah luqadaha Kushitiga Faraceeda Afro Aasiya.

Soomaalida waxaa kala qaybiyey gumeysigii qarnigii 19aad, kaas oo ukala qaybsaday 5 qaybood oo kala ah: Talyaani Oo haystay Koofurta Soomaaliya; Ingriiska oo haystay Waqooyiga Soomaaliya (Somaliland); Faransiiska oo haystay Xeebta Soomaaliya (Jabuuti); Itoobiya iyo Ingiriiska oo haystay Soomaali Galbeed (Soomaali galbeed); iyo Kenyaoo haystay deegaanka NFD.

Baajuuniga

Dadka Baajuuniga waa dad laga tiro badan yahay oo ku dhaqan Gasiirada Baajuuniga, xeebaha ku hareersan wadanka Kiinya, iyo meelo ka mid ah Koonfurta wadanka Soomaaliya. Tirokoob laga soo xigtay Ururka Qaramada Midoobay, dadka Baajuuniga ah waxaa lagu qiyaasay wax ku dhow 100,000[1] qof kuwaasi oo intooda ugu badan ku nool yihiin wadanka Kiinya. Dhinaca kale, wadanka Soomaaliya waxaa ku nool tiro lagu qiyaasay ilaa 20,000 qof kuwaasi oo intooda ugu badan ku dhaqan koonfurta dalka.

Baantuuga

Beeraha dadka Baantuuga meel u dhow Kismaayo.
Adoon Baantuu ah magaalada Muqdisho[2] (1882–1883).

Dadka Baantuuga sidoo kale loo yaqaano Jareer, Gosha, iyo Mushunguli, waa dad laga tiro badan yahay oo ku dhaqan koonfurta wadanka Soomaaliya, meelo u dhow Wabiga Jubba iyo Wabiga Shabeelle. Dadkani waxay asal haan ka soo jeedaan dadka Baantuuga kuwaasi oo asal ahaan ku dhaqan koonfurbari qaarada Afrika. Dadka Jareerta Soomaaliya waa kuwo lagu keenay wadanka nidaam gumaysi ah.[3]

Benaadiriga

Reer Benaadir sidoo kale loo yaqaano Reer Xamar waa bulsho ka mid ah dadka Soomaalida kuwaasi oo ku dhaqan magaalada Muqdisho, meelo badan oo ka mid ah gobolka Banaadir ee wadanka Soomaaliya.[4]

Barwaani

Reer baraawe sidoo kale loo yaqaano Barwaani, waa dad laga tiro badan yahay oo ku dhaqan meelo ka mid ah koonfurta wadanka Soomaaliya.[5] Dadkani waxay deegaan magaalada Baraawe ee Gobolka Shabeellaha Hoose, waxeena ku hadlaan luqad u gooni ah oo la dhoho Af-Baraawani ama (chimini ama chimbalazi), waa lahjad u dhow af-sawaaxiliga . Reer baraawe sidoo kale waxay ku hadlaan Af-tunni iyo af-maxaatiri. Dadka reer baraawe waa dad ganacsato ah, waxayna caan ku yihiin kaluumeesiga. waxyaabaha aad loogu yaqaano reer Baraawe waxaa ka mid ah cuntada macmacaanka ah, sida (Caano baraawe) oo soomaalida aad u xiiseeso, waa macmacaan laga sameeyo caano la karkariyay oo sunkor lagu daray iyo waxyaabo kale, kalarkiisa waxuu noqonaa gaduud, waxaa loo sameeyaa sida xalwada oo kale. Dhinaca musikada khatar ee ku yihiin, laakiin badanaa waxee ku heesaan heesaha af-baraawe, waa sida heesaha xamariga oo kale, wee ka duwanyihiin heeso dhaqameedka.

Beelaha

Reeraha iyo Qabiilada

Gabdho dhalinyaro ah oo jooga magaalada Hargeysa.

Dadka Soomaalidu waa kuwa ugu badan ee ku dhaqan wadanka Soomaaliya; ayadoo lagu qiyaasay ilaa 85% oo bulshada ahi ineey tahay Soomaali sax ah, halka inta kale ka soo jeedaan meelo kale oo caalamka ah.[6]

Intaasi marka laga yimaado Soomaalidu waxay isku qeybisaa reero iyo qabiilo kuwaasi oo guud ahaan ah 4 beelood.[7]

Qoraalo Kale

Tixraac

  1. [1] Archived Nofeembar 21, 2013 // Wayback Machine
  2. Gwyn Campbell, The Structure of Slavery in Indian Ocean Africa and Asia, 1 edition, (Routledge: 2003), p.ix
  3. L. Randol Barker et al., Principles of Ambulatory Medicine, 7 edition, (Lippincott Williams & Wilkins: 2006), p.633
  4. Abbink, p.18.
  5. Ethnologue report for Somalia
  6. 2009factbook>"Nuqul Archive". Central Intelligence Agency. 2009-05-14. Waxaa laga kaydiyay the original 2016-07-01. Soo qaatay 2009-05-31.  Barameter aan la aqoon |ciwaan= ignored (caawin)
  7. name="Abdullahi142">Abdullahi, Mohamed Diriye. Greenwood Publishing Group. p. 142. ISBN 0313313334 http://books.google.com/books?id=2Nu918tYMB8C.  Maqan ama ebar |title= (caawin)